مینا حاجی محمدی؛ کارشناس ارشد تغذیه، زیر نظر : دکتر درستی، متخصص تغذیه
یافتن یک ارتباط قطعی بین سندرم خستگی مزمن و سطوح سرمی پایین هورمون‌های تیروئیدی کلیدی، برای درمان این بیماری ناتوان‌کننده امیدبخش خواهد بود.
در مطالعه جدیدی نشان داده شد که سندرم خستگی مزمن، به‌عنوان یک بیماری ناتوان‌کننده با عللی ناشناخته، میتواند با سطوح پایین هورمون‌های تیروئید (مجزا از بیماریهای وابسته به تیروئید) مرتبط باشد.
این موضوع میتواند به‌عنوان اولین قدم برای یافتن درمان برای بیماری رایجی که تشخیص آن دشوار است، در نظر گرفته شود.
سندرم خستگی مزمن چیست؟
سندرم خستگی مزمن بیماری شایعی است که با دوره‌های طولانی ضعف، خستگی و افسردگی شناخته می‌شود.
تشخیص آن عمدتاً مبتنی بر علائم و حذف هر حالت پزشکی زمینه‌ای، بجای تستهای آزمایشگاهی و معاینه فیزیکی می‌باشد.
جالب آنکه در این بیماری، چندین علائم مشابه با بیماران مبتلابه هیپوتیروئیدی (وضعیتی که در آن غده تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند) وجود دارد.
در هیپوتیروئیدی یا کم‌کاری تیروئید، بدن سعی می‌کند تا فعالیت هورمون تیروئید را به‌واسطه‌ی رهایش بیشتر هورمون محرک تیروئید تحریک کند؛ اما این اتفاق در بیماران مبتلابه سندرم خستگی مزمن رخ نمی‌دهد.
خستگی مزمن و تیروئید
پژوهشهای جدید ارتباطی بین علائم سندرم خستگی مزمن (CFS) و سطوح سرمی پایین هورمون تیروئیدی نشان داده‌اند.
این مطالعات نشان میدهند که CFS (اختلالی با عللی ناشناخته) میتواند با سطوح پایین هورمون‌های تیروئیدی مرتبط باشد درحالی‌که از بیماریهای تیروئیدی ممکن است متمایز باشد.
این یافته میتواند به‌عنوان اولین قدم در پیدا کردن درمانی برای بیماری ناتوان‌کننده‌ای که برای آن درمان شناخته‌شده‌ای وجود ندارد، در نظر گرفته شود.
در هیپوتیروئیدیسم چه اتفاقی می‌افتد؟
در این سندرم، غده تیروئید قادر به تولید هورمون‌های تیروئید به مقدار کافی نیست.
از آنجایی‌که وظیفه این هورمون‌ها تنظیم بسیاری از اعمال حیاتی و مهم متابولیکی در بدن می‌باشد، در صورت کمبود آن‌ها، بدن دچار وقفه در روند معمول شده و قادر به انجام بسیاری از اعمال روزمره با سرعت معمول نخواهد بود.
در این شرایط، مغز وارد عمل شده و از غده هیپوفیز هورمونی بنام TSH(هورمون تحریک‌کننده تیروئید) رها می‌شود که تیروئید را وادار به ساخت هورمون به میزان لازم نموده و با کمبود هورمون‌های تیروئیدی مقابله می‌نماید.
طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده در این آزمایشات، باوجوداینکه در سندرم خستگی مزمن با کمبود هورمون‌های تیروئید مواجه هستیم ولی هورمون TSH هیچ افزایشی نشان نمی‌دهد.
به عبارتی هیچ مکانیسم جبرانی در قبال کمبود هورمون‌های تیروئید در این سندرم فعال نمی‌شود.
علت ابتلا به سندرم خستگی مزمن
علت قطعی CFS شناسایی نشده است ولی بعضی تئوریها عفونت ویروسی، ضعف سیستم ایمنی، استرس روحی و عدم تعادل هورمون‌ها را در بروز آن محتمل می‌دانند.
متأسفانه این بیماری هیچ‌گونه تست تشخیصی ندارد و پزشک با بررسی سایر علل خستگی به این بیماری مشکوک می‌شود.
اگرچه در تمام سنین رخ می‌دهد اما در زنان 40 تا 50 ساله شایع‌تر است (زنان دو برابر مردان مبتلا می‌شوند).
نشانه‌های CFS
از معمول‌ترین و شایع‌ترین نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
عدم احساس خوشایند بعد از بیدار شدن از خواب شبانه، بی‌خوابی مزمن، اختلالات خواب، اختلال حافظه، کاهش تمرکز، احساس سرگیجه یا تمایل به افتادن در حالت تغییر وضعیت، درد در ماهیچه‌ها، سردردهای مکرر، تورم غدد لنفاوی در گردن یا زیر بغل.
البته بعضی از این نشانه‌ها دوره‌ای بوده و موقتاً فعال و دوباره متوقف می‌شوند.
بررسی ارتباط تیروئید با خستگی مزمن
این تضاد در فعالیت هورمون محرک تیروئید، نویسندگان مطالعه را بر آن داشت تا این فرضیه را مطرح کنند که سندرم خستگی مزمن ناشی از فعالیت پایین هورمون تیروئیدی، در غیاب بیماری تیروئیدی است.
پژوهشگران همچنین عملکرد تیروئید و مارکرهای التهابی را در بین 98 بیمار مبتلابه سندرم خستگی مزمن و 99 فرد سالم به‌عنوان گروه کنترل مقایسه کردند.
به‌طور قابل‌توجهی بیماران مبتلابه سندرم خستگی مزمن سطوح سرمی پایینتری از هورمون‌های تیروئیدی کلیدی مانند ترییدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) داشتند درحالی‌که سطح هورمون محرک تیروئید در این افراد نرمال بود.
آنالیزهای بیشتر نشان داد که بیماران مبتلابه سندرم خستگی مزمن وضعیت ید ادراری پایینتر و التهاب خفیف دارند که احتمالاً علائم بیماران مبتلابه هیپوتیروئیدی را منعکس می‌کند.
همچنین این بیماران سطوح نسبتاً بالاتری از هورمون تیروئیدی دیگری به نام "T3 معکوس" یا rT3 داشتند.
این موضوع به نظر می‌رسد به علت تغییری در تولید هورمون باشد که در نتیجه‌ی آن بدن ترجیح می‌دهد که بجای تولید T3، T4 را به rT3 تبدیل کند. سطوح پایین T3 در مبتلایان به CFS که با تبدیل به rT3 نیز همراه شده، میتواند به این معنی باشد که سطح T3 در بافت به‌شدت کاهش‌یافته است.
یکی از ویژگیهای مهم این مطالعه این است که ارتباط بین CFS و پارامترهای تیروئیدی و التهاب خفیف را بررسی کرده و نتایج آن، یافته‌های قبلی را تأیید نمود.
محققان بر این باورند که دریافت اطلاعات بیماران مانند طول مدت بیماری و پروفایل بیوشیمیایی آن‌ها به فهم بیشتر مشکل کمک می‌کند.
بعلاوه، اگرچه این مطالعه ارتباطی بین علائم سندرم خستگی مزمن و سطوح سرمی پایین هورمون‌های تیروئیدی کلیدی نشان می‌دهد، اما علت قطعی CFS همچنان ناشناخته باقی‌مانده است.
نکته مهم: ازآنجایی‌که ارتباط این بیماری تا حدودی با هورمون‌های تیروئیدی مشخص‌شده است رعایت توصیه‌های غذایی مشابه بیماران هیپوتیروئید در این‌گونه افراد مفید به نظر می‌رسد.
در مقاله آینده با مطلبی راجع به توصیه‌های غذایی در این بیماران همراه شما خواهیم بود.
بیشتر بخوانید:
