سپیده حقی‌فر - کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : التهاب یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است که در پاسخ ایمنی نقش دارد. پاسخ‌های التهابی طبیعی معمولاً خود محدود شونده می‌باشند و برای ترمیم زخم و مقابله با عفونت ضروری هستند. با این حال، التهاب درجه پایین مزمن می‌تواند در نتیجه انواع عوامل محیطی رخ دهد و به ویژه در افراد چاق شایع است. این نوع از التهاب با افزایش خطر بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی عروقی و بعضی از سرطان‌ها مرتبط است. عوامل رژیم غذایی می‌توانند از طریق مکانیسم‌های پیش التهابی و ضد التهابی فرآیند التهاب را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از اجزای رژیم غذایی از جمله میوه‌ها و سبزیجات، اسیدهای چرب اشباع نشده امگا 3، ویتامین‌های E، C و β- کاروتن و منیزیم با سطوح پایین عوامل التهابی مرتبط هستند، ضمن اینکه مصرف روزانه این عوامل رژیم غذایی نسبت به استفاده از داروهای ضدالتهابی از ایمنی بالایی برخوردار است.
بیشتربخوانید:
اگر ورزش نمی‌کنید برای لاغری این غذاها را امتحان کنید
با توجه به اینکه غذاها یا مواد مغذی نه به تنهایی بلکه به صورت ترکیبی مصرف می‌شوند، شاخص‌های متعددی برای ارزیابی کیفیت کل رژیم غذایی براساس تطبیق آن با راهنماهای غذایی طراحی شده است.
شاخص التهابی رژیم غذایی نیز یک شاخص برای ارزیابی کیفیت رژیم غذایی است که براساس پتانسیل آن در ایجاد التهاب طراحی شده است. با استفاده از این شاخص رژیم غذایی فرد در طیفی از بالاترین امتیاز ضد التهابی تا بالاترین امتیاز التهاب‌زایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. پیش از طراحی شاخص التهابی رژیم غذایی در هیچ شاخص دیگری، التهاب به عنوان موضوع اصلی شاخص‌های کیفیت رژیم غذایی مطرح نبوده است.
در این مقاله سه الگوی رژیم غذایی غربی، مدیترانه‌ای و ماکروبیوتیک براساس شاخص التهابی رژیم غذایی مورد مقایسه قرار می‌گیرند.
رژیم غذایی غربی که حاوی مقدار زیادی قند، غذاهای سرخ شده، لبنیات پرچرب و غلات تصفیه شده است با سطوح بالای نشانگرهای زیستی التهابی از جمله پروتئین واکنشی (C (CRP و اینترلوکین-6 (IL-6) مرتبط است. از طرف دیگر، رژیم غذایی مدیترانه‌ای محتوی مقادیر متوسط تا بالایی از غلات، سبزیجات برگ سبز، ماهی و روغن زیتون و مقادیر پایینی از گوشت قرمز است. این نوع از رژیم غذایی با سطوح پایین عوامل التهابی همراه است. رژیم غذایی ماکروبیوتیک که الگوی اصلاح شده رژیم سنتی ژاپنی است حاوی مقادیر بالایی از غلات کامل، سبزیجات و لوبیا و مقادیر پایینی از ماهی، میوه‌ها و شیرین‌کننده‌ها می‌باشد. با وجود تعداد محدود مقالات، به نظر می‌رسد یک رژیم غذایی ماکروبیوتیک می‌تواند اثر مثبتی بر الگوی لیپیدی و کاهش خطر سرطان داشته باشد.
شاخص التهابی رژیم غذایی
در طراحی شاخص التهابی رژیم غذایی، اجزای تشکیل‌دهنده رژیم غذایی براساس نقشی که در فرآیند التهاب (تغییرات در سطح، و TNF-α پیش‌التهابی در مقابل IL-4 و IL-10 ضد التهابی) دارند، به صورت مثبت یا منفی امتیازدهی می‌شوند و سه مقدار 1+، 1- و 0 به هر پارامتر رژیم غذایی اختصاص می‌یابد. "1 +" به اثر بیش التهابی (افزایش معنادار سطح و TNF-α یا کاهش معنادار IL-4 و IL-10)، "1-" به اثر ضدالتهابی (کاهش معنادار سطح ، و TNF-α یا افزایش معنادار IL-4 و IL-10) و "0" به عدم تغییر معنادار نشانگرهای زیستی اشاره دارد.
بیشتر بخوانید:
یک فرمول ساده برای کوچک کردن معده و لاغر سریع
مقایسه امتیاز شاخص التهابی رژیم‌های غذایی
مقایسه امتیاز شاخص التهابی رژیم غذایی در سه رژیم غذایی غربی، مدیترانه‌ای و ماکروبیوتیک نشان می‌دهد رژیم‌های ماکروبیوتیک و مدیترانه‌ای ویژگی ضدالتهابی و در مقابل، رژیم غذایی غربی ویژگی التهابی بالایی دارند.
