نوبل، جایزه ای است که هر ساله به نخبگان و دانشمندان برتر رشته های پزشکی، شیمی، فیزیک که برترین خدمات را به بشریت ارائه کرده باشند، اهدا می شود. در این میان، زنان سهم قابل توجهی از جوایز نوبل را به خود اختصاص داده اند.هر ساله با فرا رسیدن ماه اکتبر، تب و تاب معرفی برگزیدگان جوایز نوبل اوج می گیرد. جایزه نوبل که معتبرترین جایزه علمی است در سال 1895 توسط آلفرد نوبل پایه گذاری شد. اسامی برگزیدگان در ماه اکتبر اعلام و جوایز در مراسمی در 10 دسامبر و به مناسبت سالروز درگذشت آلفرد نوبل به طور رسمی اهدا می شود. آلفرد نوبل، شیمی دان، مهندس و مبتکر سوئدی بود که به عنوان مخترع دینامیت شناخته می شود. آکادمی سلطنتی علوم سوئد وظیفه انتخاب برگزیده جایزه نوبل در رشته های فیزیک، شیمی و پزشکی را برعهده دارد. بنا به وصیت نامه آلفرد نوبل به برگزیدگان یک مدال طلا، دیپلم افتخار و مبلغ متغییری اهدا می شود.تا حالا 40 زن برنده نوبل شده اند. البته اگر دو نوبل بانو ماری کوری را هم حساب کنیم تعداد جوایز به 41 تا میرسد. نوبل اقتصاد یک بار، فیزیک 2 بار، شیمی4 بار، پزشکی 10 بار،ادبیات و صلح هر کدام 12 بار به خانمها رسیده است واین نشان میدهد که خانمها در زمینه ذوق ادبی وحس انسان دوستی فعالتر هستند.در حالی که شمارش معکوس برای اعلام منتخبان جایزه نوبل آغاز شده، به سهم زنان از این جایزه معتبر جهانی پرداخته می شود.
سلما لاگرولوف (1858-1940)
لاگرولوف سوئدی اولین زنی بود که سال 1909 جایزه نوبل گرفت و طلسم مردانه بودن آن را شکست. او به عنوان اولین زن عضو فرهنگستان سوئیس به این فرهنگستان پا گذاشت. لاگرولوف با پول جایزه نوبل به آرزوی دیرینهاش رسید؛ توانست خانه پدریاش را که به خاطر خرج دوا و درمان پدرش فروخته بود، دوباره بخرد و تا آخر عمرش خوش و خرم در آن زندگی میکرد.
تونی موریسون (متولد 1941)
اولین زن سیاه پوستی که نوبل گرفت خانم موریسون بود. او به خاطر سابقهاش از مشکلات سیاهپوستان مینویسد. داستانهای خواندنی او درباره تبعیض نژادی و اختلاف طبقاتی وضعیت اسفبار زنان بارها جایزههای بینالمللی گرفت که نوبل مهمتریناش بود. اسمش هم کلوئه بوده و وقتی وارد هاروارد شد به تونی تغییرش داد. او میگوید تلفظ کلوئه سخت بود. کلوئه یا تونی اولین زنی است که در یک دانشگاهی پرینستون آمریکا، یک کرسی دائمی استادی به نام خودش دارد.
پرل باک (1892-1973)
پدرش مبلغ مسیحیت بود و وقتی پرل فقط سه ماهش بود به چین رفتند. او تا 41 سالگی در چین ماند و فقط دو سال برای تحصیل به پاریس رفت، شاید اگر او مادری با کمالات نداشت و در سرزمین مملو از داستانی مثل چین زندگی نکرده بود. اولین زن امریکایی برنده نوبل نمیشد. رمان "خاک خوب"اش که درباره چین است از بهترین رمانهای معاصر امریکایی است و برنده پولیترز شده.
زیگرید اوندست (1882-1949)
او سومین زن برنده نوبل بود که در 46 سالگی این جایزه را گرفت. زیگرید نروژی از آن دست نویسندهها بود که به مناسبات بین زن و مرد اهمیت زیادی میداد و در نوشتههایش دنبال کشف روابط عمیق بین آنها بود. پدرش باستانشناس بود و مادر تحصیل کرده اش هم در کنار پدرش کار میکرد. او هم از این خانواده بافرهنگش نهایت استفاده را کرد و برای کشورش کلی افتخار آفرید از او کتابی به فارسی ترجمه نشده است.
نادين گورديمر(متولد1919)
گوردمیر اهل آفریقای جنوبی است و سالها بر علیه آپارتاید و به نفع مردم آفریقا کار کرده است. میگویند ماندلا وقتی در زندان بوده داستانهای او را میخوانده و وقتی آزاد شده او را هم برای استقبال دعوت کرده بودند. بیشتر داستانهایی هم که نوشته سیاسیاند.گوردمیر در ژوهانسبورگ زتدگی میکرد. سفیر حسن نیت سازمان ملل است و از اعضای هیات داوران جایزه بینالمللی بوکر هم بوده. این روزها علاوه بر نوشتن در حوزه مبارزه با ایدز هم فعال شده
سهم زنان در جایزه نوبل فیزیک
ماری کوری- 1903 میلادی
خانواده کوری (ماری و پیر کوری) به همراه بکرل برای بررسی تشعشع و کشف پرتوزایی خود به خودی و مطالعه پدیده های تابشی توانستند این جایزه را از آن خود کنند. ماری کوری، اولین زنی بود که توانست این جایزه را به خود اختصاص دهد.
ماریا ژئوپرت مایر - سال 1963 میلادی
این جایزه بخاطر تحقیق بر ساختار پوسته ای هسته به وی تعلق گرفت.
او بعد از ماری کوری دومین زنی بود که موفق به دریافت این جایزه شد.
سهم زنان در جایزه نوبل شیمی
ماری کوری - 1911 میلادی
وی به خاطر کشف دو عنصر پرتوزا با نام های پولونیوم و رادیوم منتخب دریافت چنین جایزه ای شد. ماری کوری به همراه لینوس پاولینگ (شیمی 1954 ، صلح 1962) ، جان باردین (نوبل فیزیک در سال های 1956 و 1972) و فردریک سنگر (دو نوبل شیمی در سال های 1958 و 1980 ) تنها اشخاصی هستند که دو بار جایزه نوبل را دریافت کرده اند.
دوروتی کرافوت هاجکین – 1964 میلادی
وی برای تعیین ساختار مواد حائز اهمیت در زیست شیمی با استفاده از روش های اشعه ایکس به شهرت جهانی و دریافت این جایزه نائل شد.
نلی زاکس (1891- 1970)
او از جمله یهودیهایی بود که زمان نازیها از آلمان فرار کردند و در سوئد پناهنده شدند. او عاشق نوشتن و شعر گفتن و شعر ترجمه کردن بود؛ حتی مدتی که در بیمارستان روانی هم بستری شد دست از نوشتن برنداشت. زاکس از دوستان صمیمی لاگرولوف بود. از او هم کتابی به فارسی ترجمه نشده است.
دوریس لسینگ (متولد1919)
لسینگ متولد کرمانشاه است. پدر و مادر انگلیسیاش در ایران زندگی میکردند که او به دنیا آمد. پدرش که معلول جنگ جهانی بود در بانک ایران کار میکرد. او وفتی کمونیست دو آتشه بود کلی کتاب کمونیستی نوشته و وقتی با روانشناسی حال میکرده داستانهایش تم روانشناسی دارند.
ایرن ژولیو کوری - 1935 میلادی
وی به خاطر کشف رادیو اکتیویته مصنوعی موفق به دریافت این جایزه شد. (ایرن، دختر پیر و ماری کوری است.)
آدا یوناس 2009میلادی
جایزه نوبل شیمی در این سال به ونکاترامان راماکریشنان، توماس اشتیتز و آدا یوناس برای تحقیقات درمورد ساختار و عملکرد ریبوزوم اهدا شد.
سهم زنان در جایزه نوبل پزشکی یا فیزیولوژی
گرترود الیون – 1988 میلادی
او این جایزه را به خاطر تحقیقات در زمینه متابولیسم و سنتز داروهای ضد سرطان و ضد ویروس به دست آورد.
کریستین نوسلین ولهارد – 1995 میلادی
وی این جایزه را برای کشفیات در مورد کنترل ژنتیکی رشد اولیه جنینی به خود اختصاص داد.
کارول گریدر و الیزابت بلک برن - 2009 میلادی
آنها موفق شدند جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی 2009 را برای کشف چگونگی محافظت کروموزومها را از آن خود کنند.
گرتی ترزا کوری- 1947 میلادی
وی به همراه همسرش "کارل کوری" به دلیل تحقیق و کشف راه های تغییر شکل گلیکوژن در کبد موفق به دریافت این جایزه شدند.
باربارا مک کلینتوک - 1983 میلادی
پژوهش های وی بر رفتار ژن و کروموزوم به عنوان درک بنیادی اعمال ویژه ژن ها اختصاص یافته است.
لیندا باک – 2004 میلادی
لیندا باک برای پژوهش در مورد حس بویایی در انسان و کشف خانواده ای از ژن ها منتخب دریافت این جایزه شد.
روزالین سوسمن یالو - 1977 میلادی
یالو به خاطر پیشبرد پرتو شناسی هورمون های پپتیدی (Peptide hormone) این جایزه را از آن خود کرد.
ریتا لوی مونتالچینی - 1986 میلادی
وی بخاطر تحقیقات و کمک به رمزگشایی اسرار سلول ها موفق به دریافت جایزه نوبل شد.
فرانسوا بره-سینوسی – 2008میلادی
فرانسوا بره-سینوسی برای کشف ویروس نقص ایمنی انسانی، عامل انتقال بیماری ایدز برگزیده این جایزه شد.