زیر نظر: دکتر مریم جوادی ، متخصص تغذیه
سارا قدیر : دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی قزوین
تحریریه زندگی آنلاین : چاقی در دنیا به یک مسئله اپیدمیک تبدیل شده است و طبق آمار سال ۲۰۱۷ هر سال بیش از ۴ میلیون انسان در نتیجه چاقی و اضافه وزن جان خود را از دست می‌دهند. شیوع اضافه وزن و چاقی در دنیا رو به افزایش است. چاقی یکی از عوامل خطر بیماری‌ها‌ی مزمن از جمله فشارخون، دیابت، بیماری‌ها‌ی قلبی و عروقی و سرطان می‌باشد. بخشی از عوارض سلامتی که در اثر چاقی ایجاد می‌شود، مربوط به تجمع بافت چربی و بخش دیگر به دلیل بیان هورمون‌ها، آدیپوکین‌ها و سیتوکین‌ها‌ی پیش و ضد التهابی است که این هورمونهای خاص مرتبط با چربی (که یک خطر مهم محسوب می‌شود)، عاملی برای دیابت، سندرم متابولیک و بیماری‌ها‌ی قلبی عروقی است.
ادیپوکین‌ها چه ترکیباتی هستند؟
ادیپوکین‌ها سیتوکین‌ها‌یی هستند که بافت چربی تولید می‌کند که به تنظیم اشتها و ایجاد انرژی در بدن کمک می‌کند. به علاوه بر فرآیندهای التهابی و عملکرد سیستم ایمنی نیز تأثیر می‌گذارد. برخی از این آدیپوکین‌ها شامل آدیپونکتین، لپتین و گرلین می‌شوند.
ادیپونکتین یکی از آدیپوکین‌ها‌یی است که از بافت چربی ترشح می‌شود و نقش اساسی مهمی را در تنظیم انرژی لازم برای حفظ هموستاز بدن، سوخت و ساز چربی و کربوهیدرات و حساسیت به انسولین به عهده دارد.
چای سبز
چای سبز که از گیاه کاملیا سنسیس به دست می‌آید، به عنوان یک نوشیدنی محبوب در دنیا شناخته شده است. چای سبز حاوی پلی‌فنول‌ها و کاتچین‌ها‌ی فراوانی است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالایی دارد. یکی از مهم‌ترین و بیشترین کاتچین‌ها‌ی موجود در چای سبز، اپی‌گالوکاتچین-3-گالات یا EGCG است. مطالعات نشان می‌دهند که چای سبز اثرات قابل‌توجهی بر تغییرات متابولسیم چربی‌ها می‌گذارد. از دیگر خواص چای سبز می‌توان به خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدفشارخون بالا و ضدالتهابی اشاره کرد.
بیشتربخوانید:
دنیای پر خاصیت چای ها ( قسمت سوم )
اثر چای سبز و کاتچین‌ها بر آدیپونکتین
مطالعه باقری و همکاران در سال 2020 نشان داد که مصرف 500 میلی‌گرم مکمل عصاره چای سبز به همراه تمرینات ورزشی مقاومتی باعث افزایش بیشتر غلظت آدیپونکتین تولید شده نسبت به گروهی که تمرینات مقاومتی و دارونما دریافت می‌کردند (33 درصد در مقابل 19 درصد)، شد. این اثرات چای سبز به کاتچین و کافئین موجود در آن نسبت داده شد. در واقع کاتچین با مهار تمایز و تکثیر سلول‌ها‌ی چربی، کاهش جذب چربی، مهار کاتکول-و-متیل ترانسفراز، باعث افزایش مصرف انرژی و افزایش استفاده از چربی و گرمازایی می‌شود. همچنین کافئین موجود در چای سبز می‌تواند باعث تحریک گرمازایی و اکسیداسیون چربی شود.
