الهام کریمی؛ کارشناس ارشد تغذیه، زیر نظر: دکتر نازلی نمازی
کبد بزرگترین غده بدن است که در فعالیت‌های سوخت‌وساز بدن مانند گوارش نقش دارد.
تمام خون دستگاه گوارش توسط سیاهرگی به نام ورید باب جمع‌آوری‌شده و وارد کبد می‌شود و تمام مواد جذب‌شده از لوله گوارش از کبد عبور می‌کند.
از مهم‌ترین اعمال آن می‌توان به: تصفیه سموم، متابولیسم داروها، شرکت در خون‌سازی (در دوره پیش از تولد) و مقاومت در برابر عفونت‌ها، فراهم ساختن سریع انرژی در هنگام ضرورت و ذخیره آهن اشاره نمود.
عملکردهای مختلفی از کبد توسط سلول‌های کبدی یا هپاتوسیت‌ها انجام می‌شود، بطوریکه تخمین زده می‌شود کبد مسئول ۵۰۰ عملکرد جداگانه در ترکیب با دیگر سیستم‌ها و اندام‌ها می‌باشد.
غذایی که می‌خوریم تأثیر مستقیمی بر کبد دارد ازاین‌رو لزوم توجه به غذاهای ناسازگار با کبد و محدودیت مصرف آن‌ها برای تأمین سلامتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در این مقاله به چند مورد از این مواد نامناسب اشاره نموده‌ایم:
مکمل‌های گیاهی
صرفاً نوشته شدن واژه گیاهی بر یک مکمل گیاهی تضمین‌کننده بی‌ضرر بودن آن نیست.
برخی از گیاهان دارویی نیز می‌توانند عوارض جدی به دنبال داشته باشند و آسیب جبران‌ناپذیری به کبد وارد کنند.
در مصرف داروهای گیاهی، شرایط فرد هم مهم است. با توجه به وضعیت بیمار و سابقه بیماری ممکن است یک داروی گیاهی برای یک فرد ضرر داشته باشد.
لذا دریافت تمام دم‌نوش‌های گیاهی و داروهای گیاهی نیز باید زیر نظر متخصص باشد.
شکر
مصرف بیش‌ازحد شکر نه‌تنها برای دندان‌ها مضر هست، بلکه می‌تواند به کبد شما هم آسیب وارد کند.
دریافت زیاد شکر و همین‌طور فروکتوز باعث ساخت بافتی از چربی در کبد و بروز کبد چرب غیرالکلی می‌شود که قادر به بروز بیماری کبد می‌گردد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که شکر می‌تواند همان‌قدر به کبد آسیب برساند که الکل آسیب می‌رساند، حتی اگر شما اضافه‌وزن نداشته باشید.
لذا دریافت شیرینی‌ها، انواع شکلات، نوشیدنی‌های شیرین و میوه‌های شیرین به میزان زیاد باید محدود گردد.
دریافت ویتامین A بیش‌ازحد از مکمل‌ها
بدن شما ویتامین A احتیاج دارد و در وهله اول توصیه می‌شود که این ویتامین از رژیم غذایی از جمله میوه‌های تازه و سبزیجات مخصوصاً نوع قرمز، نارنجی و یا زرد تأمین گردد.
ولی اگر شما مکمل مصرف میکنید که مقادیر زیادی ویتامین A دارد، می‌تواند به کبد شما آسیب وارد کند.
لذا حتماً در خصوص دریافت این ویتامین با متخصص تغذیه مشورت کنید.
استامینوفن
از مصرف بی‌دلیل استامینوفین خودداری کنید. مصرف زیاد استامینوفن سبب آسیب به کبد می‌شود.
در سایت FDA نیز این جمله راجع به استامینوفن تأکید شده است:«استامینوفن داروی مناسبی است اگر تنها طبق دستور پزشک و تنها بر اساس طول درمان مصرف شود.
هر گونه تجویز خودسرانه آن ممکن است موجب غیرطبیعی شدن آنزیم‌های خونی کبد و آسیب‌های جدی به کبد شود.»
اضافه‌وزن
چربی اضافی و اضافه‌وزن احتمال بروز بیماری کبد چرب (NAFLD) و در صورت عدم راهکارهای مناسب سبب سیروز کبدی می‌شود.
در حالی که چاقی و الکلیسم دو مقوله کاملاً مجزا هستند اما تأثیرات منفی آن‌ها بر روی کبد دقیقاً مشابه است. زیرا هردو باعث تجمع سلول‌های چربی درکبد می‌شود.
تجمع سلول‌های چربی در کبد باعث التهاب در این بافت مهم شده که در درازمدت آسیب‌های جدی‌تری را به دنبال خواهد داشت.
امروزه بیش از 40 درصد افراد جامعه درگیر درجاتی از کبد چرب هستند، درحالی‌که از بیماری خود بی‌اطلاع‌اند و تنها در زمان آزمایش خون متوجه غیرطبیعی بودن آنزیم‌های کبدی خود می‌شوند.
پیروی از الگوی غذایی سالم، ورزش و کاهش وزن می‌تواند مانع این بیماری شود.
نوشیدنی‌های شیرین
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که مقادیر زیادی نوشیدنی‌های شیرین مصرف می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب غیرالکلی هستند.
این نوشیدنی‌ها حاوی شربت فروکتوز بالایی هستند که اساس و پایه آن‌ها را تشکیل می‌دهد (حدود 55 درصد فروکتوز و 45 درصد گلوکز).
فروکتوز موجود باعث افزایش لیپوژنز (ساخت چربی) و تجمع چربی در کبد می‌شود.
آسپارتام که در نوشیدنی‌های رژیمی بکار می‌رود 160 بار شیرین‌تر از شکر بوده و بعد از جذب از روده و متابولیزه شدن توسط کبد به فنیل آلانین، آسپارتیک اسید و متانول تبدیل می‌شود.
آسپارتام منجر به چاقی، مقاومت انسولین و دیابت نوع 2 می‌گردد. از طرفی رنگ‌های کاراملی مورداستفاده در نوشیدنی‌های شیرین نیز باعث مقاومت به انسولین و التهاب کبد می‌شوند.
چربی ترانس
چربی ترانس یک نوع چربی است که اکثراً در فرآوری مواد غذایی ایجاد می‌شود.
روغن‌های هیدروژنه نمونه‌ای از مواد غذایی هستند که حاوی این چربی‌های ترانس می‌باشند.
این دسته از چربی‌ها علاوه برافزایش وزن، می‌توانند سبب آسیب به کبد شوند. بهترین مقدار برای چربی‌های ترانس صفر است.
لذا تا جای ممکن از محصولاتی که حاوی این اسیدهای چرب هستند، خودداری کنید.
در برچسب ارزش تغذیه‌ای برخی از محصولات مقدار این اسید چرب درج‌شده است.
لذا در هنگام خرید این مسئله را حتما در نظر داشته باشید.
بیشتر بخوانید:
دانستنی‌های کبد چرب و تغذیه
