دکتر علی مرسلی
دندانپزشک
دلایل مختلفی وجود دارد که میزان مشکلات دهان و دندان در دوران بارداری برای خانم‌ها افزایش می‌یابد.
یکی از علت‌ها، مشکلات لثه ناشی از تغییرات هورمونی در دوران بارداری است، علت‌های دیگر مصرف بیشتر مواد قندی در دوران بارداری، بیماری صبحگاهی و افزایش اسیدیته دهان به دنبال آن، کاهش بهداشت زنان باردار به دلیل خستگی و کم حوصلگی و… هستند.
به همین دلیل مراقبت‌های بهداشتی قبل از تصمیم به بارداری برای تمام خانم‌ها توصیه می‌شود.
بر خلاف تصور عامه، خود بارداری به خودی خود منجر به از دست رفتن دندان‌ها نمی‌شود و با مراقبت‌های قبل و حین بارداری می‌توان از مشکلات دهان و دندان در دوران بارداری جلوگیری کرد.
آیا زنان باردار می‌توانند دندان خود را عصب‌کشی کنند؟
مواقع بسیاری وجود دارد که خانم‌های باردار با درد شدید به مراکز دندانپزشکی مراجعه می‌کنند. بیشتر این دندان‌ها نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) دارند.
ولی به خاطر دیدگاه اشتباهی که از سوی بیماران وجود دارد و دندان‌پزشکان هم متاسفانه مجبور به تمکین به آن شده‌اند، بسیاری از مراکز از ارائه خدمات به خانم‌های باردار مخصوصا در سه ماهه اول و سوم خودداری می‌کنند.
حقیقت این است که درمان عصب کشی برای زنان باردار عادی در تمام دوران بارداری قابل انجام است. هرچند، ترجیح داده می‌شود که این درمان‌ها بیشتر در سه ماهه دوم صورت گیرند.
درد یک پدیده آزار دهنده است که تمام جنبه‌های جسمی، روانی و اجتماعی انسان‌ها را می‌تواند مختل کند. زنان باردار که دچار درد‌های با منشا دندانی باشند، احتمالا به دلیل تاثیرات درد بر فعالیت‌های روزمره‌شان، آسیب‌هایی را حتی متوجه جنین خود می‌کنند.
اقدامات اولیه در مراجعه خانم‌های باردار به دندانپزشکی
دندانپزشک بر اساس یک رویه که بیشتر جنبه حقوقی دارد تا علمی، از پزشکی که خانم باردار تحت نظارت او قرار دارد یک نامه مشاوره مکتوب درخواست می‌کند.
در این نامه معمولا اجازه انجام درمان دندانپزشکی، زمان مناسب، طول درمان مناسب، نوع ماده بی‌حسی و امکان انجام رادیوگرافی اشعه ایکس مطرح می‌شود.
با اینکه دندان‌پزشکان برای درمان زنان باردار در دانشکده‌ها آموزش دیده‌اند و نحوه درمان را به خوبی می‌دانند اما اولا به دلایل حقوقی (چون خانم باردار درجه اول تحت نظر یک پزشک دیگر است) و همچنین به دلیل اینکه شاید مورد خاصی در پرونده پزشکی بیمار باشد که مداخله خاصی را ایجاب کند، حتما از پزشک معالج در خواست مجوز مکتوب انجام درمان را می‌کنند.
اما از نظر حقوقی برای شروع درمان بیماری که با درد شدید مراجعه کرده است، آغاز یک درمان اورژانس حتی با یک مشاوره تلفنی با پزشک (شفاهی) یا بدون مشاوره و کسب مجوز از ایشان قابل انجام است.
آیا انجام رادیوگرافی دندان برای زنان باردار مجاز است؟
مطالعات ثابت کرده است زیان‌های اشعه ایکس دندانپزشکی بسیار بسیار ناچیز است.
به طوری که حتی اشعه آفتاب در زمان طولانی‌تر قدرت جهش زایی بیشتری برای هر فرد نسبت به اشعه رادیوگرافی دندانپزشکی دارد.
مخصوصا با تکنولوژی‌های جدید و فناوری‌های دیجیتال رادیوگرافی دوز استفاده شده برای بیماران خیلی کمتر هم شده است.
اما در نهایت این اشعه‌ها مضر هستند و اصول درمان ایجاد می‌کند که هر بیماری را زمانی که واقعا نیاز زیادی وجود ندارد در معرض این اشعه قرار ندهیم.
در خانم‌های باردار به دلیل وجود جنین در حال تکامل این حساسیت‌ها به مراتب بیشتر است.
اما به این معنی نیست که از زنان باردار مطلقا نباید رادیوگرافی تهیه شود. در صورتی که نیاز اساسی وجود داشته باشد (مثلا قبل از عصب‌کشی) تهیه رادیوگرافی در مراحل مختلف بارداری ممکن است.
هر قدر که از ابتدای دوران بارداری دور‌تر شویم، خطرات اشعه رادیوگرافی برای جنین کمتر است.
استفاده از پوشش سربی در برخی مراجع توصیه شده است ولی جهت تابش اشعه هم در بسیاری از موارد به سمت جنین نیست و لذا خطرات واقعا حداقل است.
والدین البته حق دارند در مورد سلامت فرزند آینده خود نگران باشند. این نگرانی در جریان مشاوره‌ای که با پزشک معالج صورت می‌گیرد و آگاهی‌هایی که دندانپزشک می‌دهد برطرف می‌شود.
در صورتی که والدین مایل به انجام رادیوگرافی نباشند، درمان اورژانس بدون انجام رادیوگرافی تحت شرایطی می‌تواند صورت گیرد.
آیا انجام تزریق بی‌حسی موضعی در زنان باردار مجاز است؟
بی‌حسی موضعی معمول دندانپزشکی برای زنان باردار سالم و جنینشان هیچ زیان شناخته شده‌ای ندارد.
در مراحل پایانی بارداری ممکن است خانم‌های مشکل فشار خون پیدا کنند نوع بی‌حسی گا‌ها به ندرت تغییر پیدا می‌کند.
آیا تجویز دارو پس از درمان دندانپزشکی برای مادران باردار مجاز است؟
بیشترین دارویی که به عنوان ضد درد برای بیماران باردار توسط دندان‌پزشکان توصیه می‌شود استامینوفن است.
اما در سه ماهه اول و دوم (و نه سوم) ایبوپروفن هم به عنوان داروی ضد درد و التهاب قابل استفاده است. آسپرین و داروهای ترکیبی حاوی آن در هیچ کدام از مراحل بارداری نباید مصرف شوند.
مصرف آموکسی‌سیلین و سایر داروهای خانواده پنی‌سیلین توسط خانم‌های باردار مجاز است. هرچند که مصرف آنها جای انجام درمان دندانپزشکی را نمی‌گیرد و به ندرت نیاز به آنها وجود دارد.
مترونیدازول در زنان باردار برای مصارف دندانپزشکی منع مصرف دارد.
علیرغم تمام توضیحات بالا، مصرف هر نوع دارو از جمله داروهای بدون نسخه و حتی ویتامین‌ها و مکمل‌ها در دوران بارداری باید با مشورت پزشک معالج صورت گیرد.
توصیه‌های کلی برای خانم‌های باردار دچار دندان درد:
- از درمان کانال ریش (عصب کشی) در دوران بارداری نترسید.
در مراجعه به برخی از همکاران ما ممکن است آنها به دلیل محافظه کاری بیش از حد (که دلیل آن هم باورهای غلط بیماران است) از ارائه درمان برای شما خودداری کنند.
اما همکاران و مراکز دیگری هستند که حتما درمان مورد نیاز شما را ارائه می‌دهند. در نهایت در فقدان همه این‌ها یک متخصص درمان ریشه مطمئنن درمان شما را انجام خواهد داد.
- سعی نکنید که با مصرف طولانی مدت داروهای مختلف، درد را تحمل کنید. دارو‌ها احتمالا زیان‌های بیشتری متوجه خود شما و بالطبع فرزند آینده شما خواهند کرد.
سه ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای مراجعه به دندانپزشکی است ولی هر زمانی که درد داشتید کنترل درد شما با درمان‌های معمول دندانپزشکی قابل انجام است.
- قبل از مراجعه به دندانپزشک می‌توانید با پزشک معالجی که در دوران بارداری تحت نظر او هستید (مثلا متخصص زنان و زایمان) مشورت کرده و توضیحات مکتوب او را برای آغاز درمان دندانپزشکی بگیرید.
- عوامل بسیاری وجود دارند که خدای ناکرده موجب بروز مشکلات برای جنین، نقص جنین، سقط و بروز مشکلات پزشکی برای خانم‌های باردار می‌شوند.
هیچ کدام از این عوامل از نظر علمی ربطی به درمان‌های استاندارد دندانپزشکی ندارند.
مواردی بوده است که افرادی به دلیل ازدواج فامیلی و ژنتیک، مصرف داروهای شیمیایی و… نوزادشان با نقایصی به دنیا آمده است و از سر ناآگاهی به دنبال شکایت از دندانپزشک خود رفته‌اند.
چنین شکایت‌هایی هرگز به نتیجه نرسیده است اما دندان‌پزشکان را نسبت به ارائه درمان به خانم‌های باردار محتاط‌‌تر کرده است.
اصلاح چنین ناآگاهی‌هایی در جامعه در گرو همکاری مشترک بیماران و دندان‌پزشکان است.
