احسانه طاهری : کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : کلیهها با فیلتراسیون مداوم خون به حفظ تعادل آب و الکترولیتها در بدن کمک ميکنند. بهطورمعمول، کلیهها روزانه 1800 لیتر خون را فیلتر ميکنند که به غیر از 5/1 لیتر دفع ادراری، مابقیان باز جذب و وارد جریان خون ميشود. بیماریهای کلیوی به 4 دسته زیر تقسیمبندی ميشوند که عبارتند از: 1) سنگهای کلیوی 2) آسیبهای کلیوی 3) بیماریهای مزمن کلیوی 4)ESRD.
در ادامه به ذکر مختصری از توصیههای تغذیهای در بیماران مبتلا به سنگهای کلیوی ميپردازیم...
بیشتربخوانید:
بیماری های کلیه را بشناسید
مصرف مایعات و نوشابهها
- در افرادي كه عادت به مصرف چاي دارندٌ؛ توصيه ميشود كه در طول روز از حدود 2 ليوان چاي كمرنگ همراه با شير استفاده كنند.
- از مصرف نوشابههاي معمولي و كولاها كه حاوي اسيد فسفريك هستند بايد اجتناب شود. نوشابههاي گازدار و كافئيندار نيز باعث افزايش دفع كلسيم در ادرار شده كه احتمال تشكيل سنگهاي كلسيمي را افزايش ميدهد و نبايد مورد استفاده قرار گيرد. از ساير دمکردههای گياهي كه در مقايسه با چاي داراي اگزالات كمتري هستند نيز ميتوان بهعنوان جايگزين چاي استفاده كرد.
انواع سنگهای کلیوی
سنگهای کلیوی به انواع زیر طبقهبندی ميشوند. سنگهاي كلسيمي، سنگهاي اسيد اوريكي، سنگهاي سيستئيني و سنگهاي استرويتي. بنابراين پيش از هر اقدام يا تغيير در رژيم غذايي بايد بدانيم كه نوع سنگ كليوي در افراد مبتلا به آن از چه نوعي است. هر چند توصيههاي تغذیهای كلي در مورد پيشگيري و درمان سنگهاي كليوي وجود دارد. در تمام انواع سنگهاي كليوي توصيه ميشود تا دريافت مايعات به بيش از 5/2 ليتر در روز افزايش يابد. اين امر سبب ميشود كه از تشكيل هستههاي سنگ كليوي جلوگيري شود. اين ميزان مايعات بايد در مقادير 250 میلیلیتری در طول روز و در بين وعدههاي غذايي، در هنگام خواب و يك نوبت 250 میلیلیتری هم در طول زمان خواب شبانه تقسیمبندی شود. توصيه ميشود كه بيش از نيمي از كل اين مايعات دريافتي، به شكل آب باشد. بايد توجه داشته باشيد كه چاي، نوشابهها، سوپها، ميوهها و آبمیوهها و آب موجود در مواد غذايي در تأمین آب مورد نياز بدن نقش دارند.
بیشتربخوانید:
دفع سنگ کلیه با نوشیدنی های خانگی
استفاده از سبزیجات
- برخي مواد غذايي مانند ريواس، اسفناج، توتفرنگی، شكلات، سبوس گندم، فرآوردههاي غلات كامل، آجيلها شامل بادام و بادامزمینی و گردو، چغندر و چاي (سبز و سياه) باعث افزايش دفع اگزالات در ادرار ميشوند. بنابراين مصرف اين مواد غذايي در افراد مبتلا به سنگهاي اگزالاتي بايد محدود شود.
مصرف پروتئینها
پروتئينهاي حيواني كه در گوشت قرمز، ماهي، ماكيان و تمام انواع پنيرها يافت ميشود؛ اصطلاحاً مواد غذايي با خاكستر اسيدي؛ هستند يعني سبب اسيدي شدن ادرار ميشوند كه اين حالت احتمال تشكيل سنگهاي اسيد اوريكي و سنگهاي اگزالات كلسيمي را افزايش ميدهد. بنابراین توصيه ميشود كه ميزان مصرف پروتئينهاي حيواني كاهش يابد.
توصیههایی برای مصرف کلسیم
- در مورد مصرف كلسيم توصيه ميشود كه حتي در بيماران مبتلا به سنگهاي كلسيمي، ميزان مصرف كلسيم در حد مقادير توصیهشده براي افراد سالم باشد و نيازي به محدوديت شديد ميزان دريافت كلسيم نيست. از سوي ديگر اين بدين معني نيست كه ميزان دريافت كلسيم ميتواند به هر ميزان و بدون كنترل باشد. بنابراين افراد زير 50 سال بايد در طول روز از 1000 ميليگرم و در افراد بالاي 50 سال از 1200 میلیگرم كلسيم در روز استفاده نمايند. همچنين بايد سعي شود كه مصرف مواد غذايي حاوي كلسيم به حداقل وعده و يا بيشتر در طول روز تقسيم شود تا بهطور ميانگين ميزان كلسيم ادراري كمتر از 150 ميليگرم در روز باشد.- در بيماراني كه مبتلا به سنگهاي اسيد اوريكي هستند ميزان مصرف پورينهاي غذايي بايد كاهش يابد. منابع غذايي غني از پورين عبارت از پروتئينهاي حيواني موجود در گوشت قرمز، دل و جگر و قلوه، گوشت ماكيان، ماهيها و عصاره گوشت هستند كه بايد از آنها اجتناب كرد.
استفاده از آب لیموترش
سيترات: به طور طبيعي غلظت سيترات ادراري بايد بيشتر از 640 میلیگرم در روز باشد. افزايش غلظت ادراري سيترات باعث ميشود كه سيترات با كلسيم باند شود و احتمال تشكيل سنگهاي كلسيمي كاهش يابد. مصرف ليموناد تهیهشده از آبلیمو بهعنوان يكي از منابع تأمینکننده سيترات در پيشگيري از تشكيل سنگهاي كليوي نقش دارد.
توصیههایی برای مصرف ویتامین C
- اسيد اسكوربيك يا ويتامين C: يكي از پيش سازهاي اگزالات در بدن است. بهطورکلی، اگزالات از دو منبع تأمین ميشود: يكي از راه دريافت مواد غذايي حاوي اگزالات و ديگر ساخت اگزالات بهطور داخلي در بدن كه ويتامين C يكي از پيش سازهاي اگزالات در بدن است. توصيه ميشود كه مصرف ويتامين C در بيماران مبتلا به سنگهاي اگزالاتي از حداكثر 500 میلیلیتر در روز تجاوز نكند.
مصرف سدیم و مشکلات آن
- در افرادي كه مبتلا به سنگهاي كليوي هستند، اغلب ميزان مصرف سديم بیشتر و ميزان مصرف پتاسيم كمتر از مقادير توصيه شده است. افزايش مصرف ميوهها و سبزيها بهعنوان منابع غذايي پتاسيم ميتواند خطر تشكيل سنگهاي كليوي را كاهش دهد. البته بايد توجه داشت كه انواعي از ميوهها و سبزيها بايد انتخاب شوند كه محتواي اگزالات پاييني داشته باشند.
- سديم: ارتباط مستقيمي ميان دفع سديم در ادرار 24 ساعته و افزايش دفع ادراري كلسيم وجود دارد. اين بدان معناست كه هر چه ميزان سديم دفعي در ادرار بيشتر باشد، دفع ادراري كلسيم افزايش مييابد كه احتمال تشكيل سنگهاي كلسيمي را افزايش ميدهد. به همين دليل خطر ابتلا به سنگ كليه در بيماران مبتلا به فشارخون بالا بيشتر از افرادي است كه فشارخون طبيعي يا کنترلشده دارند. مصرف سديم در روز بايد به كمتر از 2300 ميليگرم در روز برسد كه معادل با گرم یا نصف قاشق چایخوری نمك طعام است.