زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

پيش‌درآمد
هُوَالَّذِي خَلَقَكُم مِن نَّفْسٍ وَاحِدَهٍ وَ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا (سوره اعراف، آيه 189).
او خدايي است كه شما را از نفس واحدي آفريد و همسر شما را از جنس شما قرار داد تا در كنار او آرامش و آسايش بيابيد.
وَ مِنْ ءَايتِه أنْ خَلَقَ لَكُم مَّنْ أنفُسِكُمْ أزوَاجَاَ لّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِيَ ذلِكَ لَاَياتٍ لَقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (سوره روم، آيه 21).
يكي از نشانه‌هاي الهي اين است كه براي شما جفتي از جنس خودتان آفريد تا با او انس بگيريد و در كنار او آرامش بيابيد و بين شما دوستي و مهرباني قرار داد و اين امر از نشانه‌هاي الهي براي دقت بيشتر افراد اهل تفكر است.

ازدواج چيست؟
ازدواج، مقدس‌ترين و پيچيده‌ترين رابطه ميان دو انسان از دو جنس مخالف است كه ابعاد وسيع و عميق و هدف‌هاي متعددي دارد. ازدواج، پيمان و پيوند مقدسي است ميان دو جنس مخالف بر پايه روابط پاياي جنسي، عاطفي و معنوي و بر اساس انعقاد قرارداد شرعي، عرفي، اجتماعي و قانوني كه تعهداتي را براي زوجين به وجود مي‌آورد. بنابراين ازدواج يك تصميم‌گيري ظريف و پيچيده است كه قبل از هرگونه اقدامي بايد تمام جوانب آن را در نظر گرفت. بناي يك خانواده سالم با ازدواج سالم و شايسته آغاز مي‌شود و راز و رمز سالم‌‌سازي جامعه به‌طور عمده در سالم‌سازي خانواده‌ها از طريق ازدواج موفق نهفته است. بي‌شك هيچ ناهنجاري عاطفي و اجتماعي وجود ندارد كه از تأثير خانواده فارغ باشد.
پيوند زناشويي را از جهاتي مي‌توان مشابه پيوند بين دو گياه تصور كرد. هر باغباني مي‌داند كه هر گياهي را نمي‌توان به هر گياهي پيوند زد و شرايط و ويژگي‌هايي بايد در نظر گرفته شود. از سوي ديگر بايد ملاحظه كرد هدف از پيوند در گياهان چيست؟ پاسخ خواهيد داد كه هدف رسيدن به ميوه‌هاي بهتر، بيشتر و مطلوب‌تر است. از اين رو باغبان تلاش مي‌كند براي انتخاب دو گياه مورد نظر، ضمن داشتن تشابه ساختماني، هر كدام از گياهان ويژگي‌هاي برتري داشته باشند. براي مثال، يك گياه ميوه بهتري داشته باشد و ديگري از ريشه و تنه و شاخ و برگ بيشتري برخوردار باشد. (نيك‌جو، 1377).
حال اگر با توجه به اين مثال ساده به روان‌شناسي ازدواج دو انسان نگاه كنيم، به چه نتايجي مي‌رسيم؟ چرا يك باغبان در پيوند زدن دو گيا ‌آن‌قدر دقت مي‌كند، اما پدران و مادران در ازدواج فرزندشان زياد دقت نمي‌كنند؟ چرا يك پسر و يك دختر بي‌توجه به ابعاد پيچيده ازدواج، ساده‌انگارانه، شتابزده و بدون مطالعه تصميم‌گيري مي‌كنند؟ چرا دبيرستان‌ها و دانشگاه‌ها، دختران و پسران (دانش‌آموزان و دانشجويان) در آستانه ازدواج را به ميزان كافي آموزش نمي‌دهند؟ چرا ما به عوامل يك پيوند و ازدواج موفق نمي‌انديشيم؟ مگر مي‌شود بوته خربزه را با درخت خرزهره پيوند زد؟!
