زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

از 37 سال پيش 15 خرداد ماه، برابر با 5 ژوئن، به عنوان روز جهاني محيط زيست نام نهاده شده است. در چنين روزي در سال 1972، نخستين گردهمايي محيط زيست سازمان ملل متحد در شهر استكهلم سوئد برگزار شد. در اين گردهمايي 1200 نفر از 112 كشور شركت داشتند. در پايان اين همايش منشوري شامل 26 معيار و 109 پيشنهاد به تصويب رسيد، اين منشور به طور كلي كشورها را مقيد مي‌كند كه هنگام استفاده از ذخاير و منابع طبيعي كشور خود، مسئولانه رفتار كرده و حفظ محيط زيست را نيز در نظر داشته باشند. اما، متاسفانه در اجرا، در سطح جهان، به اين نكته مهم اهميت چنداني داده نشد.
باور غلط شهروندان به پايان ناپذير بودن منابع، عادت به زندگي صد درصد مصرفي بدون تفكر و توجه به پيامدهاي آن و... به خصوص در كشورهاي صنعتي و شهرهاي بزرگ كشورهاي در حال توسعه، باعث شد تا پس از گذشت چند دهه از آن همايش، زيستبوم بشر با وضعيت بسيار وخيمي روبرو گردد.
براي نمونه؛ استفاده نادرست از سوخت‌هاي فسيلي به انباشت گازهاي گلخانه‌اي در جو و گرمايش زمين انجاميد. از پيامدهاي اين روند، آب شدن يخچال‌هاي طبيعي است.
گرمايش زمين سبب مي‌شود تا تعادل ميان ذوب شدن يخچال‌ها و تشكيل دوباره آنها بر هم خورد. در نتيجه، مناطقي از جهان با طغيان آب و سيل و خطرات ناشي از آن مانند آسيب به راه‌ها و پل‌ها، ويراني خانه‌ها، نابودي زيرساخت‌هاي كشاورزي و... روبرو شوند، از سوي ديگر در فصول خشك سال كه به طور معمول بارش باران پايان مي‌يابد، دهش آب در بسياري از رودخانه‌ها به صفر مي‌رسد.چالش ديگر بهره‌برداري بي‌رويه از سوخت‌هاي فسيلي چون زغال سنگ و نفت، ترافيك سنگين شهرهاي بزرگ و آلودگي شديد ناشي از آن است. تشديد بيماري‌هاي قلبي – عروقي، افزايش بيماري‌هاي تنفسي، افزايش برخي سرطان‌ها و در نهايت مرگ زودهنگام شهروندان از پيامدهاي اين آلودگي است.
وقوع پديده‌هاي ويرانگر جوي مانند توفان و توفند (كاترينا و...)، روان شدن سيل‌هاي بنيان كن در گوشه و كنار جهان، آتش‌سوزي جنگل‌ها، خطر نابودي برخي از گونه‌هاي جانوري كه به طور طبيعي غذاي انسان را تشكيل مي‌دهند، مثل خطر انقراض ماهي‌ها و ده‌ها معضل ديگر از پيامدهاي فاجعه بار بي‌توجهي بشر به محيط زيست خود است.
حفاظت از محيط زيست، مسووليت همگاني:
وخامت بي‌سابقه محيط زيست و پيامدهاي فاجعه بار آن باعث شد تا در سال‌هاي اخير براي توقف روند تخريب زيستبوم و همچنين كمك به بازسازي آن چاره‌جويي‌هايي در نظر گرفته شود. از جمله آنكه اين مسأله به عنوان يك چالش جهاني در نظر گرفته شد. نكته بعدي دخيل كردن عموم مردم در موضوع است. به بيان روشن‌تر، كوشش شد تا علاوه بر سازماندهي موسسات جهاني و سازمان‌هاي محلي مسئول حفاظت از زيستبوم، توجه همگان و افراد عادي سطوح مختلف جوامع، به مسئوليت مهم آنها در برابر حفاظت از محيط زيست جلب گردد.
حفظ محيط زيست با اصلاح الگوي مصرف:
چندانكه پيشتر گفته شد از جمله عوامل آسيب‌هاي جدي به محيط زيست، سهل‌انگاري و بي‌توجهي در بهره‌برداري از ذخاير و منابع طبيعي و مصرف بي‌رويه است. مصرف بي‌رويه بنزين و ساير حامل‌هاي انرژي‌، توجه در نگهداري درست از اين مواد، در نتيجه اتلاف منابع گرانبهاي غذايي و توليد فراوان پسماندي است كه هر روز به محيط زيست ريخته شده و آن را مي‌آلايد.
نابودي طبيعت با مصرف حجم زيادي از انواع كالاهاي يك بار مصرف پلاستيكي و ديگر كالاهاي بي‌كيفيت و... همگي نشان دهنده چالشي است كه بايستي هر چه زودتر با تغيير الگوي مصرف با آن به رويارويي پرداخت.
خوشبختانه نامگذاري سال 88 به عنوان «سال اصلاح الگوي مصرف» فرصت مغتنمي را پديد آورده است تا توده مردم به تغيير رفتار خود با محيط زيست پيرامون خود بينديشند.
در دنباله، ضمن بررسي برخي از مهمترين مشكلات برآمده از مصرف بي‌رويه، راهكارهاي ساده ولي در عين حال مهم اصلاحي ارائه مي‌گردد، تا انگيزه‌اي براي تغيير همه جانبه الگوي مصرف شود.
بهينه‌سازي مصرف انرژي:
بدون احساب سوخت خودرو، انرژي مصرفي يك خانواده ميانگين – از بعد خانوار – شهري در يك سال برابر 5/15 بشكه نفت خام است. مصرف اين مقدار انرژي 4760 كيلو گازهاي گلخانه‌اي را توليد مي‌نمايد. همين خانوار مي‌تواند با برگرفتن روش‌هاي اصلاحي مقدار انرژي مصرفي را نزديك به يك سوم كاهش دهد، در نتيجه علاوه بر صرفه اقتصادي ميزان آلاينده‌هاي توليدي را نيز به همين اندازه كاهش مي‌دهد.
براي بررسي بيشتر انرژي و حامل‌هاي آن را مي‌توان به انرژي برق، انرژي به دست آمده از گاز و انرژي بنزين تقسيم نمود.
انرژي برق:
ميانگين سرانه برق خانگي در ايران 3 برابر استانده (استاندارد) جهاني است. البته، با اقدام‌هاي وزارت نيرو، در 24 روز نخست سال جاري مصرف برق نسبت به زمان مشابه سال گذشته 5/5 درصد كاهش يافت. توزيع نزديك به 6 ميليون لامپ كم مصرف يكي از اقدامات موثر اين وزارتخانه در كاهش مصرف برق است.
جايگزيني لامپ كم مصرف با لامپ التهابي (افروزه‌اي) به طور موثر مصرف برق را كاهش مي‌دهد، در نتيجه باعث كاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي خواهد شد. به همين دليل در ساير كشورهاي جهان نيز برنامه‌هاي متعددي براي جايگزيني اينگونه لامپ‌ها در دست اجرا است. به عنوان نمونه، اتحاديه اروپا برنامه تدريجي حذف لامپ‌هاي افروزه‌اي و جايگزيني لامپ‌هاي كممصرف را در دستور كار خود دارد. اين روند از سپتامبر 2009 ميلادي با حذف لامپ‌هاي افروزه‌اي 100 وات شروع شده و تا اول سپتامبر 2012 كه به طور كلي فروش لامپ‌هاي افروزه‌اي ضعيف‌تر نيز ممنوع خواهد شد، ادامه دارد. بنابر مطالعات كارشناسان، اين تغيير باعث مي‌شود كه توليد سالانه گازهاي گلخانه‌اي به ميزان 15 ميليون تن كاهش يابد.
در كشور ما نيز كوشش‌هاي مفيدي براي جايگزيني لامپ‌هاي افروزه‌اي با لامپ‌هاي كم مصرف انجام شد. براي بهينه‌سازي اساسي و هميشگي مصرف برق در خانه هر خانواده با توجه به خصوصيات، بعد خانوار، بزرگي و كوچك خانه بايد برنامه‌اي به عنوان «مديريت مصرف برق» در نظر گرفت.
از نكات مهم تهيه، تدوين و اجراي چنين برنامه‌اي، شركت تمام اعضاي خانواده است. به بيان روشن‌تر، در تمام مراحل برنامه‌ريزي، تهيه و اجراي اينگونه برنامه‌ها بايستي تمام اعضاي خانواده همفكري و همكاري داشته باشند.
نكته بعدي توجه به ساعت‌هاي اوج بار است. ساعت‌هاي اوليه شب كه وسايل روشنايي علاوه بر ساير وسايل برقي، به مدار مصرف برق وارد مي‌شوند، «ساعت‌هاي پيك‌ اوج بار» ناميده مي‌شود. اين ساعت‌ها برحسب فصل‌هاي سال و مناطق جغرافيايي متفاوت است، اما به طور معمول و با توجه به ساعت رسمي كشور در شش ماهه‌ي نخست سال از حدود ساعت 19 تا 23 و در شش ماهه دوم سال از حدود ساعت 18 تا 22 در نظر گرفته مي‌شود. اعضاي خانواده مي‌بايد عادت كنند كه در اين محدوده زماني از مصرف وسايل پرقدرت برقي مانند اتو برقي، جاروي برقي، ماشين لباسشويي و... جدا خودداري نموده، استفاده از اينگونه وسايل را به ساعت‌هاي كم بار شبكه منتقل نمايند.
توجه به چگونگي استفاده درست از وسايل برقي نكته مهم ديگري است كه در زير به آن اشاره مي‌شود؛
1- توجه به برچسب انرژي: پيش از خريد وسايل برقي، توجه شود كه از نظر مصرف انرژي در چه رده‌اي قرار دارد. در اين مورد، بهترين راهنما توجه به برچسب انرژي است.
2- اصلاح سيستم روشنايي: نخستين و مهمترين كار جايگزيني لامپ كم مصرف با لامپ رشته‌اي است كه علاوه بر كاهش چشمگير مصرف انرژي برق، آلاينده‌هاي كمتري به محيط زيست وارد مي‌شود.
نكته بعدي نظافت لامپ‌ها و حباب‌ها است. گرد و غبار روي لامپ يا حباب مي‌تواند 15 تا 25 درصد از روشنايي موثر آن را بكاهد. در ساختمان‌هاي آپارتماني، مجتمع‌هاي مسكوني، استفاده از كليدهاي خودكار زماندار باعث مي‌شود كه چراغ‌هاي محل‌هايي مثل راهروها و راه‌پله‌ها، براي عبور گهگاه يكي دو نفر، به طور دائم روشن نباشند. براي هر محل با توجه به مساحت آن، لامپ مورد نياز در نظر گرفته شود. براي جاهايي مانند انباري، حمام، دستشويي و ساير فضاهاي كوچك، لامپ‌هاي كوچك و با توان الكتريكي كم مناسب است. چيدمان وسايل خانه، به گونه‌اي كه جلوي نور طبيعي را نگيرد، قرار دادن ميز تحرير در جاهايي از اتاق كه به طور طبيعي از نور كافي برخوردار است، از جمله روش‌هاي كمك به تامين روشنايي مورد نياز بدون استفاده از انرژي برق است.
3- استفاده درست از آسانسور: به طور معمول افراد ساكن در طبقه‌هاي اول و دوم آپارتمان‌ها براي آمد و شدهاي عادي خود نيازي به آسانسور ندارند. هنگام استفاده از آسانسور بايد به حداكثر ظرفيت آن توجه نمود، تا از وارد شدن بار اضافي به آن و پيامدهاي زيانبار متعدد مربوطه جلوگيري گردد.
درباره استفاده درست از آسانسور، به ويژه مي‌بايد به كودكان و نوجوانان، توجه نمود، زيان‌هاي استفاده بي‌مورد از اين وسيله را به آنها يادآور شويد كه بدين ترتيب از خطرات ناشي از دستكاري و بازي كودكان با آسانسور نيز پيشگيري خواهد شد.
4- بهره‌گيري بهينه از وسايل برقي خانگي: افراد خانواده براي استفاده از تلويزيون مي‌بايد با توجه به علاقه‌ها و گروه سني خود، برنامه مشخص داشته باشند. متاسفانه در بسياري از خانه‌ها تلويزيون ساعت‌ها روشن مي‌ماند، بدون آنكه مخاطب مشخصي داشته باشد! تنها براي چند تكه لباس كثيف نبايد ماشين لباسشويي را به كار انداخت. زيرا با اين كار علاوه بر افزايش مصرف برق، مقدار زيادي آب نيز به هدر خواهد رفت. نكته بعدي مصرف بي‌مورد مواد شوينده و عوارض ناشي از آن، از جمله آلودگي احتمالي آب‌هاي زير زميني است.
هر ماشين لباسشويي با توجه به كارخانه سازنده آن، داراي «حداكثر گنجايش مجازي» است، فاصله زماني كار با ماشين لباسشويي بايستي به صورتي باشد كه با توجه به گنجايش آن، لباس كافي براي شستشو داشته باشد. انتخاب درجه و مدت زمان مناسب شستشو نكته بعدي است كه بايد با توجه به ميزان كثيف بودن لباس‌ها تنظيم گردد. چون لباسشويي از جمله وسايل پرمصرف برقي است زمان استفاده از آن بايد به محدوده زماني بيرون از ساعت‌هاي اوج موكول گردد.
يخچال بايد در جاي مناسبي از آشپزخانه ايستاده باشد، چندانكه از هرگونه منابع حرارتي مانند اجاق گاز و جز آن، دور باشد. همچنين هوا بتواند در پشت و اطراف آن به خوبي گردش كند. براي حفظ سرماي داخل يخچال يكي از راهكارهاي مهم، جلوگيري از باز و بسته شدن پياپي در آن است. در نتيجه باز و بست زياد سرماي درون آن تلف شده، موتور يخچال پي در پي و براي زمان طولاني روشن و در حال كار مي‌ماند. در حالي كه مي‌توان با تهيه يكي از انواع ساده و به نسبت ارزان فلاسك، آب خنك مصرفي روزانه خانواده را تامين نمود.
ديگر وسايل برقي خانگي، مانند جارو برقي، اتو و... را نيز بايد به گونه‌اي استفاده نمود كه با كمترين مصرف انرژي، بيشترين كارايي را داشته باشد.
5- وسايل پخت و پز برقي: انواع اجاق‌هاي خوراك پز برقي از جمله وسايل پرمصرف برقي است، بنابراين دامنه بهره‌برداري از آنها را بايستي بسيار محدود نمود. به ويژه انواع ساده اين خوراك‌پزها كه داراي المنت سيم‌پيچي شكل بوده و به «منقل برقي» معروف است، به طور معمول برق زيادي مصرف نموده و فقط براي پخت و پزهاي ساده با بهره‌برداري از ظروف كوچك مناسب است و نبايد وسيله اصلي پخت و پز شمرده شود.
مايكروويو (مايكروفر) از جمله وسايلي است كه با فناوري‌هاي نوين و براي صرفه‌جويي در مصرف انرژي ساخته شده است، اما از آن نيز بايد به درستي بهره‌برداري نمود. براي نمونه، مي‌بايد سطح داخلي مايكروويو را هميشه پاك نمود، تا تابش امواج مايكروويو به طور موثر به غذا برسد.
هميشه از ظرف‌هايي كه سازنده دستگاه توصيه نموده استفاده كرد تا ضمن كاهش زمان پخت و پز، مشكلات و خطرات احتمالي محفوظ بماند.
بهره‌برداري از برخي برنامه‌هاي مايكروويو، مصرف بيهوده انرژي را در پي دارد. از جمله آنها برنامه يخ زدايي است. با اندكي برنامه‌ريزي، مي‌توان به جاي استفاده از اين برنامه، مواد غذايي يخ بسته را از مدتي پيش در دماي آشپزخانه قرار داد تا آزادانه و بدون مصرف هيچ انرژي، يخ آن آب شود. و البته، مايكروويو نيز نبايد به عنوان وسيله اصلي پخت و پز منزل به حساب آيد در برخي خانه‌هاعادت بر اين است كه براي مصرف گهگاه چاي، سماور برقي و يا چاي‌ساز از بام تا شام در حال كار باشد!
بايد توجه داشت كه اينها از جمله وسايل پرمصرف برقي است كه حتي در حالت خودكار نيز، براي گرم نگهداشتن آب مقدار انرژي برق را مصرف مي‌كنند.
6- وسايل گرمايش و سرمايش: انواع جاروبرقي تابشي، بخاري‌هاي پروانه‌دار (پنكه‌دار)، شوفاژ برقي و... از جمله وسايل پرمصرف برقي است كه به رغم مصرف زياد برق بازده حرارتي مناسبي ندارند، بنابراين مي‌بايد دامنه بهره‌برداري از آنها در خانه بسيار محدود گردد. به ويژه انواع ساده بخاري‌هاي برقي تابشي كه متاسفانه در برخي منازل از آن استفاده مي‌شود، اين‌گونه علاوه بر مشكل ياد شده، در صورت كمترين اهمال، خطرهايي چون آتش‌سوزي و برق گرفتگي را نيز به همراه دارد.
با توجه به آنكه مناطق وسيعي از كشور ما آب و هواي خشك دارد، در فصول گرم سال، بيشتر منازل براي سرمايش از خنك‌كننده (كولر) استفاده مي‌كنند، بنابر آمار موجود حدود 65 درصد خانوارهاي شهري و 20 درصد خانوارهاي روستايي كولر دارند. شمار كولرهاي آبي موجود در كشور بيش از 9 ميليون دستگاه است كه هر ساله نزديك به 500 هزار دستگاه نيز ساخته مي‌شود. طراحي كولرهاي آبي به حدود 50 سال پيش برمي‌گردد، بنابراين از فناوري روز بي‌بهره بوده كارايي مطلوبي ندارند. به طور گسترده اي در فصول گرم سال از آن استفاده مي‌شود، در نتيجه بخش بزرگي از مصرف كل انرژي كشور را به خود اختصاص مي‌دهد. با رعايت راهكارهاي ساده زير، مي‌توان به كارايي اين كولرها افزود و در نتيجه انرژي برق مصرفي را كاهش داد.
هر ساله پيش از آغاز فصل گرما، مي‌بايد پوشال كولر را با نوع خوب تعويض نمود. بخش‌هاي مختلف آن را پاك كرد و اشكالات احتمالي را برطرف كرد.
حتي‌الامكان با نصب يك سايبان ساده، كولر را از تابش مستقيم آفتاب حفاظت نمود.
هر چه مسير كانال كولر كوتاه و بدون پيچ و خم باشد، كارايي آن بيشتر است. بنابراين كانال كشي كولر از كوتاه‌ترين مسير ممكن بايد انجام پذيرد.
كانال كولر بايد به خوبي عايق كاري شود، تا از گرم شدن و هدر رفتن سرماي آن، در اثر تابش آفتاب جلوگيري گردد.
در فصول گرم سال از وسايل حرارت‌زا مثل اجاق گاز، سماور و... كمتر استفاده شود، به خصوص لامپ‌هاي افروزه‌اي،‌ كه بايد با انواع لامپ كم مصرف تعويض شوند.
دريچه مربوط به اتاق‌هايي كه از آنها كمتر استفاده مي‌شود، بسته شود.
با استفاده از روش‌هاي مختلف مانند درزگيري، استفاده از پنجره دوجداره و پرده مناسب و... خانه عايق شود تا از هدر رفتن هواي سرد جلوگيري گردد.
در طول روز از روشن نگه داشتن مداوم كولر خودداري گردد. همچنين تا جاي ممكن از دور آهسته آن استفاده شود.
كولر گازي وسيله سرمايشي ديگري است كه به خصوص در مناطق جنوبي و شمالي كشور كه آب و هواي گرم و مرطوب دارند، كاربرد فراواني دارد. كولر گازي از جمله وسايل پرمصرف برقي است، بنابراين بايستي در استفاده از آن بسيار دقت شود.
هنگام خريد دستگاه، انواعي كه علامت استاندارد  داشته و با توجه به برچسب انرژي مربوطه كارايي و بازده بيشتري دارند انتخاب شوند.
كندانسورهاي كولر گازي در محلي نصب شود كه در سايه قرار گيرند. بدين ترتيب به ميزان قابل توجهي از تلف شدن انرژي جلوگيري مي‌گردد.
بهترين درجه حرارت منزل در فصول گرم سال 18 تا 22 است. از سرد شدن بيش از حد خانه خودداري گردد.
تا جايي كه ممكن است در ساعت‌هاي اوج مصرف برق، از كولر گازي استفاده نشود.