زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

رشد جمعيت، تكنولوژي و زندگي ماشيني، موجب دور شدن انسان از محيط طبيعي شده و به دنبال آن آلودگي‌هاي زيست محيطي و مشكلات روحي و رواني انسان افزايش يافته است. فضاهاي سبز شهري از عوامل مهم در كاهش آلاينده‌هاي گازي، تعديل‌كنندة دما، كاهش گرد و غبار و يكي از مهم‌ترين عوامل زيباسازي محيط محسوب مي‌شوند. انتخاب گونه‌هاي مناسب بر اساس شرايط اقليمي منطقه و رعايت اصول طراحي كاشت مي‌تواند در احداث يك فضاي سبز زيبا نقش بسزايي داشته باشد و افزايش زيبايي يك فضاي سبز پايدار در گرو نگهداري صحيح و علمي است. يكي از مهم‌ترين عواملي كه به زيبايي، سلامت و افزايش طول عمر درختان و درختچه‌ها به عنوان اركان اصلي فضاي سبز كمك مي‌كند، هرس كردن است. بنابراين مطالعه نحوه هرس در شهرهاي مختلف مي‌تواند مشكلاتي را كه در اين زمينه وجود دارد، روشن و به بهبود آن كمك كند. بدين منظور، به بررسي ميداني چگونگي هرس مهم‌ترين درختان و درختچه‌هاي شهر آبادان، ماهشهر، مسجدسليمان، ايذه، اصفهان، نجف‌آباد، خميني‌شهر، مرودشت و شاهين‌شهر پرداخته شد و پس از شناسايي درختان و درختچه‌هاي زينتي موجود در پارك‌ها، بلوارها، خيابان‌ها و محوطه سازمان‌ها و ارگان‌ها، مشكلات و نحوه هرس از زمان انتقال، مطالعه و بررسي گرديد. در هيچ‌كدام از اين شهرها  هيچ‌گونه هرسي بر روي نهال‌هاي درختي جهت پرورش آنها و در محل اصلي هم هيچ‌گونه هرسي براي فرم‌دهي انجام نشده و يا هرس بر پايه خصوصيات ژنتيكي گياه صورت نگرفته بود و در نتيجه درختان كمتر فرم طبيعي داشتند. وجود زائده (Stub) بر روي نقاط هرس‌شده، عدم قطع شاخه‌ها در محل يقه (Collar) و در نتيجه رشد شاخه‌هاي Epicormic از محل قطع، ناشي از عدم برش صحيح در درختان بود. در شهرهاي مختلف بر روي درختچه‌هاي زينتي هيچ‌گونه جوان‌سازي (Rejuvenution) انجام نمي‌شود؛ در نتيجه كيفيت گل‌ها با گذشت زمان پايين ‌آمده است. بجز در درختچه رز، در بقيه درختچه‌ها كه گل‌ها بر روي شاخه‌هاي سال جاري، يكساله و چندساله تشكيل مي‌شوند، به صورت علمي هرس صورت نگرفته است؛ بنابراين گياه فرم خود را از دست داده و گلدهي آن به مرور كاهش يافته است. عدم انجام صحيح هرس پرچين‌ها، پيچ‌ها و بالارونده‌ها از مشكلات ديگر در اغلب شهرهاي مورد مطالعه بود. پرورش اوليه درختان و درختچه‌ها در خزانه‌هاي فضاي سبز  مي‌تواند باعث بهبود وضعيت گياهان در محل اصلي، كاهش هرس‌هاي بعدي و در نتيجه كاهش هزينه‌ها شود. تنك كردن تاج در درختان چتري و يا با تراكم بالا، جوان‌سازي درختاني كه از نظر بيولوژيكي كاملاً پير نشده‌اند، هرس جوان‌سازي در درختچه‌ها (Transformation يا Renovation) و تعيين دستورالعمل هرس بر حسب گونه‌هاي مختلف درختچه‌اي از مواردي است كه مي‌تواند به بهبود وضعيت هرس در اين شهرها كمك كند.