این نتایج مشابه مطالعه مظهر و همکاران که به بررسی اثر عصاره چای سبز با دوز 500 میلی‌گرم به مدت 8 هفته در مقایسه با دارونما در بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی پرداخته بودند، بود که نتایج به دست آمده نشان داد عصاره چای سبز سطح آدیپونکتین را به طور قابل‌توجهی افزایش داد. در مطالعه دیگری دوستال و همکاران به بررسی اثرات حاد مکمل عصاره چای سبز بر پاسخ پس از صرف غذا به یک وعده غذایی پر کربوهیدرات با ارزیابی هورمونهای مرتبط با اشتها در زنانی که 843 میلی‌گرم اپی گالوکاتچین-3-گالات (EGCG) یا کپسول‌ها‌ی دارونما مصرف کردند، پرداختند و نمونه خون قبل از غذا، بعد از غذا و هر 30 دقیقه را به مدت 4 ساعت گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که مکمل GTE پاسخ حاد لپتین، گرلین یا آدیپونکتین پس از صرف غذا را پس از مصرف یک وعده غذایی پر کربوهیدرات تغییر نمی‌دهد.
بیشتربخوانید:
چای سفید و فواید آن برای سلامتی
اثر چای سبز بر ترکیب بدن
دوستال و همکاران در سال 2016 به بررسی اثر عصاره چای سبز بدون کافئین بر ترکیب بدن (با استفاده از جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه) و هورمونهای مرتبط با چاقی در زنان (سن 50 تا 70 سال) که عصاره چای سبز حاوی 843 میلی‌گرم اپی‌گالوکاتچین-3-گالات یا دارونما را به مدت 12 ماه مصرف می‌کردند پرداختند و نتایج مطالعه نشان داد که مصرف 1315 میلی‌گرم عصاره چای سبز (843 میلی‌گرم به عنوان EGCG) برای 1 سال بر چاقی کلی، توده بدون چربی یا BMD در زنان دارای اضافه وزن یا چاق یائسه تأثیری نداشت. در سال 2020 چاتری و همکاران اپی‌گالوکاتچین گالات با دوز 150 میلی‌گرم دو بار در روز یا 300 میلی‌گرم در روز در افراد چاق به مدت 4 و 8 هفته را بررسی کردند و نتایج مطالعه نشان داد که اپی‌گالوکاتچین گالات وزن بدن، نمایه توده بدنی (BMI)، توده چربی کل بدن، دور کمر و دور باسن را در مقایسه با پایه آنها کاهش نداد.
این نتایج با مطالعه چن و همکاران در سال 2016 که به بررسی اثر و ایمنی عصاره چای سبز (EGCG) با دوز روزانه 856.8 میلی‌گرم به مدت 12 هفته بر کاهش وزن و تغییرات پروفایل لیپیدی و پپتیدهای هورمونی مرتبط با چاقی در زنان مبتلا به چاقی مرکزی پرداختند، مغایر بود.
مطالعه چن کاهش وزن قابل توجه و کاهش مداوم سطح کلسترول تام و LDL پلاسما پس از 12 هفته درمان با EGCG با دوز بالا در آنالیزهای درون گروهی با تحمل خوب درمان در بین افراد بدون هیچ گونه عوارض جانبی نشان داد.
بیشتربخوانید:
چگونه چای سبز دم کنیم؟
نتیجه
مطالعات مختلفی در زمینه اثرات چای سبز بر هورمونهای مرتبط با چاقی و انواع ادیپوکین‌ها و همچنین اثرات آن بر کنترل وزن و چاقی انجام شده است که فرضیات‌شان مبنی بر اثرات کاتچین و کافئین موجود در چای سبز بر تحریک گرمازایی و اکسیداسیون چربی و در نتیجه افزایش چربی‌سوزی و کاهش وزن است، اما نتایج ضد و نقیض و متفاوتی را نشان می‌دهد. به طور کلی چای سبز ممکن است بر روی ادیپونکتین اثرات مثبت و افزاینده‌ای داشته باشد، اما این اثرات اغلب در طولانی مدت و بیشتر از 12 هفته ایجاد می‌شود. همچنین به طور کلی بیشتر مطالعات اثرات قابل توجهی بر کاهش وزن و ترکیب بدن با مصرف چای سبز مشاهده نکردند، اما به نظر می‌رسد چای سبز می‌تواند به همراه ورزش‌ها‌ی مقاومتی اثرات بیشتری بر ترکیب بدن، چربی‌سوزی و ادیپوکین‌ها داشته باشد. در نهایت برای رسیدن به نتایج قطعی به مطالعات بیشتری در آینده در این زمینه نیاز است.
منابع در دفتر مجله موجود است.
