دكتر محبوبه سادات حسینی فوق تخصص بيماری غدد
آیا من در معرض ابتلا به دیابت هستم؟ این سوالی است كه اكثر ما از خودمان می‌پرسیم. برای پاسخ به این سوال ابتدا مروری بر بیماری دیابت داشته باشیم.
دیابت قندی شامل گروهی از بیماری‌های متابولیك و ناشی از نقص‌هایی در ترشح انسولین، فعالیت و علل انسولین و یا هر دو است. دیابت نوع دو، شایع‌ترین نوع دیابت در كل جهان است، مجموعا 90 درصد كل دیابت‌ها را شامل می‌شود. در این بیماری افزایش قندخون به مدت طولانی، با اختلال كاركرد، تخریب و نارسایی اعضای مختلف همراه است كه بار عظیمی نه تنها از لحاظ روحی، بلكه از نظر اقتصادی بر دوش فرد دیابتی و خانواده وی و همچنین سیستم مراقبت‌های بهداشتی می‌گذارد. در حال حاضر، دیابت شایع‌ترین علت نارسایی كلیه است كه منجر به دیالیز می‌شود؛ همچنین شایع‌ترین علت زخم پایی كه بدون ضربه ایجاد شده باشد است كه در برخی مواقع منجر به قطع پا می‌گردد و نابینایی (در بزرگسالان) و خطر سكته‌های قلبی و مغزی نیز از دیگر عوارض دیابت می‌باشد.
در طول دو دهه گذشته، شیوع جهانی دیابت به طور قابل توجهی افزایش یافته است. كشور ایران نیز از این قانون مستثنی نیست و انتظار می‌رود تعداد بیماران دیابتی از 150 میلیون نفر (در حال حاضر) به 220 میلیون نفر در سال 2010 و به 300 میلیون نفر تا سال 2025 برسد كه این افزایش هشداردهنده شیوع دیابت به موازات افزایش شیوع چاقی و عدم فعالیت بدنی است. دیابت نوع دو در افرادی كه سابقه خانوادگی دیابت دارند و در برخی گروه‌های نژادی خاص، در زنانی كه سابقه دیابت حاملگی و یا سندرم تخمدان پلی‌كیستیك داشته‌اند و در افراد مبتلا به فشارخون بالا و چربی خون شایع‌تر است. متاسفانه دیابت تشخیص داده نشده شیوع زیادی دارد و معمولا 7-5 سال بین شروع دیابت و تشخیص آن فاصله است. افراد نیز در معرض ابتلا به عوارض ناشی از افزایش قند مانند: سكته‌های مغزی، قلبی و بیماری‌های عروق محیطی قرار دارند.
آزمون غربالگری چیست؟
تفاوت عمده‌ای كه بین آزمون‌های تشخیصی و غربالگری وجود دارد این است وقتی علائم و نشانه‌های بیماری در فردی آشكار می‌شود، بیمار تحت آزمون‌های تشخیصی قرار می‌گیرد؛ ولی آزمون‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام افرادی است كه در معرض ابتلا به بیماری هستند و این تست قبل از شروع بیماری انجام می‌گیرد كه در صورت نیاز با انجام آزمون‌های بیشتر تشخیص بیماری مسجل گردد و اقدامات درمانی جهت جلوگیری از عوارض در اسرع وقت شروع می‌شود.
اما چه كسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند؟
1- افرادی كه اضافه وزن دارند (نمایه توده بدنی بالا یا مساوی 25 كیلوگرم بر مترمربع)
2- كسانی كه زندگی بی‌تحرك دارند.
3- افرادی كه از نژادهای خاصی نظیر آمریكایی‌های آفریقایی تبار، آمریكایی‌های هیسپانیك، آمریكایی‌های اسپانیایی تبار ... هستند.
4- افرادی سابقه دیابت حاملگی یا تولد نوزادان با وزن بیشتر از 10/4 كیلوگرم داشته‌اند.
5- افراد مبتلا به فشارخون بالاتر یا مساوی 9/14 میلی‌متر جیوه.
6- كسانی كه HDL كمتر یا مساوی 35 و یا تری‌گلیسیرید بالاتر یا مساