اكرم محمدی كارشناس فرش
شستشو و نظافت فرش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و رعایت اصول و قواعد خاص آن سبب خواهد شد تا فرش دستبافت كیفیت اولیه خود را از دست ندهد و حتی‌الامكان خصوصیات ظاهری و ساختمانی خود را حفظ كند.
شستشوی فرش به طور معمول، یك بار بعد از پرداخت و بار دیگر پس از طی سالیانی چند صورت می‌گیرد.
غبارگیری
در مرحله اول ارتقای كیفیت و در مرحله دوم زدودن كثافات و آلودگی‌هایی كه پس از سالیان دراز بر آن نشسته، مد نظر است. قبل از شستشوی فرش غبارگیری به دو روش انجام می‌شود:
1- غبارگیری معمولی: در غبارگیری معمولی فرش را می‌تكانند و یا با چوب بر پشت قالی می‌كوبند تا گرد و خاك آن خارج شود.
سپس با جارویی زبر (همان جاروهای چوبی كه در منزل همه موجود است) آن را می‌روبند. این كار نباید موجب گسیختگی تار و پود قالی شود و به بافت آن لطمه بزند.
كوبیدن فرش بر زمین از جمله كارهای نادرستی است كه جهت تمیز كردن آن به كار می‌رود.
2- غبارگیری مكانیكی: این كار در كارخانجات، بسته به كیفیت فرش صورت می‌گیرد و در منزل مقدور نیست.
فرش‌هایی كه دارای گرد و غبار هستند، قبل از شستشو حتما باید غبارگیری شوند، چرا كه هنگام شستشو گرد و غبار در ته گره (محل تماس گره با تار و پود) باقی مانده خوب تمیز نمی‌شود و باعث پوسیدگی فرش می‌گردد. (در واقع تبدیل به گل شده و در مغز فرش باقی می‌ماند).
در زندگی‌های شهری كه معمولاً از جاروبرقی استفاده می‌شود، گرد و غبار چندانی درون فرش باقی نمی‌ماند كه نیاز به غبارگیری داشته باشد. فقط باید توجه داشت كه فرش رنگ پس ندهد.
فرش‌های دستبافت چون كیفیت‌های متفاوتی دارند، ممكن است بعضی از آنها رنگ پس دهد. برای اینكه بفهمید فرش رنگ پس می‌دهد یا نه، یك دستمال سفیدرنگ كه با آب نیمه‌گرم خیس شده به قسمت‌هایی از پرز فرش بكشید یا پرز فرش را درون دستمال برای چند ثانیه نگه دارید.
اگر دستمال سفید رنگی شد، فرش رنگ پس می‌دهد و باید هنگام شستشوی آن نكاتی را رعایت كرد. (بیشتر رنگ‌های تیره رنگ پس می‌دهند؛ مانند لاكی، سبزهای تیره، سرمه‌ای، مشكی، آبی).
مراحل شستشوی فرش
در شستشوی فرش با دست، رعایت نكات زیر اهمیت ویژه‌ای دارد:
1- استفاده از زمین سخت، سیمانی، موزاییك یا زمین شیب‌دار بهتر است.
2- جریان آب باید به صورت دوش و با حرارت معمولی باشد. از آب گرم در شستشوی فرش دستبافت یا ماشینی استفاده نمی‌شود.
توضیح: فرش‌های ماشینی به علت داشتن مواد پلاستیكی در گره‌ها و تار و پود، پس از شستشو نرمی و لطافت خود را از دست می‌دهند.
در فرش‌های دستبافت هم، كه رنگ پس می‌دهد، آب گرم رنگ پس‌داده شده را در قسمت‌های روشن فرش تثبیت می‌كند كه رنگبرداری آنها سخت و هزینه‌بردار است.
فرش‌هایی هم كه چله آنها از پشم و ابریشم یا گره‌های ابریشمی باشد، كیفیت‌شان پس از شستشو كاسته می‌شود.
3- در شستشوی فرش از مواد قلیایی نباید استفاده شود.
