به قلم : تقی ابوطالبی‌احمدی ؛ روانشناس و مشاوره خانواده
تحریریه زندگی آنلاین : انتقاد نابه‌جا و نادرست تمام زندگی و آینده فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.درست انتقادکردن از دیگران مهارت مهمی است که اگر همه ما یاد بگیریم از دیگران درست و به‌موقع انتقاد کنیم شاید نیمی از سوءتفاهم‌هایی که بین افراد - در خانواده و جامعه - وجود دارد، برطرف شود. زمانی می‌توانیم بگوییم ارتباط بین افراد درست، مؤثر و سازنده است که افراد بتوانند در تعامل با دیگران به پیشرفت برسند. گاهی انتقادهایی که بیان می‌شود اگر چه ممکن است سازنده هم باشد اما چون به‌درستی بیان نمی‌شود بیشتر مخرب است و باعث تخریب شخصیتی طرف مقابل می‌شود. گاهی انتقادی نابه‌جا و نادرست، تمام زندگی و آینده فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. می‌توان با وجود انتقادهایی که به اعمال، رفتار، شخصیت و ... دیگران داریم اما با تأکید بر ویژگی‌های مثبت آن فرد، نکات منفی را نیز بازگو کنیم و راه حل‌های منطقی برای برون‌رفت از آن وضعیت به او ارائه بدهیم.
مؤثرترین و مهم‌ترین دوران زندگی هر فردی، دوران کودکی است، در این دوران شخصیت فرد پایه‌ریزی می‌شود و ابعاد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و معنوی فرد از همین دوران کودکی پایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل است که گفته می‌شود اغلب تنش‌ها و اختلالاتی که در بزرگسالی با آن مواجه می‌شویم ناشی از کمبود توجه در دوران کودکی و نبود برنامه‌های صحیح برای رشد و باروری فکری و عقلانی افراد در این مرحله مهم از زندگی است.
بستر اصلی رشد افراد در خانواده و نزد والدین شکل می‌گیرد و پدر و مادر هستند که می‌توانند یک طرحواره مثبت شخصیتی را برای آینده کودک برنامه‌ریزی کرده و تربیت او را با «اقتدار منطقی» رشد بدهند. انسان‌های چندساحتی که در آینده می‌توانند زندگی نرمال و آرامی را تجربه کنند در خانواده‌ای رشد کرده‌اند که پدر و مادر آن خانواده «اقتدار منطقی» داشته‌اند و همه اعضای خانواده همکار و همیار یکدیگر بوده و از این طریق توانسته‌اند به رشد و بالندگی برسند.
بیشتربخوانید:
چگونه از همسرمان انتقاد کنیم که ناراحت نشود؟
حس مسئولیت همگانی
در این خانواده‌ها «به من چه» جایی ندارد، همه اعضای این خانواده نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت می‌کنند و خود را نسبت به رشد دیگران مسئول می‌دانند. اعضای خانواده در کنار یکدیگر مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری، حل مسائل، ارتباط مؤثر، کنترل خشم، تاب‌آوری و مهارت انتقاد مؤثر را یاد می‌گیرند و در تمام طول عمر خود از این آموزه‌ها استفاده می‌کنند.
نقد مؤثر و منصفانه باعث ارتقای انسان می‌شود. در کنار نقد می‌توان پیشنهادهای عملی هم برای برطرف‌کردن نقص‌هایی که دیده می‌شود ارائه شود؛ پیشنهادهایی که شرایط اجرا و الزامات اجرای آن وجود داشته باشد. برای رسیدن به این منظور - نقد منصفانه سازنده - انسان باید اول خود را جای فردی بگذارد که از او می‌خواهد انتقاد کند و بعد ببیند پیشنهادهایی که به او می‌دهد قابلیت اجراشدن دارد یا نه. چرا که اگر پیشنهادهای ارائه‌شده قابلیت اجراشدن نداشته باشد نه‌تنها این نقد منصفانه نیست بلکه بیشتر باعث تحقیر و تخریب شخصیتی طرف مقابل هم می‌شود.
یکی از مهارت‌های اصلی زندگی یادگرفتن نقد مؤثر است، همه اعضای خانواده باید یاد بگیرند که به جای تخریب و توهین و ... یکدیگر را به صورت مؤثر و سازنده نقد کنند. یعنی ابتدا ویژگی‌های مثبت طرف مقابل را برجسته و از او تعریف کنیم و در کنار این مسئله عنوان کنیم که فلان ویژگی‌ها را نیز بهتر است داشته باشد. بچه‌ها در خانواده باید عملا این موضوع را ببینند. ابراز تشکر پدر و مادر از یکدیگر بابت مثلا انجام کارهای خانه، آشپزی و رفت و روب یا خریدهایی که پدر انجام می‌دهد حتی اگر مطابق میل طرفین نباشد و یا به‌طور ناقص انجام شده باشد، بسیار راهگشاست. همین تشویق و تشکرها به فرد انگیزه می‌دهد تا در آینده کارهایش را دقیق‌تر و بهتر انجام دهد، در غیر این صورت با تخریب و مقایسه‌کردن با دیگران و توهین و ... جلوی دیگر اعضای خانواده نه‌تنها در خانواده تنش ایجاد می‌شود بلکه انگیزه فرد نیز برای انجام کار کم می‌شود.
بیشتر بخوانید:
خودخواهی چه به سر رابطه می آورد؟
چگونه در بحث ها برنده باشیم؟
مهارتی به نام عذرخواهی
متأسفانه بعضی وقت‌ها «چشم»گفتن‌ها در برابر خواسته‌های دیگران از سر لجبازی، مقاومت و دعوت به سکوت اجباری طرف مقابل است، همه ما باید گوش شنوا برای دلایلی که دیگران مطرح می‌کنند داشته باشیم و در عین حال اشکالات دیگران را در خفا برایشان بازگو کنیم. متأسفانه ما در بیان عذرخواهی از همسر، پدر، مادر و ... همیشه کم می‌آوریم و مقاومت می‌کنیم. در حالی که با یک عذرخواهی ساده می‌توان جلوی بسیاری از تنش‌ها را گرفت. اعضای خانواده باید در خانه لباسی از جنس عشق و محبت به تن داشته باشند و از عذرخواهی‌کردن و گذشتن از اشتباهات بقیه افراد نترسند. با انتقاد سازنده می‌توان به پیشرفت اعضای خانوده کمک کرد و با تخریب باعث به وجود آمدن چالش‌های متعدد در زندگی می‌شویم.
افرادی که از انسان‌های موفق و شخصیت‌های سالم اجتماع الگوبرداری می‌کنند افرادی هستند که در زندگی خود آرامش بیشتری داشته و انسان‌هایی سالم، آرام و صادق هستند که به دنبال تخریب شخصیتی دیگران نیستند و می‌کوشند تا با انتقاد سازنده راهی برای رشد و تعالی فرد مقابل پیدا کنند.
بیشتر بخوانید:
ویژگی های یک مرد ایده آل چیست؟
نشانه‌های یک زندگی بدون عشق
