دکتر ریحانه بصیرت - دکترای تخصصی (PhD) تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : پروبیوتیک‌ها باکتری یا مخمرهای زنده‌ای هستند که چنانچه در حد مطلوب تأمین شوند، سلامتی را به ارمغان می‌آورند. این باکتری‌های دوست‌داشتنی علاوه بر اینکه در غذاهایی همچون ماست و نوشیدنی کفیر یافت می‌شوند؛ امروزه به‌صورت مکمل در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند. مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی همچون سایر مکمل‌های غذایی سکه‌ای دو رو است و می‌تواند برای گروه‌های خاص و برخی بیماران با بروز عوارضی همراه باشد که اطلاع داشتن از آنها خالی از لطف نیست.
بیشتربخوانید:
کفیر، بانک پروبیوتیک ها
افزایش سطح هیستامین توسط برخی از گونه‌های پروبیوتیکی
همان‌طور که گفته شد پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده هستند و انواعی از آنها سطح هیستامین را در خون افزایش می‌دهند. با بالا رفتن سطح هیستامین عروق خونی گشاد شده و نفوذپذیری رگ‌ها بیشتر می‌شود، به‌طوری که سلول‌های ایمنی به راحتی به بافت هدف وارد می‌شوند. وقتی بدن در وضعیت عادی باشد، مقدار طبیعی هیستامین توسط یک آنزیم به نام دی‌آمین‌اکسیداز (DAO) تنظیم شده و از عواقب افزایش هیستامین مانند قرمزی، خارش و آبریزش بینی پیشگیری می‌شود.
اما در برخی از افراد به علت اینکه فعالیت این آنزیم به مقدار کافی نیست با مصرف پروبیوتیک‌های تولید‌کننده هیستامین دچار عوارض می‌شوند. در نتیجه پیشنهاد می‌شود این افراد از مکمل‌های پروبیوتیکی که حاوی باکتری‌های تولید‌کننده هیستامین نیستند، استفاده کنند. این باکتری‌ها عبارتند از: استرپتوکوک ترموفیلوس، لاکتوباسیلوس‌های زیر شاخه هلوتیکوس (helveticus)، بوشنری (buchneri)، هلیگاردی (hilgardi).
آمین‌های موجود در غذاهای پروبیوتیکی؛ کلید استارتی برای سردرد
ماست و نوشیدنی‌های غنی از پروبیوتیک حاوی آمین‌های بیوژنیکی هستند که در صورت ماندگاری طولانی مواد غذایی و یا تخمیر، مقدار این آمین‌ها افزایش می‌یابد. از جمله این آمین‌ها هیستامین، تیرامین، تریپتامین و فنیل‌اتیلامین است که در افراد حساس با تحریک سیستم عصبی و جریان خون منجر به بروز سردردهای میگرنی می‌شوند. نکته قابل توجه اینکه این آمین‌ها اغلب در غذاهای پروبیوتیک دیده می‌شوند و در صورت انتخاب مکمل پروبیوتیکی این نگرانی رفع می‌شود.
بیشتربخوانید:
اهمییت پروبیوتیک ها در سلامت دستگاه گوارش
عاملی برای تشدید یا بروز عفونت
از جنبه تاثیر‌گذاری پروبیوتیک‌ها بر سیستم ایمنی بدن، اغلب افراد ایمن هستند، اما از آنجایی که به‌علت دلایل قبلی ذکر شده از جمله افزایش نفوذ پذیری روده این احتمال وجود دارد که این میکروارگانیسم‌های زنده موجود در مکمل پروبیوتیکی با ورود به جریان خون منجر به عفونت گردند، به همین خاطر به 4 دسته از بیماران توصیه می‌شود از این دیدگاه با دقت و حساسیت بیشتری مکمل پروبیوتیکی مصرف کنند: بیمارانی که داروهای سرکوب‌گر ایمنی مصرف می‌کنند، بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد، بیمارانی که سابقه بستری طولانی در بیمارستان داشته و کاتتر وریدی دارند.
درگیر کردن سیستم گوارشی
تمثیل شمشیر دو لبه دقیقاً در اینجا مصداق دارد. گرچه اثرات سودمند گوارشی پروبیوتیک در اغلب افراد مشهود است، اما برخی از افراد با مصرف مکمل‌های پروبیوتیک از علائمی همچون نفخ، باد شکم و حتی کرامپ شکمی شکایت دارند. پروبیوتیک‌های مخمری نیز با احتمال بروز حس تشنگی و تشدید یبوست همراه هستند. برای جلوگیری از این عوارض پیشنهاد می‌شود که در آغاز از دوز‌های پایین مکمل پروبیوتیک استفاده کرده و به تدریج با دادن فرصت تطابق به دستگاه گوارش، دوز دریافتی را افزایش دهید.
آلرژن‌های همراه با پروبیوتیک در مراحل تولید مکمل
برخی از افراد به خود باکتری‌های پروبیوتیک واکنش منفی نشان نمی‌دهند، اما سایر ترکیبات همراه با آن ممکن است منجر به عوارض گردد. به‌عنوان مثال آلرژی به سویا و یا لبنیات و یا تخم‌مرغ. در این موارد چنانچه فردی سابقه شناخته شده آلرژی دارد، باید برچسب‌های مکمل‌های پروبیوتیکی با دقت بررسی گردد.
برخی از افراد نیز به فیبرهای گیاهی (پره بیوتیک) که در برخی مکمل‌ها افزوده می‌شوند، حساس هستند. این مکمل‌ها که سین‌بیوتیک نامیده می‌شوند، علاوه بر پروبیوتیک حاوی پره‌بیوتیک نیز هستند. اینولین و لاکتولوز و برخی الیگوساکارید در دسته پره‌بیوتیک‌ها قرار می‌گیرند.
بیشتربخوانید:
آنچه درباره پروبیوتیک ها باید بدانید!
نکات موقع خرید
علاوه بر تأییدیه سازمان غذا و دارو، مکمل‌های پروبیوتیکی باید از نظر سه ویژگی قدرت (potency)، پایداری (stability) و مقاومت (survivability) مورد دقت قرار گیرند. قدرت با تعداد واحد‌های تشکیل‌دهنده کلنی (CFU) ارزیابی می‌شود که چون باکتری‌ها زنده هستند و تحت شرایط نگهداری قرار می‌گیرند، هرچه این عدد بالاتر باشد، اثرگذاری مکمل هم بیشتر خواهد بود. پایداری هم مقاومت بیشتر باکتری به شرایط موجود (از مرحله تولید تا مرحله فروش). مفهوم مقاومت نیز به این معنی است که مکمل‌ها تحت اثر اسید معده و صفرا تخریب نشوند و بتوانند به مراحل نهایی جذب برسند.
در انتها این مسئله خاطر نشان می‌گردد که میکروفلور روده هر فردی همچون اثر انگشت افراد انحصاری است و اثر سم‌زدایی (پاکسازی) پروبیوتیک‌ها بسته به نسبت باکتری‌های فلور روده افراد می‌تواند برای معدود افراد اثرات ناخوشایندی به همراه داشته باشد. این اثرات که اغلب 3-1 روز بعد از دریافت پروبیوتیک بروز می‌کنند در صورت کاهش دوز دریافتی و روند تدریجی غالباً کمرنگ‌تر می‌شوند.
