زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر پیام فرح‌بخش؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی

بر اساس تاریخچه  پزشکی بیماران و سطح درد باید مناسب‌ترین درمان را مشخص نمود كه باید شامل ابعاد غیر دارویی (درمان‌های طب فیزیکی، پزشکی ورزشی و فیزیوتراپی)، عوامل دارویی و روش‌های جراحی با هدف کنترل درد، بهبود عملکرد و کیفیت زندگی و سلامتی و اجتناب اثرات سمی درمان‌ها باشد.

کاهش وزن و یا دسترسی به وزن ایده‌آل یعنی رسیدن به شاخص توده بدنی بین 18/5 - 25 باید بخشی از روند درمان تغذیه‌ای و پزشکی جهت بهبود آرتروز زانو باشد. آرتروز زانو از عوامل محدودکننده صرف انرژی حین ورزش است.

نكته قابل توجه این است كه ورزش در فرم صحیح خود انجام شود نه اینکه سبب تشدید مشكل فعلی و آسیب به وضعیت بیماران شود. دیده شده است كه ورزش‌های هوازی (‌نظیر شنا)، میزان حرکت و ورزش‌های تحمل وزن سبب كاهش علائم، افزایش توانایی حرکت و آسیب کمتر ناشی از آرتروز زانو می‌‌شوند.

ورزش‌های عدم تحمل وزن نیز می‌‌توانند در کنار مصرف مسکن‌های غیر استروییدی  کمک کننده باشند.

کنترل وزن و چربی

افزایش وزن یک بار اضافی روی مفاصل تحمل کننده وزن بدن از جمله مفاصل زانو  ایجاد می‌‌کند. مطالعات اپیدمیولوژیکی نشان داده‌اند که چاقی و صدمات مفاصل دو  عامل خطر مهم برای آرتروز زانو می‌‌باشند.

با افزایش شاخص توده بدنی خطر آرتروز زانو و به دنبال آن درد‌های زانو افزایش می‌‌یابد. کنترل چاقی می‌‌تواند آرتروز و درد را کاهش داده و هم  سبب پیشگیری و هم سبب بهبود علائم می‌‌شود.

رژیم غذایی متعادل مطابق با توصیه‌ها یا راهنمایی‌های رژیمی مانند مای پلیت یا بشقاب من كه منجر به دستیابی و حفظ وزن مطلوب و ایده‌آل بدن شود، بخش مهمی از تغذیه درمانی پزشکی آرتروز زانو محسوب می‌‌شود.

ویتامین‌ها و املاح

تجمع صدمات ناشی از گونه‌های فعال اکسیژن (رادیکال‌های آزاد) در بافت‌ها منجر به بسیاری از تغییرات دژنراتیو وابسته به سن می‌‌شوند. به هر حال تجویز دوزهای بالای آنتی اکسیدان‌های رژیمی نظیر ویتامینC،  ویتامین E، بتا‌کاروتن و سلنیوم  اثر مثبتی در كنترل علائم آرتروز زانو نداشته است. 

بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز زانو  کلسیم و ویتامینD  كافی مصرف نمی‌کنند. کاهش سطح سرمی ویتامینD  و نقش آن در پیشرفت آرتروز زانو  مورد مطالعه قرار گرفته است. توجه به دریافت حداقل سطوح تغذیه‌‌ای ویتامین‌ها و املاح توصیه شده حائز اهمیت است.

مرور جامع تغذیه‌‌ای و مشاوره باید شامل تعیین منابع قابل پذیرش برای تمامی مواد مغذی در بیماران آرتروز زانو  و نیز مكمل یاری رژیمی جهت دستیابی به سطوح توصیه شده با توجه ویژه به دریافت ویتامین B6، ویتامینD، ویتامینk، اسید فولیک و منیزیوم باشد.

رژیم ضد التهابی

اهداف جهت دست یابی  به تنوع، با مصرف مقادیر زیادی غذاهای تازه، حداقل مقدار غذاهای فرآوری شده و "فست فود" و میوه‌ها و سبزیجات فراوان بجز پیاز و سیب زمینی، كه حاوی آلكالوئید سولانین هستند و فقیر از نظر اسید چرب اشباع (مانند چربی‌های موجود در شیر و لبنیات) و اجتناب از چربی‌های ترانس (روغن‌های جامد هیدروژنه)، فقیر از نظر چربی‌های امگا-6 مانند روغن‌های گیاهی و چربی حیوانی و سرشار از اسیدهای چرب با چندین پیوند دوگانه مانند اسیدهای چرب امگا-3  كه در روغن زیتون، بذرك، گردو، دانه‌های كدوتنبل ماهی‌های چرب آب‌های سرد نظیر سالمون، ساردین، خالمخالی، و شاه ماهی یافت می‌‌شوند.

سایر روغن‌های سالم شامل روغن هسته انگور،گردو، و كانولا می‌‌باشد. فقیر از نظر كربوهیدراتهای ساده نظیر ساكاروز، پاستا، نان سفید و برنج سفید باشد و ترجیحا دریافت غلات كاملی نظیر برنج قهوه‌ای و گندم سبوس دارداشته باشد. شامل منابع پروتئین لخم نظیر مرغ و ماهی بوده و  فقیر از نظر تخم مرغ، گوشت قرمز، كره و سایر محصولات لبنی پرچرب باشد.

فقیر از نظرغذاهای تصفیه و فرایند شده باشد، همچنین شامل ادویه‌هایی مانند زنجبیل، كاری، زردچوبه و رزماری كه ادعا شده است كه اثرات ضدالتهابی داشته باشند و شامل منابع فیتونوترینت‌ها: میوه‌ها، سبزیجات رنگی، بویژه خانواده توت‌ها، گوجه فرنگی، پرتقال و میوه‌های زرد، سبزی‌های برگ سبز تیره، سبزیجات (كلم، بروكلی، جوانه بروكسل)؛ غذاهای سویا، چای (بویژه سفید، سبز یا چینی)، شكلات‌های تیره در حد متوسط باشد.

بعلاوه، وزن باید با پارامترهای بهداشتی حفظ شده، و ورزش نیز انجام شود.