زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر محمد حضوری ، دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قم

mhozoori@gmail.com

تحریریه زندگی آنلاین : قرص ناف!!! داروی گلوریا!!! قرص فرشته !!!

افزایش یا کاهش وزن بدون رژیم غذایی و ورزش!!!

دارای تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا!!!

این موارد و بسیاری از تبلیغات اغواکننده، فریبنده و البته فریبکارانه از این دست، هر روز در فضای مجازی و حقیقی منتشر شده و متاسفانه همه روزه افرادی را به دام خود می‌کشاند. افرادی که شاید برای پرداخت  هزینه این اقلام نیز دچار مشکل و زحمت می‌شوند و البته از عواقب و عوارض زیاد آنها نیز بی‌اطلاع هستند. اگرچه در این بین جای خالی نظارت دستگاه‌های مسئول همچنان به چشم می‌خورد، ولی وظیفه بخش علمی جامعه افزایش آگاهی یا ارائه نکاتی برای تشخیص درست یا نادرست بودن و پیشگیری از در دام افتادن مصرف‌کنندگان -به ویژه در فضای مجازی- می‌باشد.

امروزه با افزایش دسترسی به اینترنت و ابزارهای دیجیتال نظیر گوشی‌های هوشمند و با قابلیت اتصال ساده به اینترنت و علاوه بر آن گسترش اپلیکیشن‌های مختلف، آحاد جامعه در معرض حجم قابل توجهی از اطلاعات، آگهی‌ها و ویدیوهای گوناگونی قرار می‌گیرند. این اطلاعات توسط هر فردی با یک گوشی هوشمند قابلیت تهیه و پخش را داشته و متاسفانه نظارتی بر درستی و صحت این مطالب وجود ندارد. این مطالب در حوزه‌های مختلفی منتشر شده و بخش سلامت و به ویژه تغذیه در این بین سهم قابل توجهی داشته و جایگاه ویژه‌ای دارد.

 در این حوزه عدم نظارت و عدم دقت در انتشار مطالب تغذیه‌ای می‌تواند موجب آسیب‌های جدی بر سلامتی فرد و جامعه گردد. علاوه بر آنکه بخش قابل توجهی از انرژی متخصصین تغذیه در بخش‌های دولتی و خصوصی صرف پاسخگویی و رفع ابهامات و یا شبهاتی که از انتشار یک کلیپ ساده توسط یک سایت نامعتبر به وجود آمده است، خواهد شد. 

لذا در این مقاله تلاش شده است تا مروری بر چند نکته کاربردی برای درک بهتر از اصالت یک مطلب داشته باشید و با این کار از به خطر افتادن سلامت خویش و عزیزان‌تان پیشگیری کنید.

بیشتربخوانید:

رژیم غذایی مناطق مدیترانه ای

بخش اول، نکاتی برای تشکیک و لزوم بررسی بیشتر:

آیا تبلیغی که مشاهده کرده‌اید، بیش از حد تصور خوب است؟

فراموش نکنید که در تبلیغات قانونی وجود دارد تحت عنوان «دروغ هر چقدر بزرگ‌تر باشد، مردم بیشتری آن را باور خواهند کرد!!» به همین دلیل اگر تبلیغی مشاهده کردید و به نظرتان بسیار بیش از حد تصور و انتظار شما جذاب به نظر رسید، در آن شک کنید. متاسفانه این تجربه در کشور بارها توسط افراد سودجو مورد استفاده قرار گرفته و مواردی نظیر کوروش کمپانی و لیزینگ‌های خودرو نمادهایی شناخته شده از آن هستند. در مواردی که گفته شد، سودجویان پول یا ثروت افراد جامعه را هدف گرفته‌اند، ولی در مورد تبلیغات سلامت محور، با توجه به ناشناخته بودن عوارض مصرف مکمل‌ها یا داروهای تقلبی، عوارض شدیدتر بوده و متاسفانه ممکن است به چالشی مهم در سلامتی فرد منتهی شود.

آیا به جای منابع علمی، بر اساس تجربیات فردی و صحبت افراد شناخته شده محصول را معرفی می‌کنند؟

شنیدن خبر موفقیت یا اثربخشی یک محصول برای یک فرد سلبریتی یا فردی از دوستان می‌تواند خوشایند باشد، اما این موضوع دلیل اثربخشی و بی‌ضرر بودن آن محصول برای شما نیست. به همین دلیل بهتر است اثبات و تأیید اثربخشی یک محصول با توجه به منابع علمی و مقالات و تحقیقات منظم باشد.

بیشتربخوانید:

غذای عالی و کم کالری برای لاغری

آیا برای اثبات اثربخشی تنها از یک مقاله و تحقیق استفاده شده است؟

باید بدانید که مقالات علمی از نظر توان مطالعاتی و قدرت اثبات اثربخشی با یکدیگر بسیار متفاوت بوده و متاسفانه با افزایش مجلاتی که با دریافت پول، هر تحقیق را با هر کیفیتی ممکن است چاپ کنند، بنابراین برای حفظ سلامتی که تنها اندوخته واقعی هر انسانی است، تلاش کنید تا در زمان تصمیم، با تنها یک مقاله یا مطالعه، برای خرید محصولات در فضای مجازی اقدام نکنید.

قبل از خرید، نظرخواهی یا بررسی کاملی در اینترنت داشته باشید.

این امر بسیار منظقی است که شما از یک مهندس در مورد نحوه ساخت پُل و از یک پزشک در مورد مصرف دارو و از یک متخصص تغذیه در مورد نحوه صحیح مصرف مکمل یا توصیه غذایی خود سؤال بپرسید. این نکته که یک شخصیت معروف یا به قول امروز – اینفلوئنسر - بخواهد پاسخگوی مباحث علمی به شما باشد، نه تنها عجیب است، که بسیار غیرمسئولانه بوده و ممکن است تبعات قانونی و حقوقی ایجاد کند. علاوه بر پرسش از افراد آگاه، در اینترنت در مورد محصول مورد نظر جستجو کنید. برای بنده به عنوان یک خدمتگزار حوزه سلامت، بسیار عجیب است وقتی می‌شنوم محصولی را که چند سال قبل، در مورد آلودگی آن به شیشه و مواد مخدر، اعلان رسمی شده است، هنوز در حال عرضه و خرید و فروش است!! (چند سطر جلوتر خواهید خواند).

آیا به جای تغذیه سالم، بر تأثیر سحرآمیز یا اغواکننده یک محصول تمرکز دارد؟

تمرکز بر یک ماده غذایی، یک دمنوش یا یک فرآورده برای حصول یک نتیجه اعجاب‌انگیز، یکی از راه‌های اغوای مخاطبین است. انسان‌ها به ذات موجوداتی هستند که تمایل دارند با حداقل تلاش، حداکثر پاداش را کسب کنند!! به همین دلیل همواره می‌توان انتظار داشت که یک مصرف‌کننده با شنیدن آنکه یک دمنوش می‌تواند تا 10 کیلوگرم وزن او را بدون رژیم و یا حتی انجام ورزش، کاهش دهد، بدون شک و حتی لحظه‌ای تأمل، اقدام به خرید آن محصول کند؛ به ویژه اگر برچسب دارای ترکیبات گیاهی و طبیعی نیز بر روی آن درج شده باشد.

به اهداف مخفی در پشت ارائه یک مطلب دقت داشته باشید.

بسیاری از مطالب ارائه شده – حتی توسط متخصصین - ممکن است به دلیل اسپانسری یا قبول و پرداخت هزینه توسط یک شرکت یا مجموعه ‌باشد. این پرداخت هزینه می‌تواند بر کیفیت مطالب علمی ارائه شده و نیز حذف برخی واقعیات از مطالب علمی مؤثر باشد، بنابراین اگر مطلب ارائه شده یا اثربخشی مورد نظر با یک تبادل مالی خاص انجام خواهد شد و در واقع مطلب ارائه شده بخشی از یک فرایند بازرگانی و فروش محصولات است، بیشتر دقت کنید.

فریب ظاهر را نخورید.

بسیاری از افرادی که در اینترنت فریب یک مطلب غیرواقعی را می‌خورند، اقرار می‌کنند که به دلیل ظاهر فایل منتشر شده این اتفاق رقم خورده است! به عنوان مثال اینکه فردی خود را آقا یا خانم دکتر X معرفی کرده و با روپوش سفید یا در یک محیط با پس زمینه لابراتوار، مطب یا آزمایشگاه در حال صحبت است، دلیل بر صحت مطلب نبوده و می‌تواند شما را به اشتباه انداخته و فریب دهد. هیچگاه فریب فایلی را که در آن یک انگلیسی زبان در قالب یک محیط زیبا و علمی در حال توصیه یک فرآورده است را نخورید. این قالب، بارها موجب فریب بسیاری از هموطنان شده است.

جمع‌بندی بخش اول

اگر در تبلیغ محصولی در اینترنت، هفت گام فوق که اشاره شد را مشاهده کردید، بهتر است در مورد اصالت و اثربخشی آن تشکیک کرده و قبل از تهیه آن محصول یا انجام آن توصیه، نسبت به بررسی دقیق موضوع و پرسش از افراد ذی‌‌صلاح اقدام کنید. در ادامه راه‌هایی را برای ارزیابی اصالت یا مؤثر و مفید بودن یک محصول به شما عزیزان ارائه می‌کنیم.

بخش دوم: نکاتی برای ارزیابی دقیق و گام‌هایی برای اطمینان از صحت و درستی مطالب علمی

نکته اول: اگر مطلبی یا تبلیغی را در اینترنت ملاحظه کردید و برای شما جذاب بود، قبل از اقدام به تهیه و مصرف، از متخصصین تغذیه، پزشکان یا داروسازان در دسترس یا فعال به ویژه در حوزه فضای مجازی در مورد صحت و سلامت محصول پرسش کنید، البته یک نکته مهم، رعایت توصیه‌های متخصصین پس از پرسش است!! زیرا بسیاری از افراد از بنده نیز در مورد محصولات سلامت محور می‌پرسند، و وقتی به آنها گفته می‌شود تأیید شده نیست یا حتی ممکن است زیان بار باشد، با تعجب و افسوس پاسخ می‌دهند: «کاش قبل از تهیه از شما می‌پرسیدیم!» یعنی قبل از آن تهیه کرده‌اند. از آن بدتر آنکه برخی دیگر پس از مدتی، مجدد مراجعه می‌کنند و می‌گویند: «ممنون از راهنمایی شما، ولی چون خیلی اصرار می‌کردند، فعلاً تهیه کردم و دارم مصرف می‌کنم!!».

بنابراین فراموش نکنید که پرسش از متخصصین، گام اول در تصمیم‌گیری است نه اقدامی‌برای رفع تکلیف یا نوش‌دارویی پس از مرگ سهراب.

نکته دوم: مطالب علمی را از سایت‌های علمی و مستند تهیه کنید و یا قبل از اقدام، سایت‌های علمی مجاز که تحت نظارت سازمان‌هایی نظیر سازمان نظام پزشکی، سازمان غذا و دارو و یا وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند، را بررسی کنید. به عنوان مثال، بسیار قابل تأمل و آزاردهنده است که خبر آلودگی محصول گلوریا به عنوان مکمل لاغری به آمفتامین (شیشه) توسط خبرگزاری ایرنا در تاریخ 30 تیرماه 1400 (حدود سه سال قبل) منتشر شده است، ولی هنوز در مراجعه به سایت https://lagharishop.org/ در تاریخ نگارش مقاله، امکان سفارش محصول گلوریا وجود دارد!!!

بنابراین و در نبود اطلاع‌رسانی نهادهای علمی و نظارت بازدارنده نهادهای نظارتی، ساده لوح نباشید و با دید دقیق و منتقدانه به تبلیغات یا مطالب منتشر شده در اینترنت نگاه کنید.

جمع‌بندی بخش دوم

بخش علمی و نهادهای نظارتی می‌بایست نقش و تکلیف خویش را در ارائه مباحث و مطالب علمی، پاسخگویی به سؤالات جامعه و رصد چالش‌ها در مباحث تولید، عرضه و تبلیغات محصولات سلامت محور، ایفا کرده و راه‌های ارتباطی مستند و ساده‌ای را برای دسترسی عموم مردم جامعه به اخبار سلامتی ایجاد کنند. امید است این اتفاق و اقدام ارزشمند را به زودی شاهد باشیم.