به قلم :حبیبه مرتضی ؛ کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان
تحریریه زندگی آنلاین : توجه به بهداشت دهان و دندان و رعایت آن در دوران بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است. بارداری روندی طبیعی است که با تغییراتی در وضعیت دهان و دندان همراه است. شواهد علمی نشان می‌دهند که بارداری به دلیل ایجاد تغییراتی، شرایط پوسیدگی دندانها و بیماری‌های دهان و دندان را فراهم می‌کند.
مهم‌ترین دلایل دچار شدن به مشکلات دهان و دندان در دوران بارداری
ابتلا به ژنژیویت بارداری: تغییرات هورمونی در طول دوره بارداری در بدن خانم‌ها می‌تواند باعث التهاب و ورم لثه‌ها شود. در اصطلاح به این مشکل ژنژیویت بارداری گفته می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب آن، این مشکل می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های لثه، عفونت شدید لثه و آبسه لثه شود که این شرایط می‌توانند برای فرد بسیار دردناک باشد و بیش از 50درصد تمام زنان باردار با علائم ژنژیویت بارداری مواجه می‌شوند.
بیشتربخوانید:
پاسخ به تمام پرسش‌ها و ابهامات درباره درمان دندانپزشکی مادران باردار
تغییر در رژیم غذایی: عوامل هورمونی و روانی می‌توانند باعث ایجاد تغییرات در رژیم غذایی فرد در طول دوره بارداری شوند. در حقیقت بسیاری از خانم‌ها به خاطر شرایط بارداری میزان مصرف شکر را در رژیم غذایی خود افزایش می‌دهند و این شرایط می‌تواند خطر ابتلا به درد دندان را به خاطر ایجاد پوسیدگی دندان افزایش دهد.
فقر کلسیم: زنان باردار نیاز به افزایش سطح کلسیم مصرفی خود داشته و این ماده در تشکیل استخوان‌های کودک نقش کلیدی دارد. در حقیقت کاهش سطح کلسیم بدن مادر می‌تواند چرخه طبیعی تامین مواد معدنی مورد نیاز مینای دندان را ضعیف کرده و در عمل باعث افزایش خطر دچار شدن به پوسیدگی و درد دندان شود.
تهوع بارداری: افزایش حالت تهوع در طول دوره بارداری می‌تواند باعث التهاب لثه‌ها به خاطر قرارگیری آن‌ها در معرض اسید معده و از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان شود. این شرایط در نهایت می‌تواند ابتلای به بیماری لثه و پوسیدگی دندان را برای فرد به همراه داشته باشد.
بیشتربخوانید:
ملاحظات دندان پزشکی در بارداری
عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان: زنان باردار گاهی اوقات نسبت به بو یا مزه خمیردندان حساس شده و به همین خاطر از مسواک زدن خودداری می‌کنند. به این ترتیب با عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان، فرد در معرض خطر ابتلا به مشکلات دندان و نیز دچار شدن به درد دندان در طول دوره بارداری قرار می‌گیرد.
مطالعه ای در آمریکا نشان داد که شایعترین هوس غذایی زنان باردار مربوط به مواد غذایی شیرین نظیر شکلات بود که این عادات غذایی مستعد کننده افزایش مشکلات دهان و دندان در بارداری به شمار می‌رود.شدت التهاب لثه در طی بارداری با شروع ماه دوم و سوم افزایش می‌یابد. زنانی که قبل از بارداری خونریزی مختصر و التهاب لثه خفیفی دارند، در طی بارداری وضعیت بدتری پیدا می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که بیماري‌هاي دهان و دندان در دوران بارداري، با پیامدهاي نامطلوب بارداری از جمله پره‌اکلامپسی (مسمومیت دوران بارداری)، زایمان زودرس، وزن کم زمان تولد و بستري نوزاد در بخش مراقبت ویژه نوزادان در ارتباط است. همچنین ثابت شده است که بهداشت ضعیف دهان و دندان با بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی - عروقی و بعضی بیماری‌های تنفسی ارتباط دارد.
