زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

برلیانت بزرگمهر : مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران - مشاور تغذیه و رژیم درمانی

تحریریه زندگی آنلاین : یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری الگوی غذایی افراد، عادات غذایی آنان است که از دوران طفولیت تحت تأثیر عادات غذایی خانواده و سپس محیط زندگی و مدرسه در آنان شکل می‌گیرد. عادات غذایی طیف وسیعی از رفتارهای تغذیه‌ای افراد را شامل می‌شود و ممکن است همراه غذا، قبل از غذا یا بعد از صرف غذا و یا در فواصل بین وعده‌های اصلی غذایی باشد. توجه به این عادات در هر زمان از روز و شب که باشد، باید با دقت مورد توجه واقع شده و مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. بدین منظور لازم است به انواع عادات غذایی نامناسبی که در بسیاری از خانواده‌ها در ارتباط با تغذیه وجود دارد پرداخته شود.

 بیشتربخوانید:

خوردن شیرینی و مواد شیرین بعد از صرف غذا

بسیاری از افراد تحت تأثیر این باور غلط که خوردن شیرینی بعد از غذا به هضم غذا کمک می‌کند، پس از صرف غذا اقدام به مصرف شیرینی یا مواد شیرین می‌نمایند.

این تصور به هیچ وجه صحیح نیست، زیرا عمل هضم غذا یک مکانیزم طبیعی بدن است و نیازی به مصرف مواد خاص جهت کمک به هضم ندارد. چنانچه فردی در هضم غذا دچار اشکال باشد، حتماً مبتلا به انواعی از ناراحتی‌های گوارشی می‌باشد و لازم است تحت نظر پزشک متخصص دستگاه گوارش، به مداوای اختلال گوارشی خود بپردازد.

اشکالات خوردن شیرینی پس از صرف غذا

 مهم‌ترین تأثیر منفی خوردن شیرینی و انواع مواد شیرین بعد از غذا، افزایش وزن و بروز چاقی است که خود تبعات نامطلوب فراوانی برای شخص در بردارد.

 اشکال دیگر این امر، برقراری عادت غلط مصرف مواد شیرین در فرد است که این عادت می‌تواند موجب افزایش فشار خون، اثرات نامطلوب و اکثراً خطرناک چاقی و بروز لطمات فراوان به قلب و عروق و ناراحتی‌های قلبی – عروقی شود.

 عادت به مصرف شیرینی و انواع مواد شیرین می‌تواند زمینه بروز دیابت را در افراد مستعد فراهم نماید و سلامت شخص را به طور جدی به خطر اندازد.

مصرف نوشابه‌های آماده همراه غذا یا پس از صرف غذا

یکی دیگر از باورهای غلطی که در اذهان بسیاری از افراد شکل گرفته و بر آن یقین دارند، این است که نوشابه‌های گازدار تأثیر مهمی در هضم غذا دارند و عمل هضم را تسهیل می‌کنند.

این باور نیز به هیچ وجه صحیح نیست، زیرا این قبیل نوشابه‌ها نه تنها برای انسان مفید نیستند، بلکه مضرات زیادی نیز در بر دارند. از جمله آنکه فاقد ارزش تغذیه‌ای مناسب می‌باشند و صرفاً حاوی مقدار زیادی شکر و اسانس هستند که موجب چاقی و مضرات حاصل از آن می‌شود.

 به علاوه آنکه مقدار فسفری که جهت گازدار شدن به این نوشابه‌ها اضافه می‌کنند، باعث به هم خوردن تعادل میزان کلسیم و فسفر مواد غذایی شده و جذب کلسیم غذا را کاهش می‌دهد و به استحکام و سلامت استخوان‌ها لطمه می‌زند.

 اشکال دیگر این قبیل نوشابه‌ها این است که شخص به مصرف این نوشیدنی‌ها همراه غذا عادت می‌کند و دیگر نمی‌تواند غذای خود را بدون مصرف نوشابه میل نماید.

 بیشتر بخوانید:

بهترین پروتئین های گیاهی جایگزین گوشت را بشناسید!

ترفندهای برای سالم سازی غذاهای چرب

غذاهایی که قاتل شما هستند !

خوردن دسرهای چرب و شیرین و پرکالری

یکی از عادات بسیار معمول در کشورمان، که به خصوص در گردهمایی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم خاص شایع است، مصرف دسرهای چرب و شیرین و پرکالری پس از صرف غذا است. این قبیل دسرها با وجود آنکه خوشمزه و لذیذ می‌باشند و مورد پسند ذائقه همه افراد هستند، اما متاسفانه از جنبه‌های تغذیه‌ای و بهداشتی به هیچ وجه مفید نیستند و چنانچه مکرراً استفاده شوند، علاوه بر آنکه موجب برقراری عادت غلط در انسان می‌گردند، به علت طعم شیرین و دارا بودن شکر و چربی بالا موجب چاقی، افزایش فشار خون، بالا رفتن چربی‌های نامطلوب خون و اختلالات قلبی – عروقی می‌شوند. اصولاً این قبیل دسرها بسیار پرکالری و زیان‌آور می‌باشند.