4- از شوینده‌های خنثی استفاده شود (مانند پودر دستی كه باید قبل از استفاده در آب حل شود، شامپوی فرش، مایع ظرفشویی یا پودر صابون حل‌شده برای فرش‌هایی كه چربی روی آنها ریخته شده است).
5- فرش دستبافت را از قبل خیس نكنید، به خصوص فرش‌هایی كه رنگ پس می‌دهند. در این صورت قسمت‌های روشن فرش نیز رنگی می‌شود.
6- فرشی را كه رنگ پس می‌دهد، پس از شستشو با برس پلاستیكی و آبگیری، لوله نكنید و هرگز داخل لوله آب نگیرید.
7- فرش شسته‌شده را كاملا آبگیری كرده با پارو و سپس با دستمال نخی یا حوله‌ای آب پرز آن را كاملا بگیرید و یك ساعت به همان حالت روی زمین بگذارید تا قسمت‌هایی كه رنگ پس می‌دهد با قسمت‌های دیگر فرش تداخل پیدا نكند.
8- وقتی فرش یك ساعت روی زمین به صورت پهن‌شده ماند، مابقی رطوبت خود را از دست می‌دهد و آماده پهن كردن می‌شود.
9- فرش نیمه‌مرطوب از پشت، در سایه (نور غیرمستقیم خورشید) و در معرض هوا آویخته شود.
10- برای فرش‌های ماشینی و دستبافت هم كه رنگ پس نمی‌دهند، روش شستشو به همین صورت است. اگر هنگام پهن كردن فرش دوباره روی آن آب بگیرید، ریشههای آن حتما زرد خواهد شد.
11- پس از خشك شدن فرش آن را با جاروی چوبی یا برس سر به سمت خواب فرش جارو یا برس بزنید تا تمام طرح‌های فرش سر جای خود قرار بگیرد و فرش شما زیبا و شكیل‌تر و تمیز دیده شود.
(جاروبرقی چون به صورت رفت و برگشت روی فرش كشیده می‌شود خواب فرش را به هم زده و از زیبایی آن می‌كاهد).
طریقه استفاده از شامپو فرش
برای شامپو كردن فرش نیاز به زور بازو نیست.
طریقه صحیح استفاده از شامپوی فرش:
1- قبل از شامپو كردن حتما روی فرش را جارو كنید.
2- 1 لیتر آب و 2 فنجان شامپو فرش را درون ظرفی ریخته و خوب هم بزنید تا كف كند (هر بار این كار را تكرار كنید).
3- كف شامپو فرش را با یك تور یا اسفنج روی فرش بمالید. حركت اسفنج بر روی فرش باید به آرامی صورت پذیرد؛ (زیرا فقط پرز فرش شما كثیف شده) است.
توضیح: اگر به جای كف شامپو از آب آن استفاده كنید، فرش نه تنها تمیز نمی‌شود، بلكه لوچ و چسبنده شده و دیرتر خشك می‌شود؛ زیرا رطوبت به ریشههای فرش رسیده و ریشه‌ها در محیط مرطوب می‌پوسند و اگر چند بار این كار را تكرار كنید، به مرور زمان فرش شما حتما می‌پوسد.
كف شامپو فرش كثافات روی پرزهای فرش را در خود حل كرده و ظرف نیم ساعت در مجاورت اكسیژن هوا ناپدید می‌شود كه در این مدت روی فرش نباید راه بروید.
4- از قسمت بالای فرش شروع به كار كنید تا روی قسمت‌هایی كه كف شامپو را مالیده‌اید، راه نروید.
5- پس از نیم ساعت یك دستمال زبر و یا تور پرده را روی فرش بمالید (این عمل را در جهت خواب فرش انجام دهید)، سپس با یك جاروی زبر و یا جاروی چوبی آن را به سمت خواب فرش جارو بزنید.
6- حالا با یك برس قدیمی فرش خود را شانه كنید.
این كار باعث می‌شود پرزها سر جای خود قرار بگیرند و فرش شما نرم و زیبا به نظر برسد و شما با دیدن آن لذت ببرید.