از طرف دیگر شواهد نشان‌دهنده ارتباط قوی بین وضعیت بهداشت دهان و دندان مادر و کودک می‌باشد. تحقیقات نشان داده‌اند برنامه مراقبت بهداشت دهان و دندان در زنان باردار تأثیرات مثبتی بر وضعیت دندان کودکان‌شان در 3، 6 و 14 سالگی دارد. این یافته اهمیت پیشگیری از مشکلات دهان و دندان در زنان باردار را در کاهش پوسیدگی دندان کودکان در سال‌های دورتر مورد تأیید قرار می‌دهد. به منظور حفظ سلامت دهان و دندان در دوران بارداری انجمن دندانپزشکی آمریکا توصیه می‌کند:
زنان باردار یک رژیم غذایی متعادل را دنبال کنند، دندان‌های خود را روزی دو بار با خمیردندان‌های حاوی فلوراید مسواک زده و مرتبا نخ دندان بکشند.
در طی بارداری برای معاینات دوره‌ای دندانها به دندانپزشک مراجعه کنند.
باردار بودن خود را به دندانپزشک اعلام کنند.
کارهای غیر ضروری دندانپزشکی خود را در سه ماهه دوم بارداری و یا بعد از زایمان انجام دهند.
اعمال زیبایی دندان را بعد از زایمان انجام دهند.
هنگام نشستن روی صندلی دندانپزشکی، برای حفظ جریان خون سالم، پاهای خود را روی هم نیندازند.
برای راحتی بیشتر مادر و جنین، یک بالش کوچک همراه خود داشته باشند.
کنترل و کاهش پلاک دندانی با مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و استفاده از دهان‌شویه و نیز افزایش مراقبت‌های دهان و دندان توسط ارائه‌دهندگان خدمات سلامتی در طی بارداری می‌تواند سهمي قابل توجه در کاهش مشکلات دهان و دندان در زنان باردار و پیامدهای آن داشته باشد.
تأثیر تغذیه بر سلامت دهان و دندان در بارداری
خانم‌های باردار بهتر است برای حفظ سلامت دندان در بارداری
مصرف مواد غذایی شیرین را کاهش داده و به جای آن از میوه و سبزی تازه استفاده کنند.
با کم کردن حجم غذا در یک وعده و زیاد کردن تعداد وعده‌های غذایی، افزایش بزاق دهان را کنترل کنند.
اگر به آدامس جویدن عادت دارند، از انواع بدون قند آن استفاده کنند.
کلسیم نقش اساسی در سلامت و استحکام دندانها دارد، پس با مصرف محصولات لبنی کم چرب ذخایر کلسیم خود را تأمین کنند. البته برای دریافت بهتر کلسیم به ویتامین D هم نیاز است. پس مصرف تخم مرغ و ماهی قزلآال را نیز فراموش نکنند.
ویزیت دندانپزشکی در بارداری
یکی دیگر از روش‌های مراقبت از دهان و دندان در بارداری، مراجعه به دندانپزشکی در بارداری است. بهترین زمان برای ویزیت دندانپزشکی، پیش از اقدام به حاملگی است. خانمی که قصد بارداری دارد، با مراجعه در این زمان می‌تواند سلامت دهان و دندان خود را در دوران حاملگی تضمین کند و از ابتلا به بسیاری از مشکلات دهان و دندان در بارداری پیشگیری کند، البته در دوران بارداری نیز باید با مراجعات منظم، وضعیت دهان و دندان خود را تحت نظر داشته باشد.
کشیدن دندان در دوره بارداری
کشیدن دندان در دوران بارداری بی‌خطر است، اما بهتر است اگر خانم باردار در دوران بارداری نیاز به کشیدن دندان دارد، آن را در سه ماهه دوم یا بعد از زایمان انجام دهد. در سه ماهه اول، اندام‌های حیاتی جنین، در حال رشد هستند و با مصرف داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است دچار مخاطره شوند. سه ماهه سوم نیز برای کشیدن دندان مناسب است، اما مساله این است که در این ماه‌ها دراز کشیدن به پشت برای مدت طولانی می‌تواند برای مادر سخت باشد.