همه روان‌شناسان و جامعه‌شناسان و متخصصان تعليم و تربيت به اهميت ازدواج و تشكيل خانواده توجه دارند و اكثر والدين، سعادت فرزندان را در موفقيت در امر ازدواج مي‌دانند. ازدواج، يكي از عوامل مهم تضمين‌كننده سلامت رواني فرد و جامعه است. اگرچه بايد اذعان كرد كه همواره وجود هنجارها و ارزش‌هاي حاكم بر ازدواج در طول تاريخ و وجود محدوديت‌ها و مشكلات، گزينش همسر را به يك مسأله اجتماعي- فرهنگي تبديل كرده است. افلاطون مي‌گفت براي آنكه يك جمهوري خوب سازمان يابد، بايد قوانين اصلي آن،‌ قوانيني باشند كه زناشويي را سامان بخشند (ساروخاني، 1384).
شايان ذكر است كه در گذشته انتخاب همسر و ازدواج فرزندان با سنت‌ها و آداب و رسوم درآميخته بود و اين امر از وظايف و اختيارات بزرگ‌ترهاي خانواده، ريش‌سفيدان و پدرها و مادرها بود. همان‌طور كه خانواده گسترده بود و توليد و مصرف به‌طور اشتراكي صورت مي‌گرفت، پدر و مادر حق داشتند بدون مشاركت و نظرخواهي از فرزندان، براي فرزندانشان همسر انتخاب كنند. اما در حال حاضر انتخاب همسر مانند انتخاب شغل و امور ديگر متحول شده و جلوه ديگري يافته است. در حال حاضر انسان‌ها سعي مي‌كنند بنا به خواست خود و با توجه به مجموعه‌اي از ملاك‌ها و معيارها اقدام به ازدواج كنند. به نظر مي‌رسد ازدواج اقدامي حساب‌شده و سنجيده است، نه شتابزده و سرسري. هر فردي تلاش مي‌كند به هنگام انتخاب همسر و شريك زندگي خود،‌ آگاهانه يا ناآگاهانه، از هنجارها و قواعد و اصول بسيار پيچيده‌اي پيروي نمايد و معيارهاي دقيقي را مطمح نظر قرار دهد.
آنچه كه بيش از هر امري لازمه ازدواج موفق است، تعادل عاطفي، سلامت رواني، كفايت‌هاي عقلاني و قابليت‌هاي اجتماعي است و نه صرف تمكّن اقتصادي (افروز، 1380). در اسلام به اصل كفويت اشاره مي‌شود و با مطالعه فرهنگ جوامع گوناگون ملاحظه مي‌شود كه در امر انتخاب همسر، تناسب، سنخيت، همشأن بودن و همسان‌گزيني يك قاعده جهاني است. افراد تمايل دارند همسري انتخاب كنند كه از ابعاد گوناگون سني، تحصيلي، خانوادگي، اقتصادي، هوشي، اعتقادي، فرهنگي و نظاير آن با آنها همسان و متناسب باشد. به مصداق كبوتر با كبوتر، باز با باز، كند همجنس با همجنس پرواز، هر كسي ميل دارد با فرد همسان خود ازدواج كند و به پرواز درآيد. حال اين سؤال مطرح است كه انسان به هنگام ازدواج به دنبال چه تناسب‌ها و همساني‌هايي است؟ آيا فرد هنگام همسرگزيني تمايل دارد فردي همدين، هم‌نژاد، هم‌زبان و هم‌فرهنگ و هم‌طبقه خود را انتخاب كند؟
پاسخ اين‌گونه سؤال‌ها مثبت است و نتايج اكثر مطالعات و تحقيقات نشان مي‌دهد كه اكثر افراد در امر هسمرگزيني از فرهنگ حاكم بر خانواده و جامعه خود متابعت مي‌كنند و به دنبال هسمان‌گزيني هستند. همساني و تناسب‌هاي موجود ميان دو نفر نه تنها آنها را به سوي يكديگر جذب مي‌كند، بلكه پيوند آنان را آسان‌تر و استوارتر مي‌سازد (ساروخاني، 1384). وجود تناسب‌ها، زمينه تفاهم و توافق ميان زن و شوهر را هر چه بيشتر مي‌كند. از سوي ديگر بي‌توجهي به تناسب‌ها و همساني‌ها ميان دو نفر موجب بروز اختلاف‌ها و كشمكش‌هاي خانوادگي و عدم توافق مي‌گردد و احتمال طلاق و جدايي را بيشتر مي‌كند. بنابراين در اين فصل سعي شده است نخست جلوه‌هايي از ازدواج‌هاي ناموفق معرفي شوند و سپس به عواملي كه توجه به آنها در مرحله پيش از ازدواج موجب موفقيت در ازدواج مي‌گردد، اشاره شود.

جلوه‌هايي از ازدواج‌هاي ناموفق
1.‌ اقدام به ازدواج، بلافاصله بعد از فوت يكي از عزيزان، در حالي كه فرد در شرايط عاطفي شديد قرار دارد. اين قبيل ازدواج‌ها براي پر كردن خلاء ناشي از فقدان آن عزيز است و به‌طور معمول ناموفق است.
2.‌ اقدام به ازدواج به منظور فرار از خانواده نامطلوب، برخي از دختران و پسران به منظور برخورداري از آزادي بيشتر و فرار از موقعيت نامطلوب خانوادگي، اقدام به ازدواج مي‌كنند و شتاب‌زده عمل مي‌نمايند.
3.‌ اقدام به ازدواج پس از يك آشنايي كوتاه‌مدت، مانند يك تلفن، يك مهماني، ملاقات در پارك و هنگام خريد كردن.
4.‌ ازدواجي كه به منظور اصلاح رفتار و سازگاري صورت مي‌گيرد، براي مثال مي‌گويند براي جوان پرشر و شور، زن بگيريد تا عاقل شود!
5.‌ ازدواج تحميلي و اجباري و مصلحتي از طرف خانواده دختر يا پسر.
6. شوهر دادن دختر قبل از تولد و هنگام تولد (ناف‌بر).
7.‌ معاوضه دختر و ازدواج براي صلح و آشتي (خون‌بس).
8.‌ ازدواج پُستي و به خاطر رفتن به خارج از كشور و از راه دور.
9.‌ ازدواج به خاطر فقط داشتن مدارك علمي (مهندسي و دكتر بودن).
10.‌ ازدواج فقط به خاطر داشتن موقعيت‌هاي شغلي، اجتماعي و سياسي.
11.‌ ازدواج به خاطر چهره ورزشي و هنري و سينمايي بودن.
12. ازدواج به خاطر زيبايي و جمال زن.
13. ازدواج به خاطر ثروت و ارث و ميراث زن يا شوهر.
14. ازدواج فقط بر اساس استخاره.
15. ازدواج‌هاي شتابزده و بدون مطالعه و شانسي.
16. ازدواج زن با مرد يا مرد با زن بر اساس ترحم و شفقت.
17. ازدواج از طريق اينترنت و رايانه.
18. ازدواج‌هاي يك‌بعدي و بدون توجه به ابعاد ديگر.

خودشناسي و ديگرشناسي
روان‌شناسان بر اين باور هستند كه هر قدر زن و مرد پيش از ازدواج دقيق‌تر، بهتر و بيشتر خود را بشناسند و سپس تلاش كنند همسر خود را بشناسند، ازدواج با موفقيت بيشتري روبه‌رو خواهد شد. پسر و دختري كه تصور و شناخت غيرواقعي از خود و يكديگر دارند و به بلوغ رواني و عاطفي نرسيده‌اند، ازدواجشان محكوم به شكست است. اكثر اوقات افراد تمايل دارند همسراني مشابه خود را انتخاب كنند، زيرا كه در چنين شرايطي زن و شوهر زندگي را مشابه هم تعريف مي‌كنند، مشابه هم به دنيا نگاه مي‌كنند، هدف‌هاي مشابه و مشترك دارند و ويژگي‌هاي مشابه و مشترك دارند.
از اين رو، هر زني بايد تلاش كند هم خود را بشناسد و هم مردشناس باشد و هر مردي بايد سعي كند هم خود را بشناسد و هم زن‌شناس باشد. شاخص‌هاي تناسب و كفويت ميان زن و شوهر عبارت‌اند از: تناسب‌هاي اعتقادي، تحصيلي، سني، فرهنگي، خانوادگي، اقتصادي، اجتماعي، هوشي، علايق و رغبت‌ها، عاطفي، جسمي و نظاير آن (به نمودار آخر فصل نگاه كنيد).
شايان ذكر است كه مجموعه اين عوامل و تناسب‌ها به قول سعدي چون ابر و باد و مه خورشيد به شكل يك نظام درهم تنيده با يكديگر در تعامل هستند و موجبات موفقيت يك ازدواج را فراهم مي‌كنند و هيچ عاملي به تنهايي ضامن موفقيت ازدواج يعني مهم‌ترين انتخاب انسان در طول حيات، نيست.
نكته ديگر اين است كه هيچگاه زن مانند شوهر و شوهر مثل زن نخواهد بود و در هر حال تفاوت‌هاي فردي وجود دارد. همان‌طور كه خداوند متعال فرموده است: و قد خلقكم اطوارا (سوره نوح، آيه 14) ما به تحقيق شما را طور طور آفريده‌ايم. لذا زن و شوهر بايد ياد بگيرند كه به اين تفاوت‌ها توجه كنند و احترام بگذارند و با اين تفاوت‌ها زندگي كنند.

هدف‌شناسي
مهم‌ترين عامل موفقيت در هر اقدامي و عملي، هدف‌شناسي است و از سوي ديگر مهم‌ترين عامل انحراف و آسيب‌پذيري ازدواج عدم شناخت هدف‌هاست. هر گاه زن يا شوهر آگاهانه و هدفمند اقدام به ازدواج كنند، ازدواج آنها قرين موفقيت خواهد بود. اگر هدف از پيوند در گياهي رسيدن به ميوه‌هاي بهتر و بيشتر است، چرا نبايد هدف از ازدواج يعني گره خوردن سرنوشت دو نفر مشخص باشد؟ چرا بايد كوركورانه ازدواج كرد؟ آيا هدف فقط رفع نيازهاي جنسي است؟
بديهي است هدف از ازدواج، با توجه به آياتي كه در پيش‌درآمد ذكر شد، نيل به آرامش و پايه‌ريزي كانون خانواده سالم است؛ خانواده‌اي كه بستر رشد و تكامل جسمي، رواني، عاطفي و معنوي زن و شوهر و در آينده فرزندان در آن فراهم مي‌گردد. در چنين شرايطي است كه زن براي شوهر و شوهر براي زن، همسر، همدل، همفكر، همگام، همدوش، همسفر و همراه تلقي مي‌شود و زن و شوهر در كنار يكديگر مسير رشد و تكامل را طي مي‌كنند و در‌ آينده نيز نقش پدر و مادري لايق، آگاه، مدير و مدبر را ايفا مي‌نمايند. بنابراين بايد دلايل و انگيزه‌هاي اصلي ازدواج را مورد بررسي قرار داد و انتظارهاي واقعي داشت. لازم به ذكر است كه ازدواج به دليل فرار از موقعيت نامطلوب خانواده و به دليل دستيابي به ارث و ميراث بر هدف‌هاي كاذب و غيرواقعي بنا شده‌اند.

ضرورت شناخت و آگاهي
امام صادق(ع) فرموده است: كه همسر انسان مانند طوقي است در گردن، پس ببين چه طوقي بر گردن مي‌افكني (مشكيني، 1366). دختر يا پسري كه اظهار مي‌كند: نمي‌دانم چرا ازدواج مي‌كنم يا نمي‌دانم چرا ازدواج كرده‌ام؟ دچار «عدم شناخت و بي‌هدفي» است. دختر يا پسري كه از ازدواج برداشت و تصور نادرستي دارد، دچار بدفهمي شده است.
دختر يا پسري كه به وظايف، مسئوليت‌ها، حقوق و تكاليف متقابل زن يا شوهر، آگاهي ندارد، دچار عدم شناخت است. بنابراين، اين وظيفه جامعه است كه شناخت لازم را به دختران و پسران در آستانه ازدواج بدهد. بايد باور كرد كه توانايي در دانايي است و براي ازدواج موفق كسب دانايي‌هاي لازم ضروري است. از اين رو، شركت در جلسه‌هاي‌آموزشي، مطالعه كتاب‌هاي مناسب و كسب آگاهي‌هاي مربوط به همسرگزيني و آيين همسرداري يك شرط لازم است.

ايجاد تعادل بين احساس و استدلال
از نظر اسلام، عاقل بودن يكي از ويژگي‌هاي بسيار مهم هر فردي است. قوه عاقله، قوه‌اي است كه ميان منطق و استدلال از سويي و احساسات و عواطف از سوي ديگر تعادل و توازن برقرار مي‌كند. در امر ازدواج هم بايد به دل و احساسات توجه داشت و هم به سر و انديشه. زني كه بر اين باور است كه «ادب مرد به ز دولت اوست» در واقع عاقلانه در مقام تفكر برآمده است و بعد ادب و انسان بودن مرد را بر بعد اقتصادي و دولتمند بودن او ترجيح مي‌دهد. در اين بخش يك سؤال اساسي مطرح است كه آيا عشق و عاشقي فقط ضامن موفقيت و استحكام ازدواج است يا تلفيق منطق و احساسات؟ (به نمودار پايان فصل نگاه كنيد).
خصلت‌هاي اخلاقي
مهم‌ترين خصلت اخلاقي راستگويي و صداقت است و اساس اعتماد و جوهره روابط سالم ميان زن و شوهر را صداقت مي‌سازد. بايد صادق بود و صداقت داشت. زن يا شوهري كه با همسر خود صادق نيست و با دادن وعده‌ها و وعيدها مي‌خواهد دل همسرش را به دست آورد و موافقت او را براي ازدواج جلب كند، با اين رفتار بناي ازدواج را دچار تزلزل مي‌نمايد. زن با شوهر و شوهر با زن بايد صادق باشد و از پنهان كردن حقايق (مخفي‌كاري) و فريب دادن يكديگر خودداري كنند (به‌پژوه، 1386). خصلت‌هاي اخلاقي، مانند وفاي به عهد و پيمان، رازداري، قدرشناسي، وفاداري، از خودگذشتگي، محبت، عيادت از بيماران، صله ارحام، مشورت با ديگران و مسئوليت‌پذيري بايد هنگام ازدواج مورد بررسي قرار گيرد.

تناسب اعتقادي و مذهبي
بي‌شك تقواي زن و شوهر و وجود تناسب اعتقادي و مذهبي مهم‌ترين عامل مؤثر بر گزينش همسر و تضمين‌كننده سلامت و موفقيت در ازدواج است. به رغم تحولات اجتماعي جديد و فردگرايي در روزگار ما، تأثير باورهاي مذهبي بر رفتار و گفتار زن و شوهر قابل توجه است و همواره و در همه جا بر رفتار و گفتار همسران مؤثر بوده و هست. آنهايي كه به ناظر بودن و حاضر بودن خداوند بر اعمال انسان معتقد هستند، زندگي مشترك خود را بهتر سامان مي‌دهند. زن و شوهري كه به واجبات خود عمل مي‌كنند و از دست زدن به محرمات اجتناب مي‌نمايند، بهتر مي‌توانند با هم سازگاري داشته باشند. بنابراين بايد بررسي كرد كه آيا همسر آينده شما به خداوند ايمان دارد؟ آيا متدين است؟ آيا به اقامه نماز اهميت مي‌دهد؟ آيا در اجراي احكام شرعي از مرجع ديني تقليد مي‌كند؟
در هر صورت اعتقادات ديني و باورهاي مذهبي نقش مهمي در استحكام و پايداري ازدواج و خانواده ايفا مي‌كند. دختر و پسري كه به رغم اختلاف سطح در اعتقادات ديني با يكديگر ازدواج مي‌كنند، با مشكلات متعددي در زمينه تربيت فرزندان، شيوه زندگي، فعاليت‌هاي اوقات فراغت، نوع روابط و معاشرت‌ها و لباس پوشيدن روبه‌رو مي‌شوند. براي مثال، همواره در مورد رعايت حجاب، معاشرت و دست دادن با افراد نامحرم و شركت در جلسه‌هاي لهو و لعب با يكديگر بگو مگو و مشاجره خواهند داشت.

تناسب سني
اغلب اوقات، افراد به سن تقويمي يا شناسنامه‌اي توجه مي‌كنند. در حالي كه هركس داراي سنين گوناگون است، مانند سن زيستي، سن رواني، سن هوشي، سن عاطفي و سن اجتماعي. مردان مايل هستند با زنان جوان‌تر از خود ازدواج كنند. سعدي عليه رحمه مي‌گويد «زن جواني را تيري در پهلو به كه پيري در كنار». سن زن و شوهر در كنار ديگر تناسب‌ها، يكي از عوامل مؤثر بر گزينش همسر است. در حقيقت تناسب سني تناسب در نگرش‌ها و فرهنگ‌ها را موجب مي‌شود و بر تداوم ازدواج تأثير مثبت مي‌گذارد. به‌طور معمول در اكثر جوامع سن شوهر از سن زن بيشتر است و توصيه مي‌شود به لحاظ احساس حمايت‌پذيري زن و حمايت‌كنندگي شوهر، سن شوهر حدود چهار سال بيشتر از زن باشد (نوابي‌نژاد، 1380). اگرچه قضاوت در اين زمينه كار دشواري است و فاصله سني به تنهايي نمي‌تواند موفقيت ازدواج را تهديد كند، بلكه مجموعه‌اي از عوامل به شكل يك شبكه در سلامت و استمرار موفقيت‌آميز ازدواج تأثير دارند. گاهي تأثير تفاوت سني زياد ميان زن و شوهر به عنوان يك عامل منفي، مكنون و نهفته است، تنها هنگامي بارز مي‌شود كه با عوامل نامناسب ديگر تركيب شود.

تناسب ظاهري و جسمي
به‌طور معمول ميان زن و شوهر بايد از نظر نژاد، وزن، وضعيت ظاهري، زيبايي، قد، رنگ، هيكل و جثه تناسب وجود داشته باشد. گاهي اوقات مرد تمايل دارد با دختري كه از جنبه‌هاي ظاهري يا شخصيتي يادآور مادرش باشد ازدواج كند (ايماني، 1386؛ ساروخاني، 1384). گاهي زن و شوهر تمايل دارند هم‌قد باشند و اكثر اوقات شوهر تمايل دارد از زن بلندتر باشد. در هر حال تناسب جسماني تا حد يك عامل بايد مورد توجه باشد. زن و مرد مي‌توانند پيش از ازدواج يكديگر را ببينند. حضرت رسول اكرم(ص) فرموده‌اند: هنگام انتخاب همسر از موي او هم تحقيق كنيد، چنان‌كه از رويش. از حضرت صادق(ع) سوال شد. آيا مرد جايز است قبل از ازدواج زن را با دقت ببيند و پشت سر و صورت او را نگاه كند؟ حضرت فرمودند: آري، مانعي ندارد كه مرد زن مورد نظر را از پشت سرو جلوي رو ببيند (مشكيني، 1366). منظور اين است كه اگر مردي، زني را براي ازدواج انتخاب كرد و جهات ديگرش را پسنديد، مي‌تواند براي شناخت بيشتر از ويژگي‌هاي بدني او، او را ببيند، مبادا عيبي در وجودش باشد كه موجب پشيماني يا دلسردي شود.

تناسب خانوادگي
يكي از عوامل موثر بر موفقيت يك ازدواج، تناسب خانوادگي و موافقت خانواده‌هاي دختر و پسر است. در واقع وقتي دو نفر با هم ازدواج مي‌كنند فقط آن دو نفر نيستند كه با يكديگر ارتباط برقرار مي‌كنند، بلكه دو خانواده و دو فاميل و گاهي دو قبيله است كه با يكديگر پيوند برقرار مي‌سازند. بنابراين توجه به تناسب خانوادگي و رعايت موازين و ارزش‌هاي حاكم در خانواده‌ها بسيار حائز اهميت است (قائمي، 1386؛ مطهري، 1385). از زاويه‌اي ديگر، در زمان حاضر ازدواجي ناموفق است كه از دو خانواده ناهمگون صورت گيرد.

تناسب فرهنگي و اجتماعي
وجوه فرهنگي و اجتماعي مشترك و مشابه ميان زن و شوهر، موجب سازگاري و تداوم پيوند زناشويي مي‌شود. طبق تحقيقات انجام‌شده (ساروخاني، 1384) پيوندهاي زناشويي بيشتر بر اساس همسان همسري انجام مي‌گيرد تا ناهمسان همسري. نوابي‌نژاد (1380) بر اين باور است كه عوامل فرهنگي يكي از شاخص‌هاي مهمي است كه زن و شوهر را به يكديگر نزديك مي‌كند، روابط آنان را پوياتر مي‌نمايد و هر اندازه زن و شوهر وجوه اشتراك فرهنگي بيشتري داشته باشند، با اختلافات كمتري مواجه مي‌شوند. زيرا گاهي عدم تناسب تبار فرهنگي از نظر روستايي، ايلي و شهري بودن ممكن است موجب بروز بدفهمي و نافهمي يكديگر شود. از اين رو زن و مرد گرايش به ازدواج درون فاميلي و درون فرهنگي و درون طبقاتي دارند و اين عامل سازگاري پس از ازدواج را آسان‌تر مي‌كند. يكي از عواملي كه در زندگي زناشويي موجب تفاهم مي‌شود، عامل اجتماعي و طبقاتي است. لذا توصيه مي‌شود خانواده‌هاي مرفه با خانواده‌هاي هم‌سطح خود ازدواج كنند. چنانچه دختر يا پسري از طبقه اجتماعي بالا بخواهد با دختر يا پسري از طبقه پايين ازدواج كند، قبل از هر اقدامي بايد موضوع را با خانواده خود در ميان گذارد و توافق آنها را جلب كند (حسيني، 1377).

تناسب اقتصادي
زن و شوهر به‌طور فطري تمايل دارند در كنار يكديگر احساس آرامش كنند. حال اگر فاصله طبقاتي و شكاف اقتصادي به‌گونه‌اي بود كه موجب تنش و ناامني شد، آيا عقل سليم به اين ازدواج حكم مي‌كند؟ حضرت رسول اكرم(ص) فرموده‌اند: زني را كه براي مال يا جمالش بگيرند، مالش موجب طغيان و جمالش مايه تباهي او مي‌گردد. اگر زن كنار شوهر و شوهر كنار زن از نظر اقتصادي احساس حقارت كند، آيا آن ازدواج مي‌تواند موفق شود و احساس رضايت به وجود ‌آيد؟

تناسب تحصيلي و علمي
تناسب تحصيلي و علمي خود موجب تناسب جهان‌بيني مي‌شود و به نظر مي‌رسد عامل تحصيل نيز به عنوان معياري در انتخاب همسر مطرح است و اكثراً زن تمايل دارد سطح تحصيلات شوهر برتر از سطح تحصيلات خود باشد. ساروخاني (1384) در كتاب مقدمه‌اي بر جامعه‌شناسي خانواده گزارش مي‌دهد كه در اكثر جوامع، تحصيلات همسران همسان بوده است. اهميت سطح تحصيلات زن و شوهر به قدري مهم است كه چنانچه اختلاف سطح زياد باشد، چه پيش از ازدواج يا پس از ازدواج، آن ازدواج موفق نخواهد شد. شايان ذكر است كه ازدواج پايدار، لزوماً ازدواج رضايت‌مند و موفق نخواهد بود. براي مثال، زن در سطح ديپلم باقي مانده است، اما مرد موفق شده دكتراي خود را اخذ كند يا مرد ديپلم دارد، اما زن پس از ازدواج مراحل تحصيلات عالي را پشت سر گذاشته و اكنون مدرك كارشناسي ارشد خود را دريافت كرده است، در چنين شرايطي روابط زن و شوهر با مشكلات گوناگوني روبه‌رو مي‌شود. شايان ذكر است كه در فرهنگ ايران، چنانچه تحصيلات مرد تا حدي بيشتر از زن باشد، مشكلات كمتر خواهد بود.

تناسب هوشي
تناسب هوشي يكي از عوامل موفقيت و سعادت خانوادگي است. ايماني (1386) و ساروخاني(1384) در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيده‌اند زناني كه شوهران خود را كم‌هوش‌تر از خويش مي‌دانند، خوشبختي كمتري از ديگران احساس مي‌كنند و خوشبختي مردان هنگامي تحقق خواهد يافت كه همسران خود را از نظر هوشي با خود برابر بيابند. بنابراين اكثر پژوهشگران لزوم يك هوش كم و بيش برابر را شرط خرسندي و رضايت همسران مي‌دانند.
تناسب در رغبت‌ها و علايق
وجود تناسب در رغبت‌ها، علايق و تمايلات براي گذراندن اوقات فراغت نيز به موفقيت ازدواج كمك مي‌كند. مردي كه به بازي شطرنج يا بازي فوتبال علاقه‌مند است، اما همسرش مي‌گويد: «نفرت دارم» اكنون تصور كنيد كه چه فضايي در خانه ايجاد مي‌شود؟! بنابراين بايد ارزش‌ها، آرزوها و سرگرمي‌هاي همسر آينده‌تان مورد بررسي قرار گيرد. در اين ارتباط مي‌توان فهرستي از رنگ‌ها، گل‌ها، غذاها و ورزش‌هاي مورد علاقه خود را بنويسيد و به‌طور متقابل آن‌ها را مورد بررسي قرار دهيد.

عامل جغرافيايي
جامعه‌شناسان عامل جغرافيايي و همجواري را به عنوان مهم‌ترين عامل مؤثر بر گزينش همسر معرفي مي‌كنند (ساروخاني، 1384). عامل جغرافيايي با تناسب فرهنگي قرين است و امكانات ديدار و مراوده بهتر و بيشتر دخترو پسر را فراهم مي‌كند. در اغلب موارد نزديكي محل سكونت، زمينه‌اي براي آشنايي و سپس وصلت افراد به حساب مي‌آيد. البته اين مطلب بدان معنا نيست كه عامل جغرافيايي به اراده و انتخاب انسان چيرگي دارد، بلكه بدين معناست كه افرادي كه در يك محله يا يك منطقه (روستا يا شهر يا كشور) زندگي مي‌كنند، مقدار زيادي صفات و سنت‌ها و فرهنگ همگون و همسان دارند.

نقش مسكن در ازدواج موفق
يكي از عوامل موثر در ازدواج موفق، توجه به نقش و اهميت مسكن است. پيش از ازدواج، زن و شوهر بايد در اين‌باره صحبت كنند و از نظر محل سكونت خود، به توافق و تفاهم برسند. به‌ويژه در فرهنگ ما كه دخالت‌هاي خانواده‌ها بيش از حد است، زن و شوهر بايد تلاش كنند، استقلال خود را حفظ نمايند و براي خود مسكن مستقل انتخاب كنند. بديهي است منظور از مسكن مستقل، خريدن خانه يا داشتن خانه در آغاز تشكيل خانواده نيست، بلكه اجاره كردن يك اتاق يا يك آپارتمان كوچك كفايت مي‌كند تا زن و شوهر به دور از دخالت‌هاي خانواده‌هاي خود، استقلال خود را حفظ كنند، چرا كه از قديم گفته‌اند: دوري و دوستي. لذا به‌طور معمول و علي‌القاعده داماد سرخانه شدن و عروس سرخانه شدن و داشتن زندگي مشترك با خانواده پدرو مادر برابر است با بروز اختلاف‌ها و ناسازگاري‌ها. بديهي است هيچ‌گاه استثناها مورد نظر نيستند و استثناها را نبايد قاعده قرار داد.

اصل توكل
سرانجام پس از توجه به ابعاد گوناگون و رعايت تناسب‌هايي كه از نظر شما گذشت، بايد به ذات احديت توكل كرد و از درگاه حضرت حق درخواست كرد كه خداوندا همسري نيكو و با تقوي نصيب من بگردان.

ضرورت آموزش و مشاوره پيش از ازدواج
اگر سنگ بناي يك خانواده سالم، يك ازدواج موفق است. لذا اين سؤال مطرح مي‌شود كه ما دانش‌آموزان و دانشجويان خود را تا چه حد و ميزان براي ازدواج آموزش مي‌دهيم و آماده مي‌سازيم؟ جوانان در آستانه ازدواج و خانواده‌هاي آنان تا چه ميزان به اهميت مشاوره آگاهي دارند؟ تمام روان‌شناسان و مشاوران و متخصصان تعليم و تربيت به اهميت آموزش جوانان در آستانه ازدواج و فراهم كردن امكانات مشاوره براي آنان اذعان دارند و نقش پيشگيري بر هيچ‌كس پوشيده نيست. بديهي است توجه به عوامل مؤثر بر موفقيت يك ازدواج و رعايت تناسب‌ها به دختر و پسر كمك مي‌كند تا از بروز مشكلات پيشگيري شود و با صرف هزينه اندكي جلوي زيان‌هاي هنگفت و غيرقابل جبران مادي و معنوي طلاق گرفته شود.

چند توصيه به جوانان در آستانه ازدواج
در اين بخش چند توصيه به جوانان،‌ زنان و مردان در آستانه ازدواج ارائه مي‌گردد:
سعي كنيد خودتان را خوب بشناسيد.
سعي كنيد به خودتان اعتماد كنيد و خود را باور داشته باشيد.
سعي كنيد در كلاس‌ها و دوره‌هاي آموزشي «همسرگزيني» شركت كنيد.
سعي كنيد كتاب‌هاي مربوط به «همسرگزيني» را پيش از ازدواج مطالعه كنيد.
سعي كنيد پيش از ازدواج، با پدر و مادر، بزرگان فاميل و مشاوران، مشورت كنيد.
سعي كنيد براي همسرگزيني، با والدين خود تشريك مساعي نماييد و ازدواج با همكاري و مشاركت آنان صورت پذيرد.
سعي كنيد مجموعه عوامل را در نظر بگيريد و فقط تحت تأثير يك عامل نباشيد.
سعي كنيد با مطالعه و آمادگي ازدواج كنيد.
سعي كنيد خواستگار شايسته را رد نكنيد.
سعي كنيد در ازدواج كردن و انتخاب همسر عجله نكنيد.
سعي كنيد بيش از حد وسواس به خرج ندهيد.
سعي كنيد با زن يا مرد بي‌ايمان و بداخلاق ازدواج نكنيد.
سعي كنيد با زن يا مرد شراب‌خوار ازدواج نكنيد.
سعي كنيد با زن يا مرد معتاد ازدواج نكنيد.
سعي كنيد از ازدواج فاميلي پرهيز كنيد.

چند پيشنهاد به مسئولان و برنامه‌ريزان
در اين قسمت چند پيشنهاد كاربردي به مسئولان و برنامه‌ريزان كشور ارائه مي‌شود:
در كتاب‌هاي درسي دبيرستاني مطالبي درباره فلسفه ازدواج، هدف‌هاي ازدواج، معيارها و ملاك‌هاي ازدواج، حقوق متقابل زن و شوهر و نظاير آن گنجانده شود.
در دانشگاه‌ها درسي تحت عنوان «جوان و تشكيل خانواده» براي كليه دانشجويان ارائه شود.
در دانشگاه‌ها و دانشكده‌ها مراكز مشاوره ازدواج ايجاد شود.
بنيادهايي براي اشتغال جوانان، تأمين مسكن آنان و كمك به امور مادي ازدواج تشكيل شود.
كليه دختران و پسران در آستانه ازدواج قبل از عقد زناشويي در دوره‌هاي آموزشي كوتاه‌مدت قبل از ازدواج شركت كنند.

نيايش
حضرت حق در قرآن مجيد درباره ويژگي‌هاي عبادالرحمن فرموده است:
وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرّيَّاتِنَا قُرَّهَ أَعْيْنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقينَ إِمَاماً (سوره فرقان، ‌آيه 74)
پروردگارا ما را از جفتمان و همسرمان، فرزنداني مرحمت فرما كه خلف صالح و مايه روشني چشم ما باشند و ما را امام و پيشواي اهل تقوا قرار بده.
همچنين حضرت رضا(ع) فرموده است: چون خواهي ازدواج كني، از خدا خير بخواه، سپس اقدام كن، دو ركعت نماز بخوان و دست‌ها را به سوي خدا دراز كن و بگو خداوندا، من در انديشه ازدواج هستم، هسمري برايم فراهم كن از نظر اخلاق و اندام، پاكدامني، نگهداري مال و آبروي شوهر، زيبايي و فرزندآوري سرآمد زنان باشد.