زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حكمت انجام قرباني، تقرب و تعالي قرباني‌كننده و تقواي او به سوي خداست :«لَنْ يَنالُ ا... لُحوُمها ولا دِماؤُها ولكن يَنالُه التَّقوي مِنكُم» حج/37.
بنابراين، قرباني آنگاه مقبول است كه باتقوا انجام گيرد و روح اين عمل تقوا باشد ؛زيرا براساس آيه شريفه «إنما يتقبّل‌ا... من‌المتّقين» مائده/27. همان‌طور كه هيچ عملي بدون تقوا پذيرفته نيست، عملي نيز كه همراه تقوا بوده، ليكن عامل آن در غير اين عمل، تقواي الهي را رعايت نمي‌كند، اگر چه از وي پذيرفته است، ليكن آن‌گونه كه شايسته است بالا نمي‌رود؛ زيرا خداوند عملي را مي‌پذيرد كه همه شئون عامل آن خواه در اين عمل، خواه در اعمال ديگر، بر پايه تقوا تنظيم شده باشد: «أَفَمن أَسس بُنيانه علي تقوي من ا... و رضوانٍ خَيرٌ أم مَن أَسَّس بُنيانَه علي شفا جُرفٍ فَانهار به في نار جهنّم وا... يَهدي القَوم الظّالِمين» توبه/109.
بنابراين، آنچه به خدا مي‌رسد، باطن و روح عمل است. قرباني نيز حقيقتي دارد به نام تقوا، و قداست و تعالي قرباني از آن تقواست نه از آن گوشت و خون: «يناله التّقوي منكم» حج/37. چنانكه هيچ يك از مناسك ديگر حج نيز به خدا نمي‌رسند، مگر روح آنها كه همان سرّ حج است.
2- هر عملي كه به قصد قربت انجام گيرد قرباني است؛ چنانكه در حديث است كه زكات و نماز قرباني مسلمانان است: «إن الزكاه جعلت مع‌الصلاه قرباناً لأهل الإسلام ». (نهج‌البلاغه، خطبه 199، بند 7)
بنابراين، هر عملي كه در آن تقرب به خدا باشد، قرباني است؛ زيرا اولاً، خداوند عمل باتقوا را قبول مي‌كند: «إنما يتقبّل‌ا... من المتّقين» مائده/27. ثانياً، تقواي عمل نه تنها به طرف خدا صاعد مي‌شود، بلكه به خدا مي‌رسد؛ چنانكه درباره قرباني فرمود: «يناله التقوي منكم». ثالثاً، چون تقوا جداي از جانِ انسان با تقوا نبوده، وصف نفساني روح انسان متقي است، اگر تقوا به خدا رسيد انسان سالك نيز پيش از مرگ به لقاءا... نايل مي‌شود.
3- سرّ قرباني، طبق بيان نوراني امام سجاد(ع) اين است كه حج‌گزار و قرباني‌كننده با تمسك به حقيقت ورع، گلوي ديو طمع را بريده، او را بكشد. بنابراين صرف ذبح گاو و گوسفند و يا نحر شتر و رها كردن آنها بدون توجه به سر قرباني، مايه تعالي حج‌گزار نخواهد بود، از اين رو از باب تشبيه معقول به محسوس، شايسته است قصد او از اين عمل، كشتن ديو دروني آز و طمع باشد.
4 - قرباني جايگاه ويژه در روايات دارد. نمونه اينكه امام باقر(ع) فرمود: خداي سبحان قرباني كردن را دوست دارد «إِنَّ‌ا... عَزّوجَلّ يُحِبُّ إِطعام الطَعام و إراقة الدماء» (وسائل‌الشيعه 16/374)
ممكن است يكي از دلايل آن بهره‌مندي گرسنگان و محرومان از گوشت قرباني باشد. گرچه در اين زمان آنان كه آيات الهي را به اسارت گرفته‌اند (نهج‌البلاغه، نامه 53، بند70-71) نه خود استفاده مطلوب از اين سنت الهي مي‌كنند و نه به ديگران اجازه اداره و بهره‌برداري صحيح از اين برنامه جامع و سودمند را مي‌دهند.
در حديث ديگري كه اهتمام به قرباني در آن مشهود است، امام صادق(ع) فرمود: رسول اكرم(ص) در حجه‌الوداع، 100شتر با خود برده بودند. بيش از 30 شتر را به اميرالمومنين علي(ع) بخشيدند كه آن حضرت همه را نحر كردند و رسول اكرم(ص) نيز بقيه شتران را قرباني كردند (وسائل‌الشيعه 8/168) البته اين حديث به گونه‌اي ديگر نيز نقل شده است و آن اينكه رسول اكرم(ص) 66 شتر براي قرباني از مدينه با خود آوردند و اميرالمومنين(ع) نيز- كه در آن سال از سوي رسول اكرم(ص) به يمن اعزام شده بودند- 34 شتر براي قرباني از يمن به همراه آورده بودند. (وسائل‌الشيعه 8/168)
5-‌ آيه شريفه «ليشهدوا منافع لهم و يذكروا اسم‌ا... في‌أيّام معلومات علي مارزقهم من بهيمه الأنعام» حج/28. گذشته از شمول سود صوري ومنفعت معنوي امت اسلامي، ياد حق را هدف دانسته و مهم‌تر آنكه به جاي نام قرباني، ياد خدا را ذكر فرمود تا روشن شود كه هدف از «تضحيه» همانا «تسميه خداست» نه صرف نحر و ذَبح؛ يعني به جاي اينكه بفرمايد: «قرباني كنند»، فرمود: «خدا را به ياد آورند كه آنها را از دام‌هاي حلال، مانند گوسفند، روزي داد»، به‌طوري كه هم اصل قرباني به نام حق آغاز گردد و هم همه نعمت‌هاي دامي‌ در طول مدت زندگي براي همه انسان‌ها به عنوان ياد خدا مطرح شود.
مراد از «أيام معلومات» در آيه مذكور همان زمان حج، به‌ويژه دهه نخست ذيحجه است كه جزء ماه‌هاي حرام به‌شمار مي‎آيد، ماه‌هاي حرام چهار است سر ماه آن يعني ماه‌هاي ذيقعده، ذيحجه و محرم، سرد و متصل و يك ماه آن، يعني رجب، فرد و منفصل است.
6ـ سالار شهيدان امام حسين(ع) از همان آغاز حركت خود از مدينه به مكّه در سال 60 هجري، قصد عمره مفرده داشت و اصلاً قصد حج تمتع نكرد. به هر تقدير، آن حضرت اگرچه به منا نرفت، ليكن قرباني‌هاي گرانقدري داد و نيز وجود مبارك خويش را فدا كرد تا مكه و منا بماند. از اين رو امام سجّاد(ع) در شام خود را فرزند مكه و منا معرفي فرمود: «أنا ابن مكّة ومني، أنا ابن المروة و الصفا». (بحار45/161)
بنابراين، كسي كه جانش را فداي دوست، يعني خداي سبحان كرد، او از منا و عرفات و... ارث مي‌برد، زيرا هم زمين مال خداست و آن را به هركس صلاح باشد ارث مي‌دهد: «إنّ الأرض لله يورثُها مَن يَشاء» اعراف/128 و هم زمينه كمال متعلق به اوست و به هركس بخواهد ارث مي‌دهد. از اين رو همه شهدا و راهيان راه امام، وارثان عرفات و مشعر و منايند؛ زيرا اهداي جان و فدا كردن فرزند، انسان را وارث اسرار منا مي‌كند، نه صرف حضور جسماني در منا و قرباني كردن گوسفند و مانند آن.