د‌کتر سید‌ضیاءالد‌ین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی، نائب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و د‌رمان چاقی
هر گردی گردو نیست!
با توجه به یافته‌های اخیر که باور قدیمی درزمینهٔ مصرف چربی‌ها را زیر سؤال برده و لزوم بازنگری در ممنوعیت و محدودیت استفاده از چربی‌ها را برما آشکار نموده است در مقاله پیشین به نقش و اهمیت چربی‌ها پرداختیم و اینکه خیلی از مواقع محدودیت چربی به معنای افزودن قند بیشتر به رژیم غذایی و شیوع بیشتر چاقی همراه است مطالبی را باهم مرور نمودیم.
در این مقاله به ادامه نقش حیاتی چربی در بدن و سوالاتی که اغلب در ارتباط با این درشت مغذی با آن مواجه هستیم می‌پردازیم:
نقش مهم و حیاتی چربی‌های ذخیره بدن
در ایام قحطی و عدم دست‌یابی به انرژی لازم از طریق تغذیه روزانه، نیاز روزمره فعالیت‌های غیرارادی و حیات‌بخش و فعالیت‌های ارادی و سایر فعالیت‌های شیمیایی بدن از منابع ذخیره چربی تأمین می‌گردد و به همین دلیل؛ در تمام رژیم‌ها توصیه می‌شود کالری دریافتی موردنیاز روزانه حدود 20 تا 30 از گروه چربی‌ها تأمین شود.
عملکرد چربی به عنوان یک غده درون ریز
درگذشته عملکرد چربی‌ها در سیستم بدن، تنها به‌عنوان یک بافت غیرفعال انباشت و ذخیره انرژی یا تولید انرژی در نظر گرفته می‌شد.
در صورتی‌که درواقع عملکرد بافت چربی در حکم یک غده درون‌ریز مهم با تولید صدها هورمون یا ترکیبات شبه هورمون هست که همراه با یک سلسله شبکه‌های ظریف درهم‌تنیده با ارتباطات دائمی و شبانه‌روزی اطلاعات دقیق وضعیت سلول‌های مختلف بدن را به ارگانهای مختلف منعکس نموده واز طریق لپتین (افزایش تولید آن) میزان اشتها را کاهش می‌دهد.
باگذشت زمان، میزان لپتین کاهش‌یافته و مجدداً به‌طور خودکار احساس گرسنگی و اشتها برای خوردن به وجود می‌آید.
آیا نقش چربی‌ها در بیماری‌زایی صحت دارد؟
از یک‌سو بافت‌های چربی از ابعاد مختلف ازجمله تأمین انرژی و حفاظت از ارگانهای حیات‌بخش بدن از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشند ولی از طرف دیگر هنگامی از حالت حمایتی خارج می‌شوند که دو اصل طلایی حفظ صحت و سلامتی که تناسب و تعادل می‌باشد را برهم زنند.
این موضوع زمانی رخ می‌دهد که درصد چربی بدن در بانوان از مرز 35 درصد و آقایان از مرز 25 درصد فراتر رود.
برای فرد فربه این چربی وبال گردن شده و همکاری‌های متقابل بافت چربی با سیستمهای دفاعی درهم می‌ریزدو بجای یاری متقابل به خصومت آشکار تغییر موضع می‌دهند.
از اعلام‌خطر و آماده‌باش به‌موقع کاسته شده و کار بجایی می‌رسد که سلول‌های چربی با عدم اعلام آماده‌باش بجا و به‌موقع موادی را تولید و در جریان خون رها می‌کنند که ماکروفاژهاو یا مأمورین ایست و بازرسی را گول‌زده و به‌صورت انبوهی به محل‌هایی هدایت می‌نمایند که آثاری از دشمن در این میادین وجود ندارد و در این حالت سلول‌های دفاعی به سلول‌های خودی حمله‌ور گردیده و بیماری‌های خود ایمنی را به وجود می‌آورند.
همچنین ممکن است در مسیر عبور جریان خون تغییراتی را به وجود می‌آورند که باعث وارد نمودن آسیب‌های مخاطی در پوشش مخاط رگ‌ها شده و لخته ایجاد شود که غذا رسانی و تخلیه و حمل مواد زائد را مختل و ایجاد سکته قلبی و مغزی بنمایند. از ظرفی نیازهای ارگانهای حساس دیگر مثل کلیه‌ها و ریه‌ها و مویرگ‌های شبکیه چشم را نیز مختل و آن‌ها را صدمه زده و قسمتی از وظایفشان را مختل می‌نمایند و بدین ترتیب التهابات دائمی درونی بدن توسط تولیدات سلول‌های چربی انباشته‌شده؛ موجب می‌شود در کنار انواع التهابات، زمینه بروز دیابت نوع دو نیز پدیدار شده و سلول‌های تولیدکننده انسولین واقع در جزایر لانگرهانس لوزالمعده نیز با تحریکات دائمی، از کار بیفتند.