گسترش شهرها، افزایش تراکم جمعیت در آنها و گرایش به زندگی ماشینی موجب کاهش روزبه‌روز فضاهای سبز طبیعی درون و اطراف شهرها شده است. تکنولوژی اثرات نامطلوب خود را با افزایش روزافزون آلاینده‌های زیست محیطی نشان داده و نیاز انسان به فضاهای سبز به عنوان آرامش‌دهنده روح و روان و کاهش‌دهنده آلودگی‌های گازی روزبه‌روز بيشتر مي‌شود. در هر مکانی که پوشش گیاهی وجود دارد، درختان اسکلت آن محسوب می‌شوند  و درختچه‌ها به واسطه تنوع در رنگ، بافت و شکل، یکی از ارکان فضاهای سبز هستند. درختان و درختچه‌ها با تولید اکسیژن نقش بسزایی در تعادل اکوسیستم دارند. کاهش گرد و غبار، جذب بسیاری از آلاینده‌های شهری مانند Co، Co2، So، So2 و سرب، همچنین کاهش دما و افزایش رطوبت نسبی محیط از دیگر خصوصیات گیاهان است. پوشش‌های گیاهی، به‌خصوص درختان، در کاهش صدا بسیار مؤثرند و باعث کاهش آلودگی صوتی می‌شوند. از دیگر اثرات زیست محیطی درختان و درختچه‌ها جذب اشعه‌های ماوراء بنفش و مادون قرمز است. در بسیاری درختان ماده‌ای از روزنه گیاه به نام فیتونسید خارج می‌شود که از ترکیبات فنلی بوده و حاوي نوعی آنتی بیوتیک است و باعث از بین رفتن قارچ‌ها و باکتری‌های تک‌سلولی می‌گردد و بر روی انسان اثر فرحبخشی دارد.  ایجاد زیبایی در محیط زندگی از اثرات دیگر درختان و درختچه‌های زینتی است. علاوه بر طرح کاشت مناسب و استفاده از درختان و درختچه‌هایی که با اقلیم منطقه سازگاری کافی داشته باشند، نگهداری مناسب آنان باعث افزایش طول عمر و زیبایی آنها می‌شود. در نگهداری فضای سبز، هرس درختان و درختچه‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است.
هدف اصلی از هرس درختان، ایجاد اسکلت قوی بر حسب خصوصیات ژنتیکی آنهاست. حفظ سلامتی درخت و ایجاد فرم مناسب با قطع حداقل شاخه، از اهداف دیگر هرس مي‌باشد. از انواع دیگر هرس می‌توان به هرس محدوده‌کننده (Restrictive Pruning) و هرس جوان‌سازی (Pruning Renovation) اشاره كرد. هرس معمولاً از مراحل اولیه رشد یک درخت شروع می‌گردد و با فاصله معین تا جوانی ادامه می‌یابد. در برخی درختان ممکن است تا سي سالگی ادامه داشته باشد تا بتوان یک تنه و شاخه‌های مناسب بر روی آن ایجاد نمود.
در درختچه‌ها انجام هرس در تمام طول عمر آنان ضروری است و براي افزایش میزان گلدهی و میوه‌دهی، تولید شاخه‌های رنگی، ایجاد پرچین‌های رسمی (Formal Hedge) و غیررسمی (Informal Hedge)، تبدیل بعضی درختچه‌ها به درخت کوتاه و کاهش سرمازدگی، اين كار بايد انجام شود. به طور کلی درختان و درختچه‌های پهن‌برگ همیشه‌سبز به هرس کمتری نیاز دارند و معمولاً هرس سبک بر روی آنها انجام می‌گيرد. نحوه هرس سوزنی‌برگان بر حسب گونه، رقم و نحوه رشد شاخه‌ها که يا به صورت فراهم (Whole branches) و یا اتفاقی (Random branches) هستند، متفاوت است. سوزنی‌برگانی که دارای برگ‌های اتفاقی هستند، قابل هرس بوده و در شکل‌سازی و پرچین نیز از آنها استفاده می‌شود.
با توجه به اهمیت هرس مناسب در کاهش هزینه‌های نگهداری، افزایش عمر گیاهان در فضای سبز و زیبایی بیشتر آنها با هدف بررسی نحوه هرس درختان و درختچه‌های چندین شهر در مناطق سردسیر و گرمسیر کشور از زمان تولید نهال تا مرحله بلوغ انجام گرفته است.
