زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر رضا راست منش؛ دكترای تغذیه و رژیم درمانی

مدل ریاضی  كاهش وزن

هنگامی كه رژیم لاغری می‌گیریم باید بدانیم كه روند كاهش وزن "خطی" نیست. به عبارت دیگر، اینگونه نیست كه چون من رژیم لاغری ام را به خوبی اجرا می‌كنم فردای همان روز وزنم كم بشود. نخیر! باید بدانیم كه روند كاهش وزن، "گسسته" است. فرض كنید می خواهید طی 6 ماه 24 كیلو كم كنید. حال،‌ چه اهمیتی دارد كه هر ماه 4 كیلو كم شود تا 6 ماه دیگر به آن 24 كیلو برسیم یا اینكه فرضا ماه اول 4 كیلو كم شود،‌ ماه بعد 2 كیلو، ‌ماه بعد 1 كیلو،‌ ماه بعد 5 كیلو و ماه بعد و بعدی 3 كیلو و 3 كیلو كم شود! (یا هر ترتیب عددی دیگر!). روند كاهش وزن خطی نیست، بلكه گسسته است. در آنالیز آماری كه بر روی 43 هزار بیمار مطب خود از سال 1387تا 1391 انجام دادم، این روند گسسته در 86 درصد افراد مشاهده می‌شود و تنها در 14 درصد افراد روند نسبتا خطی مشاهده می‌شود.

چطور برای رسیدن به كاهش وزن دلخواه در طی دو هفته به خود كمك كنیم و رژیم لاغری مناسب بگیریم؟

فرض كنید می‌خواهید طی دو هفته 2 كیلو وزن كم كنید. در این صورت، هر هفته چقدر باید وزن كم شود؟ معلوم است، یك كیلو!

چگونه عمل كنیم؟ شما باید با رعایت كامل رژیم لاغری و سایر توصیه‌ها، راس هر هفته روی ترازو بروید. اگر یك كیلوی دلخواه، حاصل شد؛ كه خوب یعنی به هدف دلخواهمان رسیده‌ایم. اگر بیشتر از یك كیلو كم شده باشد كه خدا را هم شكر می‌كنیم! ولی اگر یك كیلوی دلخواه، كم نشده باشد؛ به این نتیجه می‌رسیم كه این رویه‌ای كه پیش گرفته‌ایم برای رسیدن به هدفمان كافی نبوده و باید هفته بعد آنقدر رژیم لاغری را بهتر رعایت كنیم و لازم شده فعالیت را هم بیشتر كنیم تا از این بدن در هر دو هفته 2 كیلو یا نزدیك به 2 كیلو را كم كنیم. اینكه هر روز روی ترازو برویم، جز اینكه نوسانات وزن را ببینیم (كه بعضا به 5-3 كیلو هم بالغ می‌شوند)، هیچ حاصلی ندارد، اینكه روی ترازو هم نرویم كه خوب معلوم است بی خبر می‌مانیم! ولی وقتی هر هفته ای یكبار روی ترازو می‌رویم این مقدار به ما نشان می‌دهد كه «آقا/خانم، این مقدار رعایت شما در هر هفته این مقدار نتیجه در پی داشته است، اگر راضی هستید به همین رویه ادامه دهید، اگر هم ناراضی هستید خوب بیشتر تلاش كنید، ‌بیشتر رعایت كنید، لازم شده فعالیت بدنی را هم بیشتر كنید و گریزها و عدم رعایت ها را كنار بگذارید تا به نتیجه دلخواه برسید».

رعایت رژیم به این معنی نیست كه تنها گرسنگی بكشیم یا حتی كمتر بخوریم. رعایت رژیم یعنی اینكه تنها و تنها چیزهایی كه گفته شده را بخوریم و دستور متخصص تغذیه اعم از افزایش فعالیت بدنی یا مصرف قرص ها یا دمنوش‌ها را رعایت كنیم و الگوی غذایی تجویز شده را خودسرانه تغییر ندهیم و غذاهایی را كه نهی شده، نخوریم. مبنای رژیم لاغری فقط كم مصرف كردن كالری و انرژی نیست بلكه صحبت از تركیبات، هورمون ها و الگوهای غذایی است. پس رژیم لاغری را خودسرانه تغییر ندهید مگر اینكه با متخصص تغذیه خود مشورت كرده باشید. حالا اگر می‌خواهید در طی دو هفته 3 كیلو كم كنید، پس باید هر هفته چك كنید كه 5/1 كیلو را كم كرده باشید! اگر می خواهید در دو هفته یك كیلو وزن كم كنید پس باید چك كنید هر هفته نیم كیلو وزن كم كرده باشید و الی آخر...

