زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر لادن گیاهی؛ متخصص تغذیه

به رشد و تكثیر كنترل نشده سلول‌های غیر طبیعی در هر قسمتی از بدن سرطان گفته می‌شود.

شواهد نشان می‌دهند كه عوامل ژنتیكی و محیطی نقش مهمی در ایجاد سرطان دارند.

تومورهای بدخیم می‌توانند توسط سیگار، آلودگی‌های محیطی یا ویروس‌ها، نور ماوراء بنفش یا تغذیه نامناسب و عادات غلط در مصرف نوشیدنی‌ها ایجاد شود.

نقش رژیم غذایی نامناسب در بروز برخی سرطان‌ها كاملا اثبات شده است.

برخی سرطان‌ها در اثر پرخوری و یا مصرف بی‌رویه چربی‌های مضر در رژیم غذایی ایجاد می‌شوند و برخی دیگر در اثر كمبود مواد مغذی خاص.

بروز سرطان كولون، ركتوم و سرطان‌های وابسته به هورمون نظیر سرطان سینه و پروستات در كشورهای توسعه یافته بیشتر است در حالی كه در كشورهای در حال توسعه سرطان معده، كبد، دهان و دهانه رحم شیوع بیشتری دارد.

با ایجاد تغییرات عادات غذایی می‌توان خطر ایجاد برخی سرطان‌ها را كاهش داد.

علائم سرطان

 به نوع سرطان و مرحله پیشرفت و محل سرطان بستگی دارد. غالباً درد علامت آشكاری در سرطان نیست مگر زمانی كه سلول‌های بدخیم باعث التهاب یا درد شوند.

تومورهای مغزی باعث سردرد، حالت تهوع و اختلال در بینایی می‌شوند.

تومور در قسمت كولون باعث خون در مدفوع می‌شود و در سرطان مثانه ایجاد خون در ادرار می‌شود.

سرطان ریه باعث كوتاهی در تنفس می‌شود. سرطان پوست تظاهرات متعددی دارد و گاه خود را به صورت خارش شدید كه به تدریج گسترش می‌یابد نشان می‌دهد.

یكی از علائم اولیه سرطان می‌تواند كاهش وزن بدون علت باشد كه به كاهش اشتها یا حس چشایی و افزایش سوخت و ساز بدن می‌انجامد. 

درمان‌های رایج سرطان

 درمان سرطان نیز به نوع، محل و مرحله پیشرفت سرطان بستگی دارد. گاه می‌توان سرطان را درمان كرد.

گاه تنها می‌توان علائم آن را بهبود بخشید و درمان قطعی امكان‌پذیر نیست.

معمولا از تركیبی از روش‌های درمانی مانند رادیوتراپی و شیمی درمانی استفاده می‌شود.

تومورهای بدخیم را معمولا جراحی و رادیوتراپی درمان می‌كنند.

در برخی از انواع سرطان مانند سرطان حنجره رادیوتراپی نسبت به جراحی ارجحیت دارد.

در این روش سلول‌های سرطانی را در معرض یون‌های رادیواكتیو قرار می‌دهند كه باعث تخریب ماده ژنتیكی در تومور، توقف تكثیر و رشد آن می‌شود.

برخی انواع سرطان از جمله لوسمی، به شیمی‌درمانی به شدت حساس هستند.

در این روش دارو به صورت خوراكی، عضلانی و وریدی به بیمار رسانده می‌شود.

این داروها برای حمله به سلول سرطانی به طوری كه كمترین آسیب را به سلول‌های سالم بزنند طراحی شده‌اند.

تومورهایی كه در ارگان‌های وابسته به هورمون ایجاد می‌شود مانند تومور پستان و پروستات گاه توسط هورمون درمانی، درمان می‌گردند.

در این روش از داروهایی كه عمل هورمون را مهار می‌كنند استفاده می‌شود.

مواد غذایی مفید برای سرطان

جلوگیری از كاهش وزن در مبتلایان بسیار مهم است لذا مشورت با متخصص تغذیه برای تامین مواد غذایی و نوشیدنی‌های ضروری و كافی توصیه می‌شود و مصرف مواد غذایی زیر به پیشگیری از بروز سرطان كمك می‌كند.

مشتقات اندول و سرطان

سبزیجات برگی سبزرنگ و سرطان این دسته حاوی تركیبات ضد سرطانی در برابر سرطان دهان، مری، معده و ریه هستند.

سبزیجات خانواده كلم مانند بروكلی و كلم حاوی اندول هستند. این تركیب ضد سرطانی سلول‌ها را در برابر تخریب تركیبات سرطان‌زا محافظت می‌كند.

همچنین ایزوتیوسیانات موجود در این سبزیجات به كاهش رشد تومورها كمك می‌كند.

مشتقات سولفور و سرطان

پیاز، سیر، تره‌فرنگی و پیازچه باعث كاهش خطر سرطان معده می‌شوند به ویژه وقتی به صورت خام مصرف می‌شوند.

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد كه تركیبات سولفوره در این گیاهان عمل آنزیم‌های ایجاد كننده سرطان را متوقف می‌كند و از ایجاد تركیبات مخرب نیتروزآمین جلوگیری می‌كند.

پیاز و سیر حاوی تركیبات شیمیایی به نام ساپونین‌ها هستند كه رشد سلول‌های سرطانی را مهار می‌كنند.

ترکیبات فنلی و سرطان

هویج، گوجه‌فرنگی  و مركبات در برابر ابتلا به سرطان كولون محافظت ایجاد می‌كنند.

این مواد غذایی حاوی تركیبات فنولیك هستند كه مانع از اثر تركیبات سرطان‌زا در رشد بی‌رویه سلول‌ها می‌شوند.