مواد و روش‌ها:
 این تحقیق به صورت میدانی انجام شده است. با مراجعه به شهرهای آبادان، ماهشهر، مسجدسلیمان، ایذه، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، شاهین‌شهر، اصفهان و مرودشت و بازدید از عرصه‌های فضای سبز، از جمله پارک‌های جنگلی، شهری، محله‌ای، رفیوژهای بلوارها و خیابان‌ها و میادین، وضعیت گیاهان در سنین مختلف از نظر رعایت اصول هرس (محل قطع شاخه‌ها، وجود زائده، التیام زخم‌ها، استفاده از چسب باغبانی و نحوه برش) هرس فرم‌دهی، هرس زیباسازی (چگونگی قطع شاخه‌ها به منظور افزایش گلدهی، میوه‌دهی و ایجاد شاخه‌های رنگی)، هرس جوان‌سازی بر روی درختچه‌ها، چگونگی هرس دیوارهای سبز ایجادشده، مورد بررسی قرار گرفت. در صورت امکان از خزانه‌های موجود در اطراف شهر که در تولید گیاهان فضای سبز نقش داشتند، بازدید به عمل آمد و نحوه تولید نهال در آنها ارزیابی شد. با مصاحبه حضوری با برخی مسؤولان و دست‌اندرکاران فضای سبز، چگونگی تهیه نهال و انتقال آنها به عرصه فضای سبز و مشکلات موجود بر سر راه انجام هرس‌های اصولی، علل هرس‌های نابجا پرسیده شد و با توجه به وضعیت موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتايج و بحث:
بررسی هرس درختان و درختچه‌های زینتی قبل از انتقال به فضای سبز و پس از استقرار در آن، هرس درختان جوان و بالغ و همچنین بررسی نحوه هرس درختچه‌های موجود در فضاهای سبز شهرهای مختلف نشان داد در بسیاری موارد نحوه عمل مشابه بوده و مشکلات ناشی از آن نیز تقریباً یکسان است؛ بنابراین نتایج و بحث به صورت کلی آورده می‌شود.
1 ـ رعايت اصول هرس
بررسی‌ها نشان داد در تمام شهرها معمولاً اصول هرس رعایت نمی‌شود. قطع شاخه‌ها همراه با باقی ماندن زائده (Stub) بر روی درختان و درختچه‌ها اغلب مشاهده گردید. اگر شاخه‌ای قطع گردیده و فاقد زائده بوده، معمولاً این برش از محل یقه (Collar) به درستی صورت نگرفته است (Flush Cut)، در نتیجه زخم حاصله التیام کامل نیافته و فعالیت لایه زاینده نتوانسته محل زخم را کاملاً پوشش دهد و محلی برای شروع پوسیدگی گردیده است. در محل برش، شاخه‌هایی که دارای قطر بيشتر از 5 سانتی‌متر بوده است  در اغلب شهرها به جز اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و شاهین‌شهر از چسب باغبانی برای حفاظت از آنها استفاده نشده بود. حذف سرشاخه‌ها و شاخه‌های خشکیده درختان و درختچه‌ها در سال‌های اول رشد معمولاً در تمام شهرها انجام می‌گیرد؛ ولی حذف شاخه‌های خشکیده درختان بالغ و کهنسال در شهرهایی مانند ایذه، ماهشهر، مسجد سلیمان و نجف‌آباد کمتر صورت گرفته كه علت آن بیشتر هزینه بالا، نیاز به وسائل خاص و در برخی موارد عدم دسترسی آسان به شاخه‌های خشکیده بوده است.
 قطع كردن پاجوش‌ها در درختان بالغ، در اغلب مناطق کم و بیش انجام گرفته، ولی در درختان
جوان برخی از پارک‌ها و بلوارها در شهرهای شاهین‌شهر و آبادان، کمتر به آن توجه شده است. اغلب
درختچه‌ها تمایل به تولید پاجوش دارند. در شهرهای مختلف این شاخه‌های ناخواسته به تعداد کافی حذف نشده‌اند و در درختچه‌هایی مانند ارغوان ( Cersis siliguastrum ) و زرشک زینتی (Berberis tunbergi Var. Purpurea) در شهر اصفهان که براي هرس دارای شرایط مناسب‌تری بوده، تعداد پاجوش‌های قطع‌نشده به بیش از 60 شاخه رسيده است. از نکات دیگر، عدم توجه به سرزنی (Cutting back) با رعایت محل جوانه است که به همين دليل در انتهای بسیاری از شاخه‌ها پوسیدگی مشاهده مي‌گردد.
2 ـ هرس در خزانه
 خزانه‌هایی که در شهرهای مختلف زیر نظر سازمان پارک‌ها اداره و یا نظارت می‌شوند، دارای خصوصیات یک خزانه فضای سبز (Landscape Nursery) نیستند. در خزانه‌های فضای سبز بسیاری از درختان مانند افرا (Acer)، نارون (Ulmus) و بلوط (Quercus) از همان سال اول هرس می‌شوند و نوع هرس بر حسب خصوصیات درخت و کاربرد آن مشخص می‌گردد. اگر هرسی در خزانه انجام شود و بیش از یک چهارم برگ‌های موجود بر روی نهال را مجبور باشند حذف كنند، نشان از تأخیر در زمان هرس است. برای درختان سایه‌انداز در خزانه سالیانه تا سه مرتبه هرس پیش‌بینی شده است. بر حسب نوع پرورش درختان که شامل استاندارد با پیشاهنگ مرکزی (Standard with Central leader)، استاندارد با شاخه‌های منشعب در انتها (Standard with branching head)، استاندارد مجنون (Weeping Standard) و یا به صورت درخت چندتنه (Multistem tree) مي‌باشد، هرس متفاوت خواهد بود. در کلیه خزانه‌های مشاهده‌شده معمولاً هرسی بر روی گیاهان انجام نمی‌شود و یا فقط پاجوش‌های آن حذف می‌گردد. در خزانه‌های فضای سبز معمولاً گیاهان تولیدشده به صورت‌های مختلف از جمله در ظروف کاشت، ریشه لخت (Bare root) و یا گونی‌پیچ‌شده (Balled in burlap) عرضه و در محل خزانه با فاصله مناسب تولید و نگهداری می‌شوند. در خزانه‌هاي شهرهای مختلف، فاصله درختان بسیار کم بوده و در نتیجه ارتفاع گیاهان بلند و ساقه‌اي دارای استحکام کافی نیست و انتقال آنها معمولاً به صورت ریشه لخت صورت می‌گیرد. در برخی مناطق نهال‌هایی که از سایر استان‌ها خریداری می‌شوند بیشتر در ظروف کاشت تولید شده و یا قبل از انتقال به ظروف کاشت منتقل گردیده بودند.
در برخی منابع قدیمی هنگام انتقال نهال توصیه ‌شده است تعدادی از شاخه‌ها حذف گردد تا ریشه‌های حذف‌شده جبران شود و تعادل بین قسمت هوایی و زیرزمینی برقرار گردد و در نتیجه شوك انتقال، کمتر به نهال صدمه بزند.
 تحقیقات بعدی نشان داده است این عمل برای درختان دولپه‌ای با ارتفاع گوناگون ضرورتی ندارد، زیرا حذف شاخه‌ها باعث کم شدن میزان اکسین‌های انتقال‌یافته از جوانه‌ها به سمت ریشه‌ها می‌گردد و در نتیجه آغازیدن ریشه (Root initiation) کاهش خواهد یافت. در شهرهای اصفهان و مرودشت در زمان انتقال پهن‌برگان خزان‌کننده هرس در جهت حذف شاخه‌های خشکیده، شکسته و تداخل‌نموده صورت می‌گیرد که این هرس ضروری به نظر می‌رسد.
پس از انتقال نهال‌ها و تا زمان استقرار گیاه، آبیاری کافی و زهکشی مناسب محیط کشت ضروری است. در شهرهای مورد مطالعه نهال‌های انتقالی دارای برنامه آبیاری جداگانه‌ای نيستند و همراه با بقیه درختان و درختچه‌ها آبیاری می‌شوند؛ در نتیجه درصد خشکیدگی گیاهان در شهرهای نجف‌آباد و مسجدسلیمان به بیش از 50 درصد می‌رسد. در سایر شهرها معمولاً این نهال‌ها دچار خشکیدگی سرشاخه‌ها (Die back) می‌شوند. در ماهشهر و برخی نقاط آبادان، سطح سفره آب زیرزمینی بالا بوده و در نتیجه درصد خشکیدگی نهال‌های انتقالی زياد است.
3 ـ هرس درختان جوان
در شهرهای مورد مطالعه، مانند بسیاری از نقاط دنیا، پس از استقرار درختان در مرحله جوانی تا زمانی که گیاه دچار مشکل خاصی نشده بر روی آنها هرسی انجام نمی‌گيرد و تنظیم برنامه هرس می‌تواند تا حدودی این مشکل را حل كند. بدین منظور برای هر گروه از درختان برنامه چرخه هرس در نظر گرفته می‌شود. چرخه هرس فاصله بین دو زمان هرس را مشخص می‌كند. اگر هرس بعد از 5 تا 10 سال شروع گردد، اگرچه اصلاح فرم درخت به سختی امکان‌پذیر است، ولی می‌توان در بسیاری از درختان با قطع شاخه‌های حداکثر دو تا سه ساله و پس از دو تا سه سال هرس، تا حدودی فرم مناسب را ایجاد نمود. قطع شاخه‌های قطور ممکن است باعث پوسیدگی شاخه اصلی گردد. اگر پانزده سال بعد از استقرار گیاه در فضای سبز اقدام به هرس شود، تقریباً اصلاح فرم آن غیرممکن است و توصیه می‌شود در صورت لزوم با بستن و مهار درخت توسط سیم و یا کابل آن را حفظ نمود. چرخه هرس در کشورهای مختلف متفاوت است. در ساراسوتا فلوریدا از درخت توری (Lagerstroemia indica) به عنوان درخت خیابانی استفاده مي‌شود و چرخه هرس آن سالیانه است؛ در حالی که در بیشتر شهرهای فلوریدا درختان سایه‌انداز چرخه هرس پنجساله دارند و در برخی از کشورها هر 25 سال یکبار هرس روی درختان انجام می‌شود. در شهرهای مورد مطالعه، فاصله هرس بر اساس مدیریت و سلیقه است. در اصفهان هرس‌ها تا حدودی مناسب است؛ هرچند در برخی مناطق هرس صورت نگرفته است. در بقیه شهرها هرس در جوانی زمانی انجام گرفته که درخت دچار مشکل شده و یا مشکلی ایجاد نموده است. برخورد شاخه‌ها با سیم‌های برق و تلفن، جهت حرکت عابرین، وسائل نقلیه، فضای کم رشد بر اثر تراکم بالای کشت، شکستگی بر اثر باد و طوفان و برف از عواملی هستند که باعث هرس درختان جوان شده‌اند. در این نوع هرس‌ها شاخه‌های قطور قطع شده و در نتیجه علاوه بر ایجاد شاخه‌های Epicormic، معمولاً محل زخم التیام نیافته و در درازمدت باعث پوسیدگی گردیده است. به همين دليل، تعیین چرخه هرس در شهرهای مختلف ضروری است. بدین منظور بر اساس گونه و رقم، شکل تاج پوشش، سرعت رشد، شرایط خاک، میزان باد، شرایط آب و هوایی منطقه و کاربرد درخت و در صورت لزوم پس از انجام آزمایش، چرخه هرس را می‌توان مشخص نمود.
در مناطق سردسیر (اصفهان، مرودشت، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، شاهین‌شهر و مرودشت) میزان رشد درختان از شهرهای گرمسیری (آبادان، ماهشهر، مسجدسلیمان و ایذه) کمتر است و بنابراین میزان هرس کمتر خواهد بود. در این مناطق ترمیم زخم‌های وارده به درخت نیز کندتر از مناطق گرمسیر مي‌باشد. بر اساس تحقیق Miller، در مناطق سردسیری چرخه هرس برای درختان سایه‌انداز در مرحله جوانی حدود پنج سال است. به هر حال توصیه شده فاصله زمانی به صورتی باشد که از قطع شاخه‌های با قطر بیش از 5 تا 5/7 سانتی‌متر خودداری گردد.
در برخی مناطق خمینی‌شهر، نجف‌آباد و اصفهان، شدت هرس بر روی درختان پس از استقرار، زياد است و در نتیجه ایجاد شاخه‌های نرک معمولاً زیاد می‌باشد. بنابراین بهتر است از تعداد دفعات و شدت هرس کاسته شود و بیشتر از سرزنی در این نوع درختان استفاده گردد. افزایش تعداد دفعات هرس باعث افزایش بازده مصرفی آب می‌شود.