چرا نباید هر روز روی ترازو برویم؟

برای اینكه روند كاهش وزن خطی نیست. بعضی وقت‌ها بدن در دو هفته اول به هر دلیلی مقاومت می‌كند ولی در شیب كاهشی قرار می‌گیرد تا طی دو هفته بعدی وزن كم شود، ولی خوب معلوم است كه این موضوع دیگر روی ترازو دیده نمی‌شود كه قرار است هفته بعد وزن كم شود! و شما با این تصور كه دیگر وزن كم نمی‌كنید نا امید می‌شوید و رژیم لاغری را رها می‌كنید. در حالیكه اگر با ایمان رژیم لاغری خود را ادامه می‌دادید، راس زمان برنامه ریزی شده (و نه دیرتر) به همان مقدار كاهش وزنa (و نه كمتر) دست می‌یافتید! پس ترازو را فقط به صورت هفتگی استفاده كنید و با روشی كه در بالا یاد گرفتید، عمل كنید.

دلایل روانی افت سرعت كاهش وزن در رژیم كاهش وزن  چیست؟

دلایل متعددی ممكن است وجود داشته باشد، از دلایل ارادی و شخصی گرفته تا مسایل روانی و فیزیولوژیكی. طبیعتا روزهای اول كه مقدار چربی بدن زیاد است سرعت كاهش وزن بیشتر می‌شود. دومین دلیل اثر فیزیولوژیكی است كه وقتی فرد، غذای رژیم را از آنچه كه در برنامه غذایی‌اش است كمتر می‌خورد، بدن اصطلاحا به فاز قحطی فرو می‌رود و چنان فعایت سوخت و سازی خودش را كاهش می‌دهد كه به رغم اینكه غذا كم می‌خوریم باز هم به دلیل كاهش سوخت و ساز پایه، وزن دیگر به خوبی كم نمی‌شود. اما دلیل سوم (و نه آخر!)، دلیل كاهش اشتیاق خود ماست.

«بسیاری از افراد وقتی میزان كاهش وزن در رژیم لاغری خوب باشد؛ اشتیاق بیشتری برای اجرای رژیم های لاغری كاهش وزن از خود نشان می دهند. ولی سوال اصلی این است: چرا میزان كاهش وزن طی زمان در برخی از افراد كمتر می شود؟» البته در "برخی افراد" و نه همه افراد.

در كنار اینكه مسایلی همچون تطبیق بدن به رژیم كم كالری و دلایل فیزیولوژیك بسیار مهم است، یكی از مهمترین موانع كه حاصل نحوه رفتار خود ماست،‌ كاهش پایبندی به اجرای رژیم "به همان خوبی" روزهای اول است.

بسیاری از ما تا زمانی كه وزن و سایزمان به یك حد نگران كننده یا آزاردهنده نرسیده، شروع رژیم لاغری گرفتن را به تعویق می اندازیم. پس از اینكه این نگرانی و آزار از حد آستانه گذشت،‌ تازه برای فرار از این وضعیت هر رژیمی را -ولو هرچقدر سخت یا آسان- به خوبی اجرا می‌كنیم و در همان دو سه هفته اول بسیار خوب هم جواب می‌گیریم. اما جالب اینجاست: این بار به جای اینكه نتیجه خوب حاصله باعث افزایش اشتیاق ما برای اتمام رژیم تا رهایی كامل از سایز بد و اضافه وزن منجر شود، به خاطر حاشیه امنیتی كه در پی همین چند كیلو كاهش وزن و سایز به دست آورده‌ایم؛ نسبت به اجرای رژیم لاغری «پایبندی كامل» به رژیم لاغری «كاهلی می‌كنیم». نتیجه اینكه یا مجددا بی خیال رژیم می‌شویم و یا اشتباه خودمان را در اجرای كامل رژیم،‌ به پای ناكارآمدی رژیم تجویز شده می‌گذاریم.

نا‌امید از وضعیت پیش آمده، از این دكتر به آن دكتر می‌رویم و با هر دكتر جدید همین سیكل معیوب را طی می‌كنیم و بدن خود را آنچنان مقاوم می‌كنیم كه این بار اگر به اشتباه خودمان پی هم ببریم دیگر دیر شده است! قلب را برای جراحی یا نباید شكافت و یا بین عمل نباید كار را رها كرد. رژیم را شروع كه كردیم نباید بین راه نیمه كاره رها كنیم. لطفا این مطلب را با دوستانتان در میان بگذارید و همه كسانی را كه رژیم لاغری می‌گیرند تشویق كنید تا رسیدن به نتیجه خوب، پایبندی خوب خودشان را به اجرای رژیم غذایی حفظ كنند.

برخی دلایل كاهش سرعت وزن طی رژیم لاغری شامل دلایل اختیاری، فیزیولوژیك، تغییر خودسرانه رژیم غذایی، و كاهش پایبندی در اجرای رژیم لاغری به همان خوبی روزهای اول اجرای رژیم است.