آیا هر نوع چربی بدن به‌عنوان منابع انرژی ذخیره‌شده تلقی می‌شود یا تفاوت‌هایی نیز وجود دارد؟
سلول‌های ذخیره کننده چربی به دودسته تقسیم می‌شوند:
سلول‌هایی که چربی‌های سفید را حتی بیش از ظرفیت خود می‌توانند در درون خود جا بدهند و درشت و درشت‌تر شده و همراه با این انباشتگی علاوه بر ذخیره انرژی انبوه، وزن فرد را نیز بدون هیچ محدودیتی افزایش دهند. و اما نوع دیگری از سلول‌های چربی وجود دارند که برخلاف سلول‌های چربی ذخیره کننده انرژی با دارا بودن تعداد کثیری میتوکندری بجای انباشت و نگهداری انرژی، به کاهش سوخت انرژی و ایجاد گرما از چربی‌های سفید می‌پردازند.
این نوع بافت چربی را دانشوران و دانشمندان به علت رنگ قهوه‌ای که دارد چربی قهوه‌ای نام نهاده‌اند.
این قبیل بافت‌های چربی به‌طور اعم در نوزادان فعال بوده و وظیفه دارد کودک را از هیپوترمی محافظت نماید و از افت میزان حرارت بدن آن‌ها ممانعت به عمل‌آورده و از آسیب دیدن آن‌ها جلوگیری نماید.
درگذشته تصور می‌شد که بافت چربی قهوه‌ای فقط متعلق به نوزادان است و با افزایش سن از بین می‌رود ولی امروزه پژوهشگران به وجود بافت چربی قهوه‌ای در افراد بالغ، بخصوص افرادیکه لاغرتر از تناسب وزن به قدشان هستند، پی برده‌اند. این افراد قادرند به‌طور طبیعی کالری بیشتری به مصرف برسانند بطوریکه افرادی که 50 گرم بافت چربی قهوه‌ای در ارگانهای مختلف خود ذخیره داشته باشند قادرند 4 کیلوگرم از بافت چربی سفید را در سال، بیشتر بسوزانند.
نقش ذخایر چربی بدن در حفاظت فرد در قبال بیماری‌های مختلف
در حقیقت بافت چربی به‌عنوان دستیار نیرورسان سیستم دفاعی بدن بشمار می‌رود.
به‌طور مثال زمانی که میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا بتوانند از بافت مخاطی روده‌ها عبور نموده و به‌جاهای دیگر نفوذ نمایند ترکیباتی را ایجاد می‌کنند که بافت چربی در قبال مقابله با این تولیدات از طریق ترکیبات پروتئین‌های خاصی که تولید می‌نماید به سلول‌های دفاعی اطراف خود اعلام‌خطر و آماده‌باش می‌دهد تا از حالت دفاعی خارج و آرایش جنگی گرفته و به‌موقع با تولیدات سموم لازم جنگ شیمیایی را جهت نابودی نفوذی‌های بیماری‌زا آغاز نمایند.
پس نتیجه گرفته می‌شود بدون عکس‌العمل بافت‌ها چربی و عدم اعلام وضعیت قرمز به دستگاه‌های دفاعی، میکروارگانیسم‌های نفوذی سریع‌تر از سدهای دفاعی عبور کرده و صدمات گسترده‌تری را به سلول‌ها و بافت‌ها و ارگان‌ها وارد می‌نمایند.
این موضوع در مناطق قحطی‌زده و افرادی که به علت عدم دریافت غذای کافی به سوءتغذیه شدید گرفتارشده‌اند به‌وضوح قابل‌مشاهده است؛ بطوریکه این افراد قبل از اینکه از شدت گرسنگی فوت نمایند تحت تأثیر ویروس و باکتری‌های فرصت‌طلب مثل ویروس گریپ و سرماخوردگی قرارگرفته و بدن آن‌ها بشدت تضعیف‌شده وفرد به علت فقدان بافت چربی قادر به دفاع مناسب نبوده و به‌راحتی از پا درمی‌آید.
بیشتر بخوانید:
