برلیانت بزرگمهر؛ مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران، مشاور تغذیه و رژیم درمانی
در مقاله قبل مجله در مورد یکی از مهم‌ترین و معمول‌ترین عوارض شایع در جامعه یعنی احساس خستگی، کوفتگی، دل‌ضعفه، بی‌حوصلگی و بی‌حالی و بی‌میلی به کار صحبت کردیم و پاره‌ای از دلائل بروز این اختلالات را مورد بررسی قرار دادیم.
در این مقاله به سایر عوامل مؤثر در این مورد می‌پردازیم:
بدخوری و عدم دریافت مواد مغذی ضروری
یکی از شایع‌ترین و بارزترین اختلالات رفتاری در ارتباط با تغذیه، بدخوری است که متاسفانه اشکالی پوشیده است و مردم جامعه آگاهی صحیح و دقیقی درباره آن ندارند، در حالیکه از مخرب‌ترین و مضرترین عادات غذایی محسوب می‌شود.
این عارضه بدین ترتیب است که شخص ممکن است لزوماً پرخوری یا بدخوری نکند، اما غذاهای مصرفی خود را از بین مواد فاقد ارزش تغذیه‌ای انتخاب نماید، در این صورت نیازهای تغذیه‌ای شخص بمیزان کافی تأمین نشده و چنین برنامه غذایی موجب بروز کمبودهای تغذیه‌ای می‌شود که از عوارض آن احساس خستگی، کوفتگی، بی‌حوصلگی و بی‌میلی بکار است.
عوارض مهم دیگری که به‌علت سوء‌تغذیه گریبانگیر شخص می‌شود عبارت است از کمبود مقاومت در برابر بیماری‌ها، سریع بیمار شدن و دیر بهبود یافتن و بطورکلی آسیب پذیری در برابر بیماری‌ها.
عادت به ریزه‌خواری
یکی از اختلالاتی که در بین برخی افراد شیوع دارد مشکل ریزه‌خواری و خوردن مداوم مواد غذایی است.
این عارضه می‌تواند دلائل مختلفی داشته باشد:
الف) حذف وعده‌های اصلی غذایی یا کم خوردن در وعده‌های اصلی
ب) عادت به ریزه‌خواری: این اشکال از کودکی با تبعیت از عادات غذایی غلط خانواده منشأ می‌گیرد و شخص بطور غیرارادی و بصورت مداوم اقدام به خوردن مواد غذایی می‌کند.
پ) ریزه خواری می‌تواند یک اختلال عصبی باشد و شخص خوردن را به‌عنوان یک انصراف‌ساز جهت رهایی از ناراحتی‌های روحی استفاده می‌کند و ریزه خواری به او احساس آرامش و رضایت می‌دهد، اما این احساس خوشایند موقتی است و بزودی جای خود را به یک عادت نامناسب و غلط می‌دهد.
ریزه خواری چند اشکال در بردارد:
* از آنجایی که شخص مواد غذیی مصرفی خود را از بین مواد چرب و شیرین و پرکالری انتخاب می‌کند، لذا موجب چاقی، افزایش چربی‌های نامطلوب خون، افزایش فشارخون و سایر اختلالات زیان‌آور می‌شود:
* جلوی اشتها را برای صرف غذای اصلی می‌گیرد و چون نمی‌تواند جانشین وعده‌های اصلی غذایی شود، لذا قادر به تأمین نیازهای تغذیه‌ای شخص نیست و موجب سوء‌تغذیه و عوارض ناشی از آن می‌شود.
* چون دستگاه گوارش عادت به مصرف دائمی مواد غذایی می‌کند لذا مدت کوتاهی پس از صرف هله‌هوله، شخص دچار احساس گرسنگی، دل ضعفه و متعاقب آن، ضعف، سستی و بی‌حالی می‌شود، ضمن آنکه ریزه خواری به سلامت دستگاه کوارش لطمه زده و باعث نفخ و سنگینی دستگاه گوارش و بروز اختلالات گوارشی می‌گردد.