 بسیاری از افراد بدون توجه به تندرستی و سلامت خود، مهم‌ترین هدف‌شان را از تغذیه، بر پایه لذت بردن از غذا و مواد خوراکی و ارضای حس ذائقه خود قرار می‌دهند و کوچک‌ترین اعتنایی به کیفیت غذا و تأثیر آن بر سلامت خود ندارند.

  مهم‌تر آنکه پس از مدتی نه چندان طولانی، این فرم تغذیه برایشان به صورت عادت درآمده و شاید هرگز قادر به ترک آن نباشند و یا مجبور گردند با تلاش فراوان، به سختی و با محنت زیاد این عادت نامناسب را ترک کنند.

نوشیدن آب همراه غذا

نوشیدن آب به مقدار قابل توجه همراه غذا نیز از دیگر عادات معمول و مرسوم در بین هموطنان‌مان می‌باشد. به طور کلی وجود بطری آب در اکثریت قریب به اتفاق سفره‌های غذا، بسیار متداول است. این امر باعث تمایل به نوشیدن آب همراه غذا می‌شود، زیرا دیدن هر نوع ماده خوراکی بر سر سفره غذا و یا در یخچال‌های خانگی موجب ایجاد اشتیاق به مصرف آن ماده می‌گردد و این اشتیاق پس از مدتی منجر به افراط در مصرف آن ماده غذایی می‌شود.

 افرادی که عادت به نوشیدن آب همراه غذا دارند، بر این باورند که مصرف آب می‌تواند کمک زیادی به بلع غذا نموده و در نتیجه هضم غذا را آسان‌تر کند. این باور نادرست موجب برقراری عادت غلط مصرف آب همراه غذا می‌شود.

 توجه داشته باشیم که بلع غذا و همچنین هضم و جذب مواد خوراکی، یک پدیده کاملاً طبیعی و غریزی است و نیاز به هیچ گونه محرکی ندارد. این عادت دو اشکال اساسی در بردارد:

الف- جلوی اشتها را جهت صرف غذای اصلی می‌گیرد، زیرا موجب پر شدن قسمتی از معده شده و این امر منجر به کم اشتهایی می‌گردد و پر شدن قسمتی از معده از مایعات، باعث اختلالات گوارشی از قبیل دل درد، نفخ، گاه دل‌پیچه و اسهال می‌شود که عوارضی ناگوار، فراهم نموده و بسیار ناراحت‌کننده است.

ب- مصرف آب و مایعات، به خصوص به میزان قابل توجه همراه غذا، باعث رقیق شدن شیره‌های گوارشی می‌شود. در نتیجه شیره‌های گوارشی تأثیر کافی و کامل خود را در هضم مواد غذایی مصرفی از دست می‌دهند. مواد خوراکی مصرفی چنانچه به خوبی هضم نشوند، نمی‌توانند به میزان کافی جذب گردیده و در نتیجه مقدار قابل توجهی از غذای مصرفی، بدون اینکه در بدن به مصرف سلول‌ها برسند و در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها مؤثر باشند، از بدن دفع می‌گردند و در واقع به هدر می‌روند و غذای مصرفی کارایی کافی را در حفظ سلامت نخواهد داشت و این امر منجر به سوء‌تغذیه و تبعات و اختلالات گسترده و اکثراً خطرناک و غیر قابل جبران خواهد شد.

 بیشتربخوانید:

عادت های صحیح غذایی زمانی که معده‌ خالی است

مصرف آب‌میوه‌های آماده همراه غذا یا پس از صرف غذا

* بسیاری از افراد، از نوشیدن آب‌میوه‌های آماده فراوری شده همراه غذا یا پس از صرف غذا، بسیار لذت می‌برند. این مسئله به خصوص در کودکان و نوجوانان شیوع بسیار زیادی دارد و متاسفانه به تدریج در حال همه‌گیر شدن است. این امر در افراد اعم از کودک، نوجوان و جوان، بزرگ و کوچک، زن و مرد و ... معمولاً به صورت یک عادت غیر قابل اجتناب برقرار می‌شود، به طوری که بدون مصرف این قبیل آب‌میوه‌ها، تمایلی به خوردن غذا ندارند و یا اینکه پس از صرف غذا باید حتماً از این آب‌میوه‌ها استفاده نمایند.

* حال این سؤال در ذهن خوانندگان عزیز و علاقه‌مند مجله مطرح می‌شود که آیا مصرف آب‌میوه‌های آماده فراوری شده همراه غذا یا بلافاصله پس از صرف غذا مفید است یا ضروری است و یا زیان‌آور می‌باشد؟

برای پاسخ به این سؤال لازم است ابتدا به مواد موجود در این نوشیدنی‌ها اشاره‌ای داشته باشیم و ببینیم تفاوت آنها از نظر تغذیه‌ای با آب‌میوه‌های طبیعی چیست و سپس به بررسی فواید یا مضرات آنها بپردازیم.

