زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

كسب حلال به نوعي از فعاليت اقتصادى گفته مى‌شود كه در چهارچوب قوانين اسلامى و شرعى انجام مى‌شود و مهم‌ترين خصوصيت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادى و چه از لحاظ معنوى و از طرفي رعايت كردن حق‌الناس مى‌باشد.
اين سخن گرچه به آسانى گفته مى‌شود اما در مقام عمل بسيار سخت است تا جائي كه در بعضى روايات ائمه طاهرين- عليهم‌السلام- تلاش براي بدست آوردن روزى حلال را از شمشير زدن در ميدان جنگ سخت‌تر شمرده‌اند.
در مورد كسب حلال و نيز فعاليت‌هاى اقتصادى مشروع به روايات بسيارى در منابع اسلامى برمي‌خوريم كه ائمه، مؤمنين را به اين گونه فعاليت‌ها تشويق مى‌كنند مانند آنكه رسول اكرم- صلي‌الله عليه و آله- طلب رزق حلال را واجب و آن را در حكم جهاد معرفى مي‌كنند. وقتى به كوشش شايسته و نيكو در اين راه امر مي‌شويم تا آنجا كه رسول اكرم- صلى‌الله عليه و آله- كسي كه در راه تحصيل و بدست آوردن روزى براى خانواده كوشش مي‌كند را به مجاهد فى‌سبيل‌ا... (در راه خدا) تشبيه مي‌كنند. (الكاد على عياله كالمجاهد فى سبيل‌ا...). در مقابل از بيكارى و تنبلى و سربار بر جامعه بودن نهى مي‌شويم در اين زمينه مفضل بن عمر از حضرت صادق- عليه‎‌السلام- نقل مى‌كند كه ايشان فرموده‌اند:
لا تكونوا كلاّ علي‌الناس يعنى سربار جامعه نباشيد.
از مطالبى كه گفته شد به اين نتيجه مى‌رسيم كه به‌طور كلى اسلام با كسب و كار و فعاليت‌هاى صحيح اقتصادى كمال موافقت را دارد و حتى به آن سفارش اكيد دارد اما در مقابل از نزديك شدن به مال حرام و شبهه‌ناك به شدت نهى فرموده است: امام پنجم در اين باره مي‌فرمايد: ان الذنوب كلها شديده و اشدها ما نكبت عليها‌اللحم و الدم: همه گناهان سخت مى‌باشند و سخت‌ترين آنها گناهى است كه گوشت و پوست از آن روئيده باشد.
تذكر اين نكته نيز لازم به نظر مى‌رسد كه وجود انسان دو بعد دارد يكى بعد جسم او كه تحت تأثير ظاهرى و مادى غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذايى كه مى‌خوريم دقت كافى را به كار مى‌بريم و به بعد معنوى كه حلال و حرام بودن آن است كمتر توجه مى‌كنيم بعد ديگر انسان روح اوست كه غذا به شدت بر آن تأثيرگذار است تا جائي كه در حالات بعضى از اولياءا... و بزرگان نوشته‌اند كه با خوردن يك لقمه شبهه‌ناك آنهم به صورت اتفاقى تا مدت‌ها از توفيق نماز شب محروم مي‌شده‌اند.
مولانا جلال‌الدين بلخى با بيان اصل عليت و نظام علت و معلول در عالم مي‌فرمايند:
چون زلقمه تو صيد بينى و دام جهل و غفلت آيد آن را دان حرام
لقمه‌اى كان نور افزود و كمال آن بود آورده از كسب حلال
در واقع مولانا حسد و جهل و غفلت و به‌طور كلى صفات ناپسند را زاييده لقمه حرام مي‌دانند. مرحوم علامه جعفرى(ره) در تفسير اين بيت مولانا «علم و حكمت زايد از لقمه حلال عشق و رقت آيد از لقمه حلال» مي‌فرمايد لقمه حلال براى دل انسان علم و حكمت و عشق و ظرافت ايجاد مى‌كند و هنگامى كه ديدى حسادت و جهل و غفلت تو روزافزون است بدان كه نتيجه همان لقمه‌هاى حرامى است كه خورده‌اي... لقمه حلال عالي‌ترين پديده‌اى را كه براى انسان ممكن است ايجاد مى‌كند.
در اين زمينه عالم و زاهد بزرگ مرحوم شيخ على‌اكبر نهاوندى مى‌فرمايد: چون غذاى حرام به شكم وارد شد مصداق آيه: «و الذى خبث لا يخرج إلا نكداً» از خبيثت چيزى جز خبيث خارج نشود و مصداق آن در ضرب‌المثل‌ها اين بيت است كه: از كوزه همان تراود كه در اوست ... و قوت يافتن و بسته شدن نطفه‌اى كه با لقمه حرام بسته و رشد يافته چيزى جز خباثت نمى‌باشد و چگونه مى‌توان به چشم او اميدوار بود كه به نامحرم نگاه نكند و يا با زبان غيبت نكند و اين چنين است حال ساير اعضاء به نسبت به معاصى كه صادر شده از شخص. نيز عالم ربانى مرحوم نراقى در كتاب معراج‌السعاده مى‌نويسد:
دلى كه از لقمه ‌حرام روئيده باشد، كجا و قابليت انوار عالم قدس كجا و نطفه‌اى كه از مال حرام هم رسيده باشد به مرتبه ‌رفيع انس با پروردگار چكار، چگونه پرتو عالم نور بدلى تابد كه غذاى حرام آن را تاريك كرده و كي پاكيزگى و صفا براى نفسى حاصل مى‌شود كه كثافات مال شبهه‌ناك آن را آلوده و چرك‌آلود نموده باشد.
از آنچه گفته شد بنابه اصل عليت غذاى حرام بر روح و روان انسان بسيار تأثيرگذار است و اين تأثير بر روان فرزند به هيچ وجه قابل انكار نيست چنانكه در طول تاريخ غالب افراد فاسدى چون معاويه بن ابى‌سفيان از دامان كسانى چون هند جگرخوار برآمده‌اند كه سخن حق در آنها هيچ تأثيري نمى‌كند كما اينكه امام حسين- عليه‎‌السلام- در روز عاشورا فرمود: شكم‌هاى شما از حرام پر شده لاجرم سخن حق را شنوا نيستيد و در مقابل صالحانى چون شيخ انصاري(ره) كه از پستان پاك مادرانى شير خورده‌اند كه هيچگاه بدون وضو به آنها شير نمى‌دادند. در پايان اين نوشتار را با سخني از حضرت آيت‌الله مظاهرى به پايان مى‌بريم: ايشان در مورد تأثير غذا مى‌فرمايند: غذاى حلال در آن وقت (انعقاد نطفه) تأثير عجيبى روى بچه دارد چنانچه غذاي حرام در شقاوت اولاد تأثير عجيبى دارد... غذاى حرام، مال حرام، از هر آتشى بدتر است اگر نطفه بچه منعقد شود از غذاى حرام رستگار شدن او كارى است بس مشكل.
كتاب ريحانه بهشتى تأليف سيما مخبر، انتشارات نورالزهرا،س قم، 1382 براي مطالعه بسيار مفيد است.