زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سایه روشن‌های كافئین

حدود 90 درصد از افراد هر روز كافئین مصرف می‌كنند و در واقع رایج‌ترین ماده تحریك كننده‌ای است كه در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به همین دلیل پژوهشگران بسیاری روی فواید و مضرات آن تحقیق كرده‌اند. 30 الی 45 دقیقه بعد از مصرف كافئین، جذب آن در بدن آغاز می‌شود و تأثیر آن پس از 3 تا 4 ساعت از بین می‌رود. كافئین روی خلق‌وخو، استقامت بدن، سیستم عروق مغزی، معده و ... تأثیر می‌گذارد. در این مقاله به فواید و مضرات مصرف كافئین اشاره خواهیم كرد.

كافئین به‌طور طبیعی در برگ‌ها، میوه و دانه‌های بیش از 60 گیاه مختلف در سراسر جهان یافت می‌شود. تلخی آن به‌عنوان یك عامل بازدارنده آفات عمل می‌كند و رایج‌ترین منابع آنها در رژیم غذایی انسان‌ها عبارت است از: قهوه، برگ‌های چای، كاكائو، كولا و نوشابه‌های انرژی‌زا. گاهی اوقات نیز كافئین به‌طور مصنوعی ساخته شده و به مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، مكمل‌ها و داروها افزوده می‌شود.

اعتیاد به كافئین

آیا تا كنون افرادی را دیده‌اید كه اگر صبح یك فنجان قهوه ننوشند، دچار سردرد می‌شوند؟

آیا تا به حال متوجه شده‌اید كه اگر قهوه، چای و یا نوشابه نخورید، احساس سستی می‌كنید؟

 آیا به كافئین اعتیاد دارید؟

اگر كافئین را فقط به منظور لذت بردن از طعم آن می‌نوشید، شما جزء این افراد نیستید؛ ولی اگر آن را برای برطرف كردن ولع خود می‌نوشید، كمی آن را جدی گرفته و احتیاط كنید. برای بررسی جنبه‌های مثبت و منفی (فواید و مضرات) مصرف كافئین، ابتدا باید دریابیم كه چگونه بدن ما به آن واكنش نشان می‌دهد. به‌طور كلی می‌توان گفت كه عدم مصرف كافئین در افراد وابسته به آن، واكنش‌هایی ایجاد می‌كند كه بدون شك این نشانه‌ها، نشانه‌های ترك آن است و این علائم عبارتند از:

 سردرد، خستگی، كاهش انرژی، فعالیت، هوشیاری و توجه، خواب‌آلودگی، افسردگی، گیجی و ... . این علائم معمولاً 12 تا 24 ساعت پس از ترك آخرین مصرف كافئین آغاز خواهند شد و 2 تا 9 روز ادامه خواهند داشت. به همین دلیل افرادی كه به كافئین وابسته هستند، به ندرت و به سختی می‌توانند آن را از رژیم غذایی خود حذف كنند.

 اعتیاد به كافئین همانند اعتیاد به دیگر مواد، خطرناك است. شما به راحتی می‌توانید خود را آزمایش كنید و ببینید كه واكنش بدن و احساس شما در مورد عدم مصرف كافئین چگونه است و به آن وابسته هستید یا خیر. اگر بدن شما هیچ واكنش خاصی به مصرف یا عدم مصرف كافئین نشان نمی‌دهد، سعی كنید به تدریج مصرف آن را كاهش دهید. تمامی این تحقیقات روی افراد بزرگسال صورت گرفته است و به‌طور قطع نمی‌توان گفت كه آیا كافئین همین تأثیر را روی كودكان و نوجوانان هم دارد یا خیر. در این زمینه باید مطالعات و پژوهش‌های بیشتری انجام شود.

كافئین و ادرار

سال‌ها است كه پژوهشگران و مصرف‌كنندگان معتقدند كه كافئین ادرار آور (مدر) است. برخی از مردم بر این باورند كه مصرف نوشابه‌های كافئین‌دار بخش اعظمی از آب بدن آنها را دفع می‌كند.