4 ـ هرس درختان بالغ
در کلیه شهرهای مورد مطالعه، درختان بالغ به ندرت هرس می‌شوند. در برخی موارد، مانند برخورد
شاخه‌ها با سیم‌های برق، ساختمان‌های اطراف و یا خطر شکسته شدن یا سقوط درخت، اقدام به هرس شده است. در صورت پرورش مناسب در خزانه و یا در جوانی و انتخاب گونه مناسب بر حسب کاربرد، نیاز به هرس درختان بالغ برطرف و یا بسیار کم خواهد شد. با توجه به رشد کم درختان بالغ و عدم توان کافی در ترمیم زخم‌های وارده، هرس این گونه درختان، بجز حذف شاخه‌های خشکیده، بیمار و آفت‌زده، کمتر توصیه می‌شود. در مناطق مورد مطالعه در بعضی موارد گونه‌ مناسب انتخاب نگردیده و یا در جوانی بر روی آن هرس صورت نگرفته است؛ بنابراین پس از گذشت سال‌ها ممکن است نیاز به هرس، محدودسازی (Restrictive Pruning)، کاهش تراکم بالای شاخه‌ها در داخل درخت برای ورود نور و کاهش صدمات ناشی از بادهای شدید باشد.
در اصفهان، خمینی‌شهر و نجف‌آباد برای محدود کردن رشد درختان و یا جلوگیری از برخورد با سیم‌های برق اقدام به هرس شدید، یعنی قطع یک یا دو شاخه اصلی با عمر بیش ازچهار سال نموده‌اند که در برخی موارد باعث خشک شدن درخت شده است. این نوع هرس که به آن Lopping و یا Topping مي‌گویند، باعث از بین رفتن فرم درخت می‌گردد و احتمال پوسیدگی در قسمت هرس‌شده افزایش می‌یابد. اگر از تکنیک Tipping در هرس این گونه درختان استفاده شود و شاخه‌های بالایی با قطر کمتر، از کنار شاخه‌های جانبی حذف شوند، علاوه بر کاهش تغییر در شکل درخت، صدمات وارده به آن نیز کاهش می‌یابد. همچنین توصیه شده است با انجام هرس از سال‌های اول استقرار تا حدود هشت سال بعد و با قطع 5/2 تا 5 سانتی‌متر از انتهای شاخه می‌توان بدون صدمه زیاد به درخت ارتفاع آن را کنترل نمود. این عمل برای گیاهان نیمه گرمسیری و گرمسیری کاملاً قابل توصیه است. اگر بتوان از گونه‌های کم‌رشد و یا پاکوتاه استفاده کرد، نیاز به هرس کمتر می‌شود. جهت تنک کردن شاخه‌های داخل درخت بهتر است شاخه‌های قسمت‌های بیرون تاج پوشش (Conopy) حذف شود و از حذف شاخه‌های اصلی خودداری گردد تا علاوه بر حفظ فرم درخت، بعضی از قسمت‌های داخلی درخت کاملاً بدون برگ نشود. شاخه‌های خشکیده، به‌خصوص در قسمت‌های بالای درختان مسن، بجز در شهر اصفهان، در دیگر شهرها معمولاً حذف نگردیده‌اند که علاوه بر خطر سقوط آنها باعث آسیب به سایر شاخه‌ها نیز می‌شود. در اغلب شهرها در درختان مسن که تراکم شاخ و برگ آنها کم است، شاخه‌های خشکیده زیاد دیده می‌شود. توصیه می‌گردد این گونه درختان حذف و به جای آنان درخت جدیدی کاشته شود.
5 ـ هرس درختچه‌ها
 هدف از هرس درختچه‌ها بیشتر کنترل اندازه، افزایش گلدهی و افزایش شاخه‌های رنگی، حفظ شکل و فرم و همچنین جوان‌سازی است. در شهرهای مورد مطالعه معمولاً هرس بر روی درختچه‌ها انجام می‌گیرد که در بیشتر موارد با سرزنی شدید همراه است. اگرچه این عمل در کنترل ارتفاع اغلب درختچه‌ها مؤثر بوده است، ولی باعث افزایش تراکم شاخه‌ها در داخل گیاه (یاس زرد در نجف‌آباد) و جارویی شدن برخی از درختچه‌ها (بداغ در اصفهان) شده است. انجام هرس بر روی درختچه‌هایی از قبیل سپیده، زرشک زمینی و مروارید در شهرهای اصفهان، خمینی‌شهر و مرودشت فرم آنها را از بین برده است و در بسیاری موارد شبیه پرچین شده‌اند. برای هرس مناسب باید نحوه رشد طبیعی شاخه‌های هر درختچه مطالعه شود و بر اساس آن میزان و نحوه هرس مشخص گردد. شاخه‌ها در یاس زرد ابتدا عمودی رشد می‌کنند و با گذشت زمان و افزایش سن، به صورت نیمه آویزان درمی‌آیند. بنابراین، نحوه هرس با افزايش سن نیز تغییر می‌كند. در اکثر شهرها بعضی گیاهان مانند ارغوان، به علت عدم هرس دارای تعداد زیادی شاخه با ارتفاع و تراکم زیاد بوده و بدشکل شده‌اند؛ همچنين گلدهی آنها کاهش یافته است. این گونه درختچه‌ها نیاز به جوان‌سازی دارند كه با انجام Renovation و transformation این عمل امکان‌پذیر است. برای افزایش میزان گلدهی یا وادار كردن درختچه‌ها به تولید شاخه‌های رنگی، هرس بر حسب نوع درختچه انجام می‌گیرد.