خواص تغذیه‌ای آب‌میوه‌های طبیعی

 آب‌میوه‌های تازه و طبیعی چنانچه در منزل تهیه شوند، یعنی از میوه‌های تازه فصل استخراج شوند و بلافاصله پس از آب گرفتن نوشیده شوند، حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی هستند، زیرا میوه‌های تازه جزء بهترین منابع ویتامین‌های A و C محسوب می‌شوند، البته بعضی از میوه‌ها در ویتامین A (پیش‌سازهای ویتامین A که در بدن طی واکنش‌هایی تبدیل به ویتامین A می‌شوند) غنی هستند و برخی دیگر از منابع بسیار خوب ویتامین C محسوب می‌گردند. ضمناً میوه‌ها حاوی مقداری نیز ویتامین‌های گروه B هستند. میوه‌ها دارای برخی از املاح نیز می‌باشند.

 لازم به ذکر است که مواد مغذی فوق‌الذکر صرفاً در میوه‌های تازه به میزان قابل توجه وجود دارند و میوه‌های لک‌دار، پلاسیده و پژمرده از نظر ویتامینی ضعیف می‌باشند، بنابراین لازم است جهت بهره‌گیری از خواص میوه‌ها، انواع تازه آنها میل یا آب‌گیری شود.

 چنانچه آب‌میوه‌های طبیعی و تازه بلافاصله پس از آب گرفتن نوشیده شوند، حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی هستند. شرایط محیطی می‌تواند مقدار قابل توجهی از ویتامین‌های موجود در آب میوه‌ها را از بین ببرد.

 چنانچه آب‌میوه‌های طبیعی تازه با فاصله با غذا میل شوند، ویتامین‌های موجود در آنها جذب بهتری در دستگاه گوارش خواهند داشت، زیرا فیبر موجود در مواد غذایی بر جذب ویتامین‌ها تاثیرگذار است و می‌تواند جذب آنها را تا حدودی کاهش دهد.

ارزش تغذیه‌ای آب‌میوه‌های فراوری شده چه میزان است؟

 در ارزیابی ارزش تغذیه‌ای آب‌میوه‌های فراوری شده لازم است به این نکته اشاره شود که اکثر این قبیل نوشیدنی‌ها صرفاً از مقدار قابل توجهی شکر و نیز اسانس‌های مختلف و مواد نگهدارنده تشکیل شده‌اند.

مضرات افراط در مصرف آب‌میوه‌های فراوری شده

 این قبیل آب‌میوه‌ها حاوی خواص تغذیه‌ای بالا و مفید نیستند، به اضافه آنکه مصرف مقدار زیاد یا مداوم آنها موجب بروز اختلالاتی از قبیل چاقی، افزایش قند خون و در افراد مستعد، آمادگی ابتلا به دیابت می‌شود. ضمناً اسانس و مواد افزودنی آنها، به خصوص چنانچه به مقدار زیاد استفاده شوند، برای سلامت انسان مفید نیستند و آمادگی ابتلا به اختلالات مختلف را فراهم می‌کنند.

 این نوشیدنی‌ها چنانچه همراه غذا مصرف شوند، تا حدودی جلوی اشتها را برای صرف غذا می‌گیرند، در حالی که از نظر تغذیه‌ای هرگز نمی‌توانند جانشین وعده‌های غذایی اصلی شوند، به اضافه آنکه مواد افزودنی موجود در آنها ممکن است با مواد مغذی موجود در غذا تداخل کرده و مانع استفاده کامل بدن از خواص تغذیه‌ای غذای مصرفی بشوند. اشکال مهم دیگر استفاده از این قبیل آب‌میوه‌ها، برقراری عادت نامناسب و مضر مصرف مداوم آنها در شخص می‌باشد. به اضافه اینکه این نوشیدنی‌ها به طور معمول از قیمت بالایی نیز برخوردارند، بدون آنکه حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی باشند.

لازم به یادآوری است که تغذیه سالم در صورتی امکان‌پذیر است که به کیفیت و کمیت مواد غذایی توجه کافی مبذول شود و تا حد امکان از مواد خوراکی تازه و طبیعی (اعم از غذا، پیش‌غذا، نوشیدنی‌ها، دسر و ...) استفاده شود و از مصرف مواد فراوری شده و دارای اسانس و افزودنی پرهیز گردد.

لازم به ذکر است که در مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها و به طور کلی سایر مواد غذایی باید دقت کافی نمود، زیرا سبزی‌ها و میوه‌های کهنه، پلاسیده و پژمرده حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی نیستند. به طور کلی انواع مواد خوراکی بهتر است تا حد امکان تازه و سالم باشند. ضمناً مقدار مواد غذایی مصرفی لازم است کافی، متعادل و مناسب با وضعیت شخص باشد و از افراط و تفریط در برنامه غذایی امتناع شود.

در مطلب های  بعدی در مورد سایر عادات نامناسب تغذیه‌ای بحث و گفتگو خواهیم داشت.