برخی دیگر معتقدند كه كافئین، مدر نیست. بهترین روش برای رسیدن به پاسخ صحیح، بررسی و مطالعات بیشتر است. بدن ما روزانه به آب احتیاج دارد و آب بدن از طریق تنفس، تعریق، كلیه و دستگاه گوارش دفع می‌شود و این نیاز با خوردن غذا و نوشیدن آب، تامین خواهد شد، بنابراین برای عملكرد صحیح بدن، باید آب بدن تامین و این تعادل حفظ شود.

عوامل بسیاری در حفظ آب بدن و ایجاد تعادل دخالت دارند؛ مثل: مقدار فعالیت روزانه، رژیم غذایی، محیط‌زیست، سن، میزان مصرف آب و ... . برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه مصرف كافئین نیز در حفظ تعادل مایعات مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهند كه صرفاً مصرف كافئین مُدر نیست، بلكه مقدار مصرف نقش مهمی در ادرار آور بودن آن دارد.

 اگر شما مبتلا به بی‌اختیاری ادرار باشید، بعد از مصرف نوشیدنی‌های كافئین‌دار، با مشكل مواجه خواهید شد، البته واكنش افراد به مصرف كافئین متفاوت است؛ ولی هنوز هم توصیه می‌شود كه برای انجام هیدراسیون مطلوب، روزانه مصرف آب را فراموش نكنید و آب بهترین گزینه برای این منظور می‌باشد.

مصرف بیش از حد كافئین

معمولاً مقدار كافئین موجود در یك محصول، روی برچسب آن درج نشده است. از آنجا كه مصرف بیش از حد كافئین بسیار خطرناك است، قوانین كشورهای سراسر جهان باید تولیدكنندگان را موظف كنند تا به طور دقیق، كافئین را روی محصولاتشان درج كنند. مصرف كافئین روزبه‌روز در سراسر جهان افزایش می‌یابد.

سال‌های پیش فقط محصولاتی مثل قهوه، چای، شیرینی‌ها و كولا حاوی كافئین بودند، ولی امروزه در تهیه بیشتر مكمل‌ها، داروها، آدامس، آب‌نبات‌ها و شكلات‌ها و نوشابه‌های انرژی‌زا، كافئین به كار می‌رود. مسمومیت ناشی از مصرف بیش از اندازه كافئین با علائمی همچون بی‌قراری، عصبانیت، هیجان، بی‌خوابی، ادرار زیاد، برافروختگی صورت و مشكل دستگاه گوارش همراه است.

كافئین و بیماری قلبی

پژوهش‌های بسیاری نشان می‌دهند كه شیوع بیماری‌های قلبی با عواملی همچون شیوه زندگی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی، ارتباط مستقیم دارد. برخی شواهد نشان می‌دهند كافئین موجب تنش هورمون‌ها شده و این تنش منجر به ابتلا به بیماری قلبی و عروقی می‌شود؛ اما پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند كه هیچ ارتباطی میان كافئین و بیماری‌های قلبی وجود ندارد و برعكس، با مصرف مداوم نوشیدنی‌های كافئین‌دار، افراد مسن در برابر ابتلا به بیماری قلبی ایمن می‌شوند.

 دلیل این اختلاف نظر، نوع نوشیدنی كافئین‌دار مصرفی است. مطالعات نشان می‌دهند كافئین موجود در قهوه و چای، فشار خون را افزایش نمی‌دهد؛ در حالی كه كافئین نوشابه فشار خون را بالا می‌برد، البته توجه داشته باشید كه بدن افراد مختلف واكنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد و حتی ممكن است برخی افراد با نوشیدن مقدار كمی از كافئین دچار افزایش فشار خون شوند.

 در صورت مشاهده هر گونه عارضه جانبی بهتر است با پزشك خود مشورت كنید.

كافئین و فرسایش استخوان‌ها

شواهد نشان می‌دهند كه مصرف كافئین زیاد، به تدریج موجب فرسایش استخوان‌ها می‌شود. در یك مطالعه زنان یائسه‌ای كه روزانه بیش از 300 میلی‌گرم كافئین مصرف می‌كردند، به نسبت سایر افراد، سائیدگی بیشتری در ستون فقرات آنها دیده شد، بنابراین اگر به نوشیدن چای و قهوه عادت دارید، بهتر است با افزودن كمی شیر، اثر منفی آن را كاهش دهید.