با توجه به الگوی مواد مغذی رژیم‌های مختلف و نتایج تحقیقات در مورد ارتباط عوامل غذایی خاص با التهاب، به نظر می‌رسد سطوح بالای چربی اشباع، اسیدهای چرب ترانس و مقادیر پایین فیبر، ویتامین و فلاونوئید در رژیم غذایی غربی مهم‌ترین عوامل دخیل در امتیاز بالاتر التهابی این نوع رژیم غذایی هستند.
در مقابل، به نظر می‌رسد که ویژگی ضدالتهابی رژیم مدیترانه‌ای و ماکروبیوتیک به دلیل مقادیر بالاتر سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل در وعده‌های غذایی گنجانده شده در این رژیم‌های غذایی است.
رژیم ماکروبیوتیک استفاده بسیار محدود از اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب غیر اشباع چندگانه را توصیه می‌کند. از این رو، از نظر دریافت درشت‌مغذی‌ها، رژیم غذایی ماکروبیوتیک از بین سه رژیم غذایی مورد بررسی بالاترین ویژگی ضدالتهابی را داراست و این موضوع با نتایج به دست آمده در مقاله که کم‌ترین امتیاز شاخص التهابی رژیم غذایی از بین سه رژیم غذایی مربوط به رژیم غذایی ماکروبیوتیک می‌باشد مطابقت دارد.
دریافت بالای ادویه‌ها و گیاهان حاوی ترکیبات فعال بیولوژیکی با خاصیت ضدالتهابی در رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند عامل امتیاز پایین شاخص التهابی باشد.
امتیاز پایین این شاخص برای رژیم‌های غذایی ماکروبیوتیک و مدیترانه‌ای با اثر محافظتی این رژیم‌های غذایی در کنترل التهاب مزمن و اثرات مثبت آن‌ها بر سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها، مطابقت دارد.
بیشتربخوانید:
7 دوره اشتهایی که برای کاهش وزن باید بشناسید
جمع‌بندی
با اینکه در این مقاله رژیم‌های مدیترانه‌ای و ماکروبیوتیک انتخاب و شاخص التهابی و ویژگی ضدالتهابی آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت، اما این رژیم‌های غذایی فقط دو نمونه از انواع مختلف رژیم‌های غذایی از سراسر جهان هستند که می‌توانند به عنوان گزینه و جایگزین‌های سالم برای رژیم‌های پیش التهابی ارائه شوند. رژیم‌های غذایی مورد استفاده در نقاط مختلف جهان که بر مصرف بیشتر غلات و سبزیجات کامل تاکید دارند نیز با داشتن امتیاز پایین شاخص التهابی می‌توانند به عنوان رژیم غذایی ضدالتهابی معرفی گردند.
شاخص التهابی رژیم غذایی ابزاری برای ارزیابی پتانسیل التهاب‌زایی رژیم غذایی است که می‌تواند برای هر جمعیتی براساس داده‌های غذایی جمع‌آوری شده مورد محاسبه قرار بگیرد. این شاخص کیفیت رژیم غذایی براساس 45 جزء تشکیل‌دهنده رژیم غذایی طراحی شده است. با توجه به اینکه پرسشنامه‌های بسامد خوراک شامل لیست محدودی از مواد غذایی و نوشیدنی می‌باشند، برای به دست آوردن داده‌های غذایی مورد نیاز، استفاده از روش یادآمد 24 ساعته خوراک یا ثبت غذایی توصیه می‌شود. با این حال، پرسشنامه‌های بسامد خوراک که برای محاسبه شاخص التهابی رژیم غذایی طراحی شده‌اند و می‌توانند برای استخراج داده‌های غذایی مورد نظر مورد استفاده قرار گیرند، ارائه شده‌اند. داده‌های به دست آمده می‌توانند در بررسی ارتباط بین شاخص التهابی رژیم غذایی و خطر بیماری‌های مزمن استفاده شوند. ضمن اینکه، اثر رژیم‌های مختلف براساس امتیاز شاخص التهابی آن‌ها بر روی انواع پیامدهای سلامتی می‌تواند موضوع بررسی مقالات علمی قرار بگیرد. استفاده از شاخص التهابی رژیم غذایی در مطالعات جمعیت‌های مختلف و بررسی پیامدهای متفاوت سلامتی می‌تواند در سوق دادن افراد به اهداف تغذیه‌ای در جهت کاهش سطح التهاب و در پی آن، کاهش خطر اختلالات مزمن سلامتی کمک کننده باشد.