کاروتنوئیدها و سرطان

هویج، سیب‌زمینی شیرین، زردآلو و سبزیجات برگی سبز رنگ غنی از كاروتنوئیدها هستند كه فرد را در برابر سرطان مری، ریه، كولون، ركتوم، معده، سینه و دهانه رحم محافظت می‌كند.

ویتامین C و سرطان

مركبات، توت‌ها، فلفل، سیب‌زمینی شیرین و سبزیجات برگی منبع غنی ویتامین C هستند كه به پیشگیری از سرطان معده و احتمالا دهان، مری، ریه، پانكراس و دهانه رحم كمك می‌كند. 

غلات و سرطان

غلات كامل مانند نان سبوسدار، برنج قهوه‌ای و ماكارونی قهوه‌ای باعث كاهش خطر سرطان كولون و ركتوم می‌شوند.

این مواد غذایی باعث تجمع مدفوع و افزایش سرعت عبور مدفوع از كولون می‌شوند. تصور می‌شود كه عبور سریعتر تركیبات سرطان‌زا از بدن مانع از اتصال آنها به كولون و دیواره ركتوم می‌شود.

همچنین مصرف فیبر نامحلول باعث كاهش خطر ابتلا به سرطان پستان می‌شود.

فیبر و سرطان

با افزایش حركت مدفوع، استروژن‌ها را نیز دفع می‌كند و سطح استروژن در بدن كاهش می‌یابد. بعلاوه غلات كامل حاوی لیگنان هستند.

این فیتونوترینت ایجاد تغییرات سرطان‌ها را متوقف می‌كند.

سویا و سرطان

 منبع غنی ایزوفلاون جنیستئین و دیادزئین است. این استروژن‌های گیاهی در كشورهایی كه میزان بروز سرطان پستان كمتر است بیشتر مصرف می‌شوند.

به نظر می‌آ‌ید سویا و مشتقات حاصل از آن با رقابت با استروژن‌های بدن انسان از ایجاد سرطان پستان جلوگیری می‌كنند.

بالا بودن استروژن در انسان باعث افزایش خطر سرطان پستان می‌شود.

فلاوونوئید و سرطان

پیاز، چای، سیب، انگور و مركبات نظیر پرتقال از منابع غنی فلاونوئیدها هستند.

این فیتونوترینت‌ها تركیبات آنتی‌اكسیدانی هستند كه تغییرات سرطانی را در بدن مهار می‌كنند.

اسید الاژیک و سرطان

توت‌فرنگی، زغال‌اخته، انگور و سیب حاوی الاژیك اسید هستند.

به نظر می‌آید الاژیك اسید می‌تواند رادیكال‌های آزاد خطرناك موجود در دود سیگار را خنثی كند. 

مواد غذایی كه باید در سرطان پرهیز شوند

فرآوره های گوشتی و سرطان

گوشت‌های سوخته شده بهتر است پرهیز شوند. پختن زیاد مواد غذایی و كباب كردن مستقیم آنها در دمای زیاد باعث ایجاد آمین‌های حلقوی هترو سایكلیك می‌شوند كه برخی از آنها سرطان‌زا هستند.

گوشت قرمز مانند گوشت گاو، گوسفند و فرآورده‌های گوشتی چنانچه به‌طور مداوم به مقدار زیاد مصرف شوند باعث افزایش خطر سرطان كولون، ركتوم، پانكراس، پستان، پروستات و كلیه می‌گردد.

مركز تحقیقات بین‌المللی سرطان مصرف روزانه 80 گرم گوشت را در روز توصیه می‌كند.

گوشت‌های فرآیند شده‌ای كه حاوی نیتریت هستند می‌توانند سرطان‌زا باشند. گوشت‌ها، ماهی و پنیر دودی و به طور كلی غذاهای دودی حاوی هیدروكربن‌های حلقوی پلی سیكلیك هستند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند كه این تركیبات می‌توانند باعث سرطان شوند و باید با اعتدال مصرف شوند.

شوری‌ها و سرطان

غذاهای شور چنانچه به مقدار زیاد مصرف شوند خطر سرطان معده را افزایش می‌دهند.

حداكثر 6 گرم سدیم در روز برای بزرگسالان و نصف این مقدار برای كودكان توصیه می‌شود.

الكل و سرطان

مصرف مقادیر زیاد الكل، سرطان دهان، مری، نای، معده و كبد را افزایش می‌دهد.

الكل می‌تواند خطر سرطان كولون، ركتوم و سینه را نیز افزایش دهد.

غذاهای فرآوری شده و سرطان

گوشت‌های چرب، سس‌ها، كیك، بیسكویت، كره، مارگارین و روغن‌ها باید محدود مصرف شوند.

مصرف زیاد این غذاها باعث چاقی می‌شود. چاقی خود خطر سرطان پستان و اندومتریوم و سرطان كولون را به ویژه در یائسگی افزایش می‌دهد.

غذاهای تاریخ مصرف گذشته كه در شرایط نامناسب نگهداری شده‌اند نیز می‌توانند حاوی باكتری‌هایی باشند كه خطر سرطان را افزایش دهند. 

سایر اقدامات

تمام مواد غذایی فاسد شدنی در شرایط خنك و ترجیحاً در یخچال نگهداری شود.

حفظ وزن در محدوده طبیعی برای كاهش خطر ابتلا به سرطان پستان و پروستات همچنین حفظ سطح قابل قبولی از فعالیت فیزیكی

مكمل ویتامین C، سلنیوم و كاروتنوئیدها برای پیشگیری از بعضی سرطان‌ها می‌تواند مفید باشد.