مصرف نوشابه و كولا نیز تراكم استخوان را كاهش می‌دهد و موجب پوكی استخوان می‌شود.

كافئین و كاهش وزن

سالانه بیش از 50 میلیارد دلار به صنعت لاغری اختصاص می‌یابد و هر روز محصول جدیدی به بازار ارائه می‌شود كه ادعا می‌كند با سوزاندن چربی‌ها موجب كاهش وزن می‌‌گردد. برای اثبات این ادعاها باید تحقیقات گسترده‌ای صورت گیرد كه اكثر آنها فاقد این تحقیقات علمی هستند و حتی برخی از این محصولات نه تنها اثربخشی ندارند، بلكه برای سلامتی نیز مضر هستند و هیچ آزمایشی برای تایید سلامت آنها انجام نشده است.

كافئین یكی از مواد تشكیل دهنده بسیاری از مكمل‌های كاهش وزن است كه به‌دلیل خاصیت انرژی‌زایی و مهاركنندگی اشتها و چربی سوزی، به بیشتر مكمل‌های كاهش وزن افزوده می‌شود. این ماده موجب تولید حرارت بالا و كاهش وزن و اكسیداسیون چربی می‌شود.

كافئین در دوران بارداری

تغذیه مناسب در دوران بارداری بسیار مهم است و هیچ اختلاف نظری در مورد آن وجود ندارد؛ اما در مورد ایمنی كافئین و مصرف آن در دوران بارداری اختلاف نظرهایی وجود دارد. یكی از نگرانی‌ها این است كه كافئین ممكن است منجر به سقط جنین شود. از طرف دیگر پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه هیچ ارتباط مشخصی میان مصرف كافئین و باروری و نقص مادرزادی وجود ندارد. با وجود تمام این شواهد بهتر است مصرف كافئین در دوران بارداری محدود شود. كالج زنان و زایمان امریكا به خانم‌ها توصیه می‌كند كه در دوران بارداری بیشتر از یك تا دو فنجان قهوه ننوشند.

كافئین و كودكان

با افزایش محبوبیت كافی‌شاپ‌ها، نسل جدیدی از مصرف‌كنندگان كافئین متولد شده‌اند و كودكان تقریباً از سن چهار سالگی با مصرف محصولات مختلف، شروع به استفاده از كافئین می‌كنند و حتی می‌توان گفت آنها هم اكنون بیش از بزرگسالان كافئین مصرف می‌كنند. آیا این برای كودكان ضرر دارد؟ در طول 30 سال گذشته، مصرف كافئین در كودكان و نوجوانان 70 درصد رشد داشته است. تاثیر كافئین بر خلق‌وخو و رفتار كودك، یكی از دیگر نگرانی‌های عصر امروز است.

در مطالعه‌ای كه توسط مؤسسه بهداشت ملی امریكا انجام شد، نشان داده شد كه كودكان 8 الی 13 ساله‌ای كه به‌طور منظم دوز بالایی كافئین مصرف می‌كردند، به نسبت سایر كودكان بی‌قرارتر و بیش‌فعال‌تر بوده‌اند. در مطالعه‌ای دیگر كه روی كودكان پایه 5 و 6 مدارس انجام شد، پژوهشگران دریافتند كودكانی كه حتی روزانه مقدار زیادی كافئین مصرف می‌كنند، نمی‌توانند خوب فكر كنند و سریع عصبانی می‌شوند و بی‌انرژی هستند. البته در این زمینه، تحقیقات اندك است؛ ولی همین میزان هم به اندازه كافی قانع كننده است كه مصرف كافئین باید در كودكان كنترل شود و كاهش یابد. اگر از لحاظ تغذیه‌ای نیازی به مصرف كافئین وجود ندارد،

 چرا این ریسك را بكنیم و اجازه دهیم كودكان‌مان از كافئین استفاده كنند؟