Brichell در سال 1996، یازده روش هرس برای انواع درختچه‌ها بر حسب سن شاخه گل‌دهنده، زمان گلدهی، نوع شاخه رنگی، همیشه سبز و یا خزان‌دار بودن توصیه كرده است.
هرس پرچین‌ها در شهرهای سردسیری که بیشتر بر روی برگ نو (Ligustrum ovalifolium) انجام می‌شود، باعث گردیده قسمت‌های پایین آنها عاری از برگ باشد و شاخه‌ها نمایان شوند كه به علت انجام نادرست هرس بوده و سطح مقطع پرچین به صورت مربع یا مستطیل در می‌آيد؛ در نتیجه به علت نرسیدن نور کافی به قسمت‌های پایین، پرچین‌ها به مرور برگ‌های خود را از دست می‌دهند. در شهرهای گرمسیری که از ناترک (Dodena viscosa) و یا مورد (Myrtus commonis) برای پرچین استفاده می‌کنند، کمتر با این مشکل مواجه هستند.
3 ـ زمان هرس
در شهرهای سردسیری و اغلب شهرهای گرمسیری، در اواخر پاییز و زمستان هرس انجام می‌شود. در مناطق سردسیری، بهترین زمان هرس خزان‌کننده‌ها در فصل خواب می‌باشد. در مسجدسلیمان هنگام تابستان بر روی بعضی درختان مانند اکالیپتوس، هرس سبک انجام گرفته و در اغلب موارد کمتر از 10 درصد برگی حذف گردیده و بنابراین هرس مناسب بوده است. در برخی شهرها مانند خمینی‌شهر و نجف‌آباد، به خاطر برخورد شاخه‌های در حال رشد با سیم‌های برق و تلفن، هرس در اواخر بهار و تابستان انجام می‌گیرد. با توجه به رشد گیاه، در اثر هرس در اواخر بهار لایه زاینده صدمه می‌بیند. علاوه بر این، میزان ذخیره (انرژی) گیاه در این زمان شدیداً کاهش یافته است. هرس در اواخر تابستان نیز باعث رشد جدید گیاه شده و این شاخه‌ها ممکن است در برابر سرما مقاومت کافی نداشته باشند.
12 ـ پيشنهادها
1 ) تهيه قوانین و دستورالعمل‌هاي لازم برای احداث خزانه فضای سبز و نحوه درجه‌بندی گیاهان تولیدشده در خزانه توسط مسؤولان فضای سبز
2 ) آموزش نحوه هرس درختان و درختچه‌های موجود در هر منطقه
3 ) اگر چه در بسیاری از شهرها هرس انجام می‌شود، ولی آموزش اصول هرس و رعایت آن برای کلیه شهرها ضروری به نظر می‌رسد.
4 ) مطالعه و بررسی چرخه هرس در هر شهر بر اساس شرایط آب و هوایی، نوع درخت و کاربرد آن در فضای سبز، كه نتایج آن می‌تواند به عنوان دستورالعمل در هر شهر مورد استفاده قرار گیرد .
5 ) ارائه طرح کاشت بر اساس شرایط موجود و در نظر گرفتن رشد نهایی درخت و درختچه که از بسیاری هرس‌ها که ناچار به مرور زمان انجام مي‌شوند، جلوگیری مي‌كند.
منابع در دفتر مجله موجود مي‌باشد.