جمیله قرایی کارشناس؛ بهداشت عمومی
کمبود آهن و كم‌خونی ناشی از فقرآهن یکی از مهمترین مشکلات تغذیه‌ای و بهداشت عمومی‌‌در جهان به‌شمار می‌‌رود. براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، در حدود دو میلیارد نفر از مردم جهان به کم‌خونی مبتلا می‌‌باشند. نوجوانان و بخصوص دختران از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر و در معرض خطر کم‌خونی می‌‌باشند. براساس نتایج یک پژوهش: 34 درصد کودکان و نوجوانان در ایران از کم‌خونی ناشی از فقر آهن رنج می‌برند و بیش از دو میلیون نفر در دنیا از کم‌خونی ناشی از فقر آهن رنج می برند.آهن اساسی‌ترین ماده اولیه برای ساخت گلبول‌های قرمز خون است، البته علاوه بر آهن مواد مغذی دیگر مانند اسید فولیك، ویتامین B6، B12، C و پروتئین برای خون‌سازی لازم است كه باید از طریق رژیم غذایی تامین شود.
علتهای کم‌خونی عبارتند از
مصرف ناکافی مواد غذایی حاوی آهن و ویتامین c
جایگزین کردن انواع ساندویچ‌ها، پیتزا، تنقلات غذایی كم‌ارزش به جای غذای خانگی
مصرف چای یا شیر همراه یا بلافاصله پس از غذا
مشکلات دندانی در اثر مصرف بی‌رویه شکلات و شیرینی و مصرف نان‌های حاوی جوش‌شیرین
خونریزی‌های شدید عادت ماهانه
هیجان‌های عصبی دوران بلوغ و بی‌اشتهایی
عدم رعایت اصول بهداشت فردی
آب آشامیدنی ناسالم
عدم شستشو و ضد‌عفونی سبزی‌های خام و در نتیجه ابتلا به آلودگی انگلی از جمله كرم قلابدار و ژیاردیا
در دوران بلوغ به دلیل جهش رشد نیاز دختران به آهن نیز بیشتر میباشد و در صورت عدم مصرف آهن در رژیم غذایی روزانه، فرد به سرعت در معرض خطرات كمبود آهن و كم‌خونی ناشی از آن قرار می‌‌گیرد.
پیامدهای زیانبار کم خونی شامل
کاهش سرعت رشد
کاهش ضریب هوشی تا 9درصد
کاهش قدرت یادگیری
کاهش ظرفیت کاری
تغییرات رفتاری (خستگی، بی‌تفاوتی، انزوا و ازدست دادن اعتماد به نفس)
افزایش ابتلا به بیماری‌ها
افزایش غیبت از مدرسه
هدر رفتن سرمایه‌گذارهای آموزشی
راههای پیشگیری از کم‌خونی
مصرف غذاهای غنی از آهن ( انواع گوشت‌ها، حبوبات، سبزیجات، مغزها)
ایجاد تنوع غذایی در خانه و مدرسه و جایگزین کردن غذاهای خانگی به جای ساندویج و فست‌فود‌ها
رعایت اصول بهداشت فردی از جمله شستن دست‌ها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از اجابت مزاج جهت پیشگیری ازبیماری‌های عفونی و انگلی
غنی شدن مواد غذایی مانند (نان، كیك، بیسكویت و...) با آهن توسط شرکت‌های تولید کننده
آهن یاری دختران دوره اول و دوره دوم متوسطه
استفاده از قرص آهن به تعداد 16 عدد قرص در سال (مصرف هفته‌ای یک قرص به مدت 16 هفته)
برنامه آهن یاری در دختران دوره اول و دوره دوم متوسطه به‌صورت توزیع هر هفته یك قرص فروسولفات در داخل کلاس همره با یک لیوان آب به مدت 16 هفته در مدارس دخترانه اجرا می‌‌شود. در زمان غیبت دانش‌آموز و امتحانات می‌باستی قرص آهن مصرف گردد. البته باید آموزش تغذیه در طول اجرای برنامه جهت دانش‌آموزان توسط مجری برنامه در مدرسه انجام گردد.
اجرای الگوی توانمندسازی خانواده محوری بهترین راه پیشگیری و کنترل فقر آهن میباشد. در واقع در سراسر جهان از جمله ایران جهت پیشگیری و کنترل کم‌خونی فقر آهن راه کارهایی از قبیل: آهن یاری، آموزش تغذیه، غنی‌سازی مواد غذایی استفاده شده است. لازم به ذکر است مصرف قرص آهن ممكن است در برخی افراد اختلالات گوارشی مانند ناراحتی معده، تهوع، یبوست و اسهال ایجاد كند كه توصیه می‌‌شود كه قرص آهن با معده خالی مصرف نشود. در برنامه آهن‌یاری در مدارس بهتر است مصرف قرص آهن با مصرف شیر همزمان نباشد.