استفاده از برنامه غذایی با کالری خیلی پایین
گاه مشاهده می‌شود برخی افراد موادغذایی ضروری را از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند، مثلاً از مصرف نان، برنج، ماکارونی یا سایر مواد نشاسته‌ای پرهیز می‌نمایند و تصور می‌کنند سایر مواد خوراکی مانند سبزیجات و میوه‌ها می‌توانند جانشین مناسبی برای این گروه غذایی باشند.
این تصور به‌هیچ وجه صحیح نیست، زیرا مواد نشاسته‌ای از مهم‌ترین و بهترین منابع تأمین انرژی محسوب می‌شوند و در صورت حذف آن‌ها می‌بایستی از سایر منابع تأمین کالری از قبیل انواع چربی‌ها و یا مواد پروتئینی بمقدار بیشتری استفاده کرد که افراط در مصرف این دسته از مواد مغذی می‌تواند زیان‌آور و بیماری‌زا باشد.
حذف مواد نشاسته‌ای از برنامه غذایی موجب تأمین نشدن انرژی مورد نیاز شده و در نتیجه ایجاد خستگی، ضعف، سستی و بی‌حالی در شخص می‌نماید.
باضافه آنکه واکنش‌های حیاتی داخلی بخوبی انجام نمی‌شود که باعث عوارض مختلف می‌گردد و ضمناً در سوخت چربی‌ها نیز در بدن اختلال ایجاد می‌شود.
کم‌خوری عصبی
کم‌خوری عصبی از اختلالات ناگواری است که ریشه در روان شخص داشته و به علل مختلف از قبیل استرس‌های طولانی، ترس و اضطراب مداوم، یاس و ناامیدی در درازمدت، افسردگی و ... بروز می‌نماید، چنانچه اختلالات عصبی دائم و مکرر باشد و علاج قطعی نشود، می‌تواند منجر به کم‌خوری عصبی (آنورکسیا نروزا) شود که عارضه ایست بسیار وخیم و می‌تواند شخص را نهایتاً از پا درآورد.
شخص مبتلا به این اختلال اشتهای خود را بکلی از دست داده و به هیچ وجه قادر به خوردن غذا نیست و حتی از دیدن غذا دچار ناراحتی و تهوع می‌شود. پس از مدتی فرد مبتلا دچار کاهش وزن شدید و لاغری مفرط می‌گردد که سوء تغذیه بارز از عوارض آنست. طبیعتاً به‌علت نخوردن غذا، احساس ضعف، خستگی و کوفتگی شدید، بی‌حوصلگی و بی‌میلی به کار و بیذاری از خود و اطرافیان به شخص دست می‌دهد که می‌تواند اورا به نابودی بکشاند، لذا لازم است هرچه سریع‌تر این عارضه درمان شود.
پرخوری عصبی
یکی دیگر از عوارض شایع در تمام جوامع جهان از جمله کشور ما، مسئله پرخوری عصبی است.
بسیاری از افراد به‌علت استرس و ناراحتی‌های روحی به پرخوری پناه می‌برند و مهم آن که بی‌وقفه، بدون احساس لذت و بدون احساس سیری، غذا می‌خورند، اسف بارتر آنکه عمدتاً از مواد غذایی و غذاهای چرب و پرکالری استفاده می‌کنند که موجب بروز چاقی، اختلالات قلبی- عروقی، افزایش فشارخون و بسیاری عوارض ناگوار دیگر می‌شود.
همیشه و در همه حال افرادی که دچار پرخوری عصبی هستند پس از صرف غذای زیاد و نامناسب درگیر احساس ندامت و عدم رضایت از خود، عصبانیت و نفرت از خویشتن می‌شوند که این حالات «عناد به خود» نام دارد و از عوارض بارز آن احساس خستگی، بی حوصلگی شدید، بی‌حالی و بی‌رمقی می‌باشد.
عناد بخود موجب تشدید پرخوری و بدخوری می‌شود. پرخوری و بدخوری منجر به چاقی و عوارض ناشی از آن می‌گردد.
چاقی عناد بخود را تشدید می‌کند و این حلقه معیوب آنقدر تکرار می‌شود تا شخص را از پا درمی‌آورد.
اختلالات هورمونی
اختلالات هورمونی از دیگر عوارضی است که احتمال بروز آن در بین افراد وجود دارد و می‌تواند مشکلاتی برای سلامت شخص در بر داشته باشد.
اختلالات هورمونی ممکن است در ابتدا تشخیص داده نشود و شخص مبتلا عوارض آن را ناشی از فشارهای کاری روزانه، تغذیه نامناسب و ناکافی و یا مسائل دیگر تلقی نماید.
هر نوع اشکالی که در ترشح هورمون‌ها رخ دهد می‌تواند مشکل جدی برای انسان در بر داشته باشد.
یکی از اختلالات تقریباً شایع در بین افراد، بخصوص در مناطق مرتفع، کم کاری غده تیروئید بعلت کمبود «ید» است.
در مناطق مرتفع، میزانید محصولات غذائی بعلت کمبودید در خاک مزروعی به مقدار کافی نیست و نمی‌تواند نیاز انسان را به این ماده مغذی تأمین کند بنابراین افر ادی که در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند بیشتر در معرض گواتر ناشی از کمبودید قرار دارند.
از عوارض کم‌کاری غده تیروئید، خستگی، بی‌حوصلگی، بی‌حالی، عدم تمرکز، بهت‌زدگی و بسیاری اختلالات مهمی است که سلامت شخص را به خطر می‌اندازد و بایستی سریعاً شناسائی و تحت نظر متخصص غدد داخلی، درمان شود.
با توجه به مطالبی که در این دو مقاله ارائه گردید، لازم است افراد با دقت به اختلالات موجود در سلامت خود توجه کافی نموده و در صورت بروز هر نوع مشکل یا عارضه‌ای به درمان آن اقدام کنند.
کم‌خونی
این عارضه، یکی از اختلالات تقریباً شایع (بخصوص دربین نوجوانان مخصوصاً نوجوانان دختر، جوانان، خانم‌های باردار، مادران شیرده و سالمندان) می‌باشد.
متاسفانه این عارضه آزاردهنده بیشتر در بین طبقه جوان و فعال جامعه مشاهده می‌شود و با اختلالاتی که ایجاد می‌کند در واقع نیروی فعال کشور را فلج نموده و بدین ترتیب لطمات مهمی به توسعه و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی مملکت وارد می‌سازد.
یکی از عوارض بسیار مهم و شایع کم‌خونی، احساس بی‌حالی، سستی، ضعف و خستگی مداوم و عدم توانایی جهت فعالیت‌های عادی روزمره است.
ضمناً ضعف قوای جسمی و آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها نیز اشکال مضاعف کم‌خونی می‌باشد.
به این ترتیب افراد کم خون عملاً نمی‌توانند افراد فعال و توانمندی در جامعه باشند از آنجائیکه کم‌خونی عوارضی در بر ندارد و شخص را بستری نمی‌کند، لذا ممکن است به آسانی تشخیص داده نشده و افراد کم‌خون به فکر درمان بر نیایند و این عارضه موذی در آنان مزمن شده و توانشان را دچار اختلال نماید.
آلودگی هوا
هوای آلوده و تجمع ریز گردها و مواد آلاینده در هوا موجب استنشاق این مواد و ورورد آن‌ها بداخل بدن و تجمع در سلول‌ها شده و عوارض ناگواری مانند انواع سرطان بخصوص سرطان ریه، اختلالات شدید قلبی- عروقی، اختلالات عصبی مانند احساس خستگی، دردهای عضلانی- بی‌حالی، سردرد، سرگیجه، بی‌حوصلگی و پاره‌ای عوارض ناگوار دیگر ایجاد می‌نماید.
این اختلالات در واقع نیروی فعاله انسان رافلج نموده و موجب ناراحتی و احساس ناخوشایند در شخص می‌شود.
بیشتر بخوانید:
