زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تعریف برنامه‌ریزی (planning)
برنامه‌ریزی فرآیندی است دارای مراحل مشخص و به هم پیوسته برای تولید يك خروجی منسجم در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات. برنامه بیانی روشن، مستند و مشروح از مقاصد و تصمیمات است. برنامه خروجی فرآیند برنامه‌ریزی است اما برنامه ریزی يك فرآیند پیوسته است که پیش از اتخاذ هر تصمیمی آغاز شده و پس از اجرای آن تصمیم ادامه می یابد. از جنبه افق زمانی، برنامه‌ریزی را می‌توان در قالب برنامه‌ریزی كوتاه ‌مدت، میان مدت و بلندمدت تقسيم بندي نمود.

راهبرد (strategy)
استراتژی برنامه، موضع، الگوی رفتاری، سیاست یا تصمیمی است که سمت و سوی دیدگاهها و جهت حرکت سازمان را نشان می‌دهد. استراتژی می‌تواند تحت سطوح سازمانی ، وظایف و محدوده زمانی متفاوت تعریف شود.
برنامه‌ریزی راهبردي (strategic planning)
برنامه‌ریزی راهبردي گونه‌ای از برنامه‌ریزی است که در آن هدف، تعریف و تدوین راهبردها مي باشد. از آنجایی که راهبرد می‌تواند عمر کوتاه یا بلند داشته باشد برنامه‌ریزی راهبردي می‌تواند برنامه‌ریزی بلند‌مدت یا کوتاه مدت باشد اما رويكردي متفاوت دارد. برنامه ریزی راهبردي به خودی خود هدف نیست بلكه تنها مجموعه‌ای از مفاهیم است که برای کمک به مدیران در تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. دستيابي بايسته به اهداف هر سيستم مديريتي، مستلزم برنامه‌ريزي راهبردي مناسب، روشمند و سيستماتيك آن مجموعه مي‌باشد. به طور كلّي برنامه ريزي راهبردي بايد با ملاحظات فنّي و تكنيكي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و زيست محيطي صورت بگيرد و در موارد مقتضي به صورت كاملاً كمي هدف گذاري شده و اجرا و پياده سازي آن مورد پايش و مراقبت قرار گيرد.

برنامه ريزي راهبردي مديريت جامع پسماند جامد
هدف مديريت جامع پسماند جامد (Integrated solid waste management)، تامین سلامت و امنیت جامعه و نیز حفظ محيط زيست مي‌باشد. دقیقاً، مديريت جامع پسماند جامد از مجموعه فعاليت هاي مکمل با رويكرد زيست محيطي به منظور كاهش ميزان توليد پسماند، بازيابي ارزش از پسماند و دفع پسماندها (برای پسماندهايي كه با توجه به دلايل فني و اقتصادي نمي‌توان آنها را حذف يا بازيابي نمود) تشکیل شده است. كاهش از مبدا پسماندها، استفاده مجدد، بازيافت، مديريت مواد آلي، فنآوري هاي تغيير و تبديل، جلوگيري از ايجاد آلودگي، تبديل پسماند به انرژي، بازيابي گاز از محل هاي دفن و ايجاد محل دفن جدید از اجزای تشکیل دهنده مديريت جامع پسماند جامد می‌باشند. مديريت جامع پسماند جامد همچنين ارتقا نظارت بر توليد محصول و خريد و فروش محصولات حاوي اقلام بازيافتي، سوخت و انرژي حاصل از پسماند جامد را شامل مي شود.
 شكل فوق بيانگر اولويت سياست گذاري هاي مربوطه در بخش مديريت و فعاليت‌هاي اجرايي سيستم مديريت جامع پسماند مي باشد. سطوح بالاتر اولويت به معني حذف فعاليت ها و اقدامات سطوح پائين تر نيست و تنها نشان دهندة اهميت بيشتر و اولويت بالاتر سرمايه گذاري و تعيين خط مشي و انتخاب استراتژي مناسب مي باشد.
برنامه ريزي براي مديريت جامع پسماند جامد مي بايست به كليه عناصر موظف در مدیریت پسماند شامل توليد، ذخيره سازي، جمع آوري، انتقال، بازیافت و دفع در پسماندهای خانگي، تجاري، اداري، تفرجي، ساخت و تخريب و صنعتي توجه كامل داشته باشد. اين برنامه ريزي بايد ارائه کنندگان عمومي و خصوصي خدمات را لحاظ نموده و عوامل اقتصادي، سياسي، قانوني، فني، اجتماعي - فرهنگي، زيست محيطي و نيروهاي رقابتي را در بر گیرد. كاهش میزان پسماند و بازيابي ارزش از پسماند به عنوان اولويت اول در مديريت جامع پسماند جامد قرار دارند. فعاليت هايي مانند كاهش از مبدا، استفاده مجدد، بازيافت، كمپوست و بازيابي انرژي (با رعایت اصول زيست محيطي و اقتصادي) از گزينه هايي هستند كه منجر به میزان پسماند و بازيابي از پسماند مي شوند. مطلوب ترين و منطقي ترين شیوه مديريت جامع پسماند جامد موارد ذيل خواهد بود:
 كاهش ميزان پسماند توليدی
 ترويج و تشويق استفاده مجدد و تعمير كردن به جاي دور ريختن و جايگزين کردن
 ذخيره سازي، جمع آوري و حمل و نقل مناسب در حداقل زمان ممكن و دستیابی به حداكثر بازدهي
 بازيابي مواد آلي براي مصارف انتفاعي
 بازيابي مواد قابل بازيافت و توليد محصولات جديد
 كاهش ميزان عناصر با سميت بالا در پسماند جامد و تقلیل انتشار آلاينده‌ها (شامل انتشار آلاينده هاي هوا) بواسطه فعاليت هاي مديريت پسماند جامد
 بهره برداري از پسماند بعنوان سوخت (تبديل پسماند به انرژي)
 دفع در محل هاي دفن برای پسماندهایی كه از طريق مراحل فوق قابل مديريت نمی باشند (توليد انرژي به هر طريقي كه ممكن باشد)
 به حداقل رسانيدن منابع مصرفی در حین اصلاح و تکميل سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري
 ترويج و تشويق به منظور خريداری کالاهای حاوي اقلام بازيافتي، محصولات دارای سميت كمتر، سوخت و انرژي حاصل از پسماند جامد و محصولاتي با قابليت دوام بالاتر
مديريت جامع پسماند جامد شهري با عنایت سياست هاي فني، برنامه ريزي سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري را ارائه می کند. اين سياست ها ملاحظات اساسی جهت برنامه ريزي فراگیر بلند مدت را رعایت کرده، دارای انعطاف پذیری خوبی بوده و شامل موارد ذیل می گردند:
 اجزا پسماندهاي خانگي، تجاري، تفرجي، ساخت و تخريب و صنعتي با مرور زمان تغيير نموده و در نتيجه روش مديريت نيز در قبال آنها تغيير خواهد کرد.   فنآوري هاي جمع آوري، ذخيره سازي، پردازش و حمل و نقل، به سوی اختراعات و ابتکارات، كاهش ميزان تولید پسماند و افزايش مشاركت سوق پيدا خواهد نمود.
 تاسیسات پسماند جامد داراي ظرفيت محدودي هستند، لذا به منظور دستیابی به ظرفيت مناسب و حداکثر توسعه، نيازمند برنامه ريزي بلند مدت دقيق و بودجه می باشند.
 مصرف كنندگان، کالاهایی كه منجر به كاهش از مبدا شده، قابل استفاده مجدد بوده، قابل بازيافت می‌باشند را مطالبه مي كنند.
 شناسايي، معرفي و برنامه ريزي براي شناسایی مجموع هزينه هاي هر جز از سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري براي اجراي موثر، سازماندهي قیمت ها بر اساس محاسبات دقیق و اعتماد ماليات دهندگان.
 کالاهای استفاده مجدد شده (reuse)، مجدداً ساخته شده (refabricated)، بازيافت شده (recycled) و فعاليت هاي كمپوست می‌بایست در راستای ارائه ارزش افزوده برای مصرف كنندگان، بدون كمك های مالي قابل توجه يا حمايت هاي مدیریتی، مقاوم بوده و دارای قابليت دوام طولاني مدت باشند.

مسئوليت های دولت های محلي
دولت هاي محلي عهده دار حمايت و حفاظت از سلامتي و بهداشت انسانها و محيط زيست در جامعه خودشان مي باشند. آنها همچنين در شهروندان خود توقعات اخلاقي، زیباشناختی و خدماتي را ایجاد و معرفي مي كنند. دولت ها مسئول برقراري مديريت پايدار، كارآمد، مناسب و مطلوب از ديدگاههاي زيست محيطي و اقتصادي در مورد پسماند جامد شهري مانند كاهش میزان تولید پسماندها و تغییر و تبديل پسماندها مي باشند:
 براي پسماند جامد و مواد بازيابي شده، جمع آوري شده، پردازش شده و يا دفع شده در حوزه اختیارات قانونی مربوطه
 براي پسماند جامد و مواد بازيابي شده وارد شده در حوزه اختیارات قانونی مربوطه
 براي پسماند جامد و مواد بازيابي شده صادر شده در حوزه اختیارات قانونی مربوطه
در برنامه ریزی جامع مدیریت پسماند جامد شهری دولت محلي با اینکه ممکن است اجرای كل اجزاي سيستم پسماند جامد انجام ندهد و یا اجرای هر بخش يا همه اجزا را به مردم، بخش های غير انتفاعي و خصوصي واگذار نماید با این حال مسئوليت نهايي خود را حفظ خواهد نمود. صرف نظر از ارائه خدمات در سيستم مذکور، دولت هاي محلي در حداقل زمان ممكن بايد موارد ذيل را به سرانجام برسانند:
 ایجاد و توسعه يك برنامه مديريت سيستمي كه اهداف را شناسايي نموده، گزينه هاي سيستم را به طور دقيق ارزشيابي کرده، اصول را براي تدوین سياست‌ها مشخص نموده، سازوكاري را براي اندازه گيري ميزان پيشرفت فرآهم آورده و منابع درآمدی پايداري را براي به نتیجه رسیدن برنامه ها و زير ساخت‌ها سازماندهي نمايد.
 مشخص نمودن یک فرآيند براي تعيين چگونگي اجرای عناصر سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري توسط دولت هاي محلي یا سایر نهادها.
 مشخص نمودن يك فرآيند به منظور اطمينان از اينكه خدماتي كه بوسيله ساير نهادها ارائه مي گردند نياز ماليات دهندگان را مرتفع مي نمايد.
 سرپرستي و هدايت كردن اجرا و تجدید نظر (چنانچه مورد نياز است) برنامه مديريت
 جمع آوري داده های ضروری به منظور ارزشيابي پيشرفت كار و توجيه اصلاحات برنامه
 تدوین و تکمیل دستورالعمل های محلي، سياست ها يا آئين نامه هاي مورد نياز براي تقويت برنامه توسط نهادهاي بخش عمومي و خصوصي
 اطمينان از اينكه دستورالعمل های محلي، ايالتي، استاني و فدرال نافذ، اجرايي می شوند.

مسئوليت های سایر نهادهای عمومی و خصوصی
در حالي كه ایجاد و توسعه سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري به عهده دولت محلي مي باشد دولت هاي ايالتي يا استاني و فدرال مي توانند سياست‌هاي لازم را جهت تقويت ابتكارات و ابداعات دولت های محلي سازماندهي و اجرا نمايند. هر يك از سطوح دولتی دارای نقش هاي منحصر به فردي جهت تسهيل سازي اجرای مديريت جامع پسماند جامد شهري مي باشد. همچنین خانواده ها، صنایع و مشاغل، ادارات و ارائه کنندگان خدمات در زمینه پسماند، ملزم به اجراي سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري مي باشند.
دولت فدرال از طریق فعاليت هاي ذيل بايد دولت هاي محلي را تقويت و تشویق نماید:
 تدوین اهداف ملي براي مديريت جامع پسماند جامد شهري
 تدوین و ارائه يك دستورالعمل براي عقد قرارداد جهت برنامه ريزي با شرح خدمات يكسان و سنجش نتايج و منافع برنامه از طریق يك روش مناسب
 توسعه برنامه هاي ايالتي يا استاني و تسهيل سازي انتقال اطلاعات بين نهادهای مختلف
 توسعه بازارهاي پايدار براي مواد استفاده مجدد شده و تغییر شکل یافته (شامل مواد قابل بازيافت و آلي) و انرژي بازيابي شده
 شناسايي و معرفی شرايط محدود كننده اي كه از اجرای سيستم هاي مديريت جامع پسماند جامد شهري جلوگيري مي كنند.
 تسهيل سازي نظارت بر محصولات تولیدی
 گسترش و توسعه چشم اندازهاي ملي با تمرکز بر روی انرژي تجديد پذير و نيروي سبز شامل تبديل پسماند به انرژي، فنآوري هاي تبديل و بازيابي و استفاده از گاز محل هاي دفن
 توسعه همکاری و مشارکت با عموم مردم، بخش هاي خصوصي و غير انتفاعي در دو سطح ملي و بين المللي در جهت اجرای سیستم
 اجراي سياست هاي خريد سبز در سطح ملی و ایجاد يك الگو براي همه ايالات و استانها
 ترویج و تشویق در زمینه کاهش تولید از مبدا
 تسهیل نمودن تحقیقات و توسعه بوسیله هر دو بخش عمومی و خصوصی
 تامین منابع مالی به منظور سرمایه گذاری در زمینه بازیافت، کمپوست، استفاده از مواد بازیافت شده و تولید سوخت و انرژی از پسماند جامد
 برگزاری دوره براي آموزش برنامه ريزي، اجرا و ارزشيابي سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري
 تدوین دستورالعمل های لازم جهت حفاظت از بهداشت عمومی و تدوین استانداردهای زیست محیطی
ایالات و استانها از طریق فعاليت‌هاي ذيل بايد دولت هاي محلي را حمایت نماید:
 تدوین اهداف ایالتی یا استانی برای سیستم جامع
 ایجاد اطمینان در شاغلین عرصه مدیریت پسماند جامد شهری بواسطه استانداردها و گواهی نامه ها
 تسهیل سازی برنامه ریزی محلی و تولید داده های متحد الشکل
 حمایت از بازارهای محلی برای مواد استفاده مجدد شده و تغییر شکل یافته (شامل مواد قابل بازیافت و مواد آلی) و انرژی بازیابی شده
 توسعه همکاری و مشارکت با عموم مردم، بخش هاي خصوصي و غير انتفاعي در ایالت و استان در جهت اجرای سیستم
 اجراي سياست هاي خريد سبز و ایجاد يك الگو براي دولت های محلی
 شناسايي، معرفي و ایجاد فرصت ها براي تبديل پسماندهای با سميت بالا در بازيابي پسماند جامد شهري و يا فعاليت هاي دفع
 برگزاری دوره براي آموزش برنامه ريزي، اجرا و ارزشيابي سيستم مديريت جامع پسماند جامد شهري
خانواده ها همچنين بايد با فعاليت هايي كه شامل موارد ذيل مي گردند از ابتكار عمل دولت محلي حمايت نمايند:
 پذيرش شيوه معيشتي كه كاهش از مبدا، استفاده مجدد، بازيافت و كمپوست در خانه را ترويج و تشويق مي نمايد.
 خريد کالاهای ساخته شده از مواد بازيافتي بر پايه قابليت دسترسي و اصول اقتصادي بر طبق ايجاد تقاضاي بازار
 تقويت و حمايت از توليدكنندگان و فروشندگاني كه در عمل، كاهش از مبدا، تغییر و تبديل پسماند و جلوگيري از ايجاد آلودگي را موجب می گردند.
 درک منافع پرداخت هزینه های بهای خدمات ارائه شده در مدیریت پسماند جامد شهری
صنایع، مشاغل و شركت ها و ادارات همچنين بايد با فعاليت هاي ذيل از ابتكار عمل دولت محلي حمايت نمايند:
 بهره گیری از  تجربيات شركت هايي كه كاهش از مبدا، استفاده مجدد، بازيافت و كمپوست را ترويج و اجرا مي كنند.
 پذيرش و اطاعت از مقررات و قوانين مرتبط با مديريت جامع پسماند جامد شهري
 پذيرش و اجرای سياست هاي خريدي كه موجب تقاضاي بازار براي کالاهای ساخته شده از اقلام بازيافتی می گردند.
 حمايت، تقويت و مشاركت در شیوه های نظارت بر محصول
 انجام تحقيقات و فعاليت هاي لازم منجر به تولید کالا با هدف كاهش حجم و يا كاهش سميت پسماند توليد شده
 همكاري با دولت هاي محلي به منظور برنامه ريزي و ارائه خدمات مديريت پسماند جامد شامل مشارکت در پردازش و تولید مواد بازيافت شده و بازيابي شده
 
ارائه کنندگان خدمات پسماند جامد شهري ممكن است نهادهاي عمومي، خصوصي يا غير انتفاعي باشند، آنها بايد همچنين براي ارائه محدوده وسيعي از خدمات در قالب چارچوب برنامه ريزي تدوین شده توسط دولت‌ها به فعاليت بپردازند كه این موارد شامل بند های ذيل مي گردد:
 ارائه برنامه هاي آموزش عمومي براي حمایت از مديريت جامع پسماند جامد شهري در بخش هاي خانگي، تجاري، اداري، تفرجي، ساخت و تخريب و صنعتي
 جمع آوري پسماند جامد و مواد بازيابي شده از منازل، شركت ها و صنايع در قالب قراردادها، فرانشیز، امتيازات و يا شرايط بازار آزاد
 مالكيت و يا اجراي ايستگاههاي انتقال پسماند (transfer stations)، مراكز دریافت دورریز (off centers-drop)، مراكز استفاده مجدد (reuse centers)، تاسيسات بازيابي مواد (MRFS)، تاسيسات تولید كمپوست، محل‌هاي دفن و ابزارهاي تبديل پسماند به انرژي
 بازاریابی برای کالاهای استفاده مجدد شده، برنامه های بازیافت و تولید کمپوست
 ارائه خدمات براي جمع آوري، بازيابي و دفن پسماندهاي ويژه
 ارائه خدمات مرتبط با تجزيه و تحليل سيستم مديريت پسماند جامد شهري، بهبود، تحقيق و توسعه سيستم و سایر فعاليت هاي جانبی معین شده  توسط دولت محلي