زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم :حبیبه مرتضی ، کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار

تحریریه زندگی آنلاین : یک بارداری طبیعی حدود 40 هفته از زمان اولین روز آخرین قاعدگی به طول می‌انجامد. زمانی که بارداری قبل از هفته22  به صورت خود به خود-  یعنی در غیاب دلایل طبی (پزشکی) یا اقدامات جراحی و یا دارویی با قصد ختم بارداری خاتمه می‌یابد، به عنوان سقط خود به خود جنین شناخته می‌شود. سقط‌های خود به خودی که در طی 12هفته اول بارداری اتفاق می‌افتند، به عنوان از دست دادن زود هنگام بارداری شناخته می‌شوند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که تعدادی از بارداری‌های تشخیص داده شده، در طی 12 هفته اول بارداری از دست می‌روند. زمانی که علل از دست رفتن این بارداری‌ها را بررسی کرده‌اند، مشخص شده که اغلب آنها به صورت اتفاقی رخ داده‌اند و احتمال تکرار آن در بارداری بعدی اندک بوده است، بنابراین اغلب زنانی که در هفته‌های پایین بارداری، بارداری خود را از دست می‌دهند، در آینده بارداری موفقی خواهند داشت.

بیشتربخوانید:

چه علل و عواملی می‌توانند منجر به سقط خود به خود جنین یا از دست دادن زود‌هنگام بارداری شوند؟

علل و عوامل متعددی برای سقط‌های خود به خودی جنین مطرح شده است که از جمله این علل می‌توان به ناهنجاری‌های کروموزومی اتفاقی اشاره نمود. در واقع، اغلب ناهنجاری‌های کروموزومی که منجر به سقط خود به خود می‌شوند، ناشی از رخدادهای تصادفی خطاهای گامتزایی (گامتوژنزیس) مادری یا پدری هستند، اما در کل این  ناهنجاری‌ها، رخدادهای ناشایعی (4 تا 6 درصد) می‌باشند. از دیگر علل این گونه از سقط‌ها می‌توان به نقایص لانه‌گزینی، عفونت‌های مادری و ناهنجاری‌های رحمی و دهانه رحم اشاره نمود.

برخی مطالعات مطرح‌کننده وجود ارتباط بین شیوه (سبک) زندگی، رفتارهای فردی، تغذیه، عوامل محیطی، شغلی، اجتماعی و اقتصادی با سقط خود به خود جنین و یا از دست دادن زودهنگام بارداری هستند. نتایج برخی از بررسی‌ها مطرح‌کننده این است که بعضی از عوامل اجتماعی و رفتاری، که خود تعیین کننده شیوه زندگی فرد هستند، می‌توانند احتمال سقط خود به خود را افزایش دهند، مثلا ارتباط بین مصرف الکل، استعمال دخانیات، مواد محرک / مخدر و مصرف مقادیر بیش از حد کافئین با سقط خود به خود همیشه مورد توجه است.

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که استعمال سیگار، خطر سقط خود به خود یا از دست دادن بارداری خصوصا زیر 12 هفته را افزایش داده است. همچنین استعمال سیگار و یا داروهای محرک از طریق ارتباط با برخی از بیماری‌ها مانند واریکوسل (واریسی شدن عروق بیضه)، بیماری‌های قلبی - عروقی و سندرم‌های متابولیک از قبیل فشارخون بالا، چربی خون بالا و دیابت، به ویژه در مردان (به دلیل تاثیر بر کیفیت مواد ژنتیکی اسپرم) می‌تواند احتمال سقط خود به خود را افزایش دهد.

بررسی‌هایی هم هستند که نشان داده‌اند نوشیدن الکل در سه ماهه اول بارداری خطر سقط خود به خود را بالا برده است، بنابراین بهترین اقدام در طی بارداری، پرهیز از نوشیدن الکل است. در خصوص قهوه (کافئین) هم تحقیقاتی وجود دارند که در آنها توصیه به عدم مصرف مقادیر زیاد قهوه (بیش از 200 میلی‌گرم؛ بیش از دو فنجان در روز) در طول بارداری شده است.

بنابراین، بهبود سبک زندگی از طریق تغذیه سالم، ورزش، کاهش وزن، قطع استعمال سیگار و مصرف الکل اعتدال در مصرف موادی مانند قهوه و  ...می‌تواند در زمینه پیشگیری و کاهش موارد سقط خود به خود موثر باشد. علاوه بر این، بیماری‌های مزمن در مادر مثل دیابت بد کنترل شده، بیماری‌های خود ایمنی (که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌ها و سلول‌های خود بدن حمله می‌کند، مانند بیماری لوپوس، سلیاک و سندرم آنتی‌فسفولیپید آنتی‌بادی)، چاقی و بیماری تیروئید از جمله کم‌کاری تیروئید نیز به عنوان علل دیگری برای سقط خود به خود مطرح هستند، لذا تشخیص زودرس، درمان به موقع و کنترل صحیح این بیماری‌ها می‌تواند از سقط خود به خود جلوگیری نماید.

اختلالات ساختار رحم مانند رحم دو شاخ یا دیواره‌دار و نیز چسبندگی‌های رحمی خصوصا به دنبال تخریب وسیع بافت رحم پس از کورتاژ یا جراحی‌های رحم نیز می‌توانند علتی برای سقط خود به خود باشند. همچنین، ابتلای مادر به برخی عفونت‌ها مانند توکسوپلاسموزیس، مایکوپلاسموزیس، آلودگی به ویروس سیفلیس، مالاریا، سرخجه و سیتومگالوویروسHIV  و هرپس سیمپلکس نیز می‌توانند احتمال سقط خود به خود را افرایش دهند.  سن بالای پدر نیز ارتباط معناداری با افزایش احتمال سقط دارد که میزان این احتمال قبل از 25 سالگی در کمترین حد بوده و با فواصل 5 ساله افزایش پیشرونده‌ای پیدا می‌کند. علت این ارتباط می‌تواند ناشی از احتمال بالاتر رخداد اختلالات کروموزومی در اسپرم‌های مردان با سنین بالاتر باشد. علائم سقط خود به خود از بی‌علامتی تا علائمی به نفع پسرفت نشانه‌ها و علائم بارداری طبیعی متغیر است. اغلب این سقط‌ها با گرفتگی عضلات شکمی و لگنی و خونریزی واژینال همراه هستند. میزان خونریزی بیشتر از میزان خونریزی قاعدگی معمولی، اغلب نشانه‌ای از سقط خود به خود است. در صورتی که این گونه از سقط‌ها عفونی شوند، معمولا علائمی مانند تب، ترشحات چرکی دهانه رحم یا واژن، تاکی‌کاردی و افت فشار خون ظاهر می‌شوند. در صورت بروز علائم و نشانه‌های فوق، مادر باردار باید به مرکز بهداشتی - درمانی یا متخصص زنان - زایمان مراجعه نماید.

بیشتربخوانید:

راهکارهای طلایی برای پیشگیری از سقط جنین

در صورت وجود علائم زیر، نیاز به مراجعه فوری به متخصص زنان - زایمان است

 خونریزی شدید

 تب

 لرز

 درد شدید

 چه توصیه‌هایی برای پیشگیری از سقط خود به خود وجود دارد؟

در کل، اتخاذ سبک زندگی سالم، مانند داشتن فعالیت فیزیکی منظم، استفاده متعادل از مواد غذایی سالم و حفظ وزن در محدوده طبیعی، استفاده کمتر از مواد تراریخته، چربی‌های ترانس و غذاهایی غنی از گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده، سیب‌زمینی سرخ شده، شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین، اجتناب از مصرف خود‌سرانه دارو و پرهیز از استرس، به منظور پیشگیری از سقط خود به خود، باید مدنظر قرار گیرند.

دیگر توصیه‌ها

 پرهیز از مصرف دخانیات و مواد مخدر یا محرک.

 پرهیز از نوشیدن الکل.

 اجتناب از مصرف مقادیر بالای کافئین به خصوص در قهوه (بیش از 2 فنجان در روز)، چای، کولا و نوشیدنی‌های انرژی‌زا.

 داشتن وزن متعادل.

 اجتناب از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه، گوشت خام یا نیم‌پز، تخم‌مرغ خام یا نیمه پخته مانند سس مایونز یا دسرهای سرد.

 مصرف صحیح محصولات کشاورزی و دامی به دلیل احتمال وجود باقیمانده‌های دارو و سموم از جمله آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین در آنها، از طریق شستشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات (حتی در انواع ارگانیک).

 گرفتن پوست میوه‌ها و صیفی‌ها و جداکردن لایه بیرونی برگ‌ها در سبزیجاتی مانند کاهو، کلم و ... .

 جدا کردن چربی‌های قابل مشاهده از گوشت (به دلیل اینکه اغلب باقیمانده‌های دارو یا سموم محلول در چربی هستند و در چربی‌های گوشت باقی می‌مانند)، و یا استفاده از انواع غذاهای جایگزین گوشت مانند حبوبات و آجیل غیرشور.

 در صورت مصرف ماهی، توصیه به مصرف ماهی قزل‌آلا به دلیل احتمال آلودگی کمتر با جیوه نسبت به سایر انواع ماهی‌ها.

 خودداری از مصرف غذاهای حاوی کپک، حتی با وجود جدا کردن بخش حاوی کپک.

 در صورت مواجهه‌های شغلی با سموم و آفت‌کش‌ها، مثل کشاورزی، در طول مدت بارداری سعی شود از این گونه فعالیت‌ها اجتناب گردد. در صورت عدم امکان اجتناب کامل از این گونه فعالیت‌های شغلی، با خودداری از کاربرد مستقیم این مواد مثلا از طریق استفاده از وسایل محافظ مانند دستکش و لباس محافظ و ماسک تنفسی مناسب می‌توان میزان مواجهه را کاهش داد.

 در صورت مواجهه شغلی مادر با مواد سمی یا شیمیایی (مانند کار در صنایع رنگ‌سازی، چرم‌سازی، کارخانجات تولید سیمان، رزین‌سازی، ضدیخ، تولید خازن‌های برقی، مواد شیمیایی - مانند آفت‌کش‌ها - یا پتروشیمی)، مشورت با کارکنان بهداشتی، پزشک و ماما جهت راهنمایی در زمینه راهکارهای کاهش مواجهه (مثلا تغییر محل شغلی) توصیه می‌شود.

 در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا کم‌کاری تیروئید، بیماری قلبی یا اختلالات انعقادی، قبل از بارداری حتما با پزشک مشورت شود.

 از مصرف خودسرانه دارو اجتناب شود؛ در صورت مصرف دارو تحت نظارت پزشک، خصوصا برای اختلالات روانپزشکی، قبل از بارداری در خصوص میزان، نحوه مصرف و ... با پزشک مشورت گردد.

 در صورت سابقه 2 یا بیش از 2 از دست دادن (سقط خود به خود پشت سر هم بارداری یا سابقه یک سقط بالای 10 هفته) به متخصص زنان یا پریناتولوژیست مراجعه شود.

 مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی جهت دریافت مراقبت پیش از بارداری قویا توصیه می‌شود.

 به منظور دریافت به موقع راهنمایی‌های لازم و مراقبت‌های اول بارداری، توصیه شود در اولین فرصت پس از به تعویق افتادن عادت ماهیانه، به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه شود.

 در نیمه اول بارداری، به دریافت سه نوبت مراقبت (مراقبت نوبت اول در هفته 4 تا قبل از هفته 6، مراقبت نوبت دوم از هفته 6 تا 10 و مراقبت سوم از هفته 16 تا 20 بارداری) در مراکز بهداشتی درمانی توصیه می‌شود.

بیشتربخوانید:

 در صورت وقوع سقط خود به خود، چه موقع می‌توان مجدد باردار شد؟

تخمک‌گذاری ممکن است حتی بعد از 3 هفته از سقط خود به خود رخ دهد. اگر تمایل به بارداری هست، هیچ نیازی به صبر نیست و هر زمان که مادر از نظر روحی برای باردار شدن آمادگی دارد، می‌تواند مجدد اقدام نماید.

ممکن است متعاقب از دست دادن زودهنگام بارداری، مادر در خصوص تواناییش برای داشتن فرزند نگران شود. این مادران باید بدانند که از دست دادن بارداری در سه ماهه اول اتفاقی است که معمولا یک بار رخ می‌دهد و اغلب زنان بعد از یک بار از دست دادن زود هنگام بارداری، بارداری بعدی موفق و بدون مشکلی خواهند داشت.

منبع: آموزش و آگاه‌سازی پیشگیری از اختلالات

 بارداری - سقط خود به خود جنین آموزش در طی مراقبت نیمه اول بارداری. اداره سلامت مادران مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. نسخه 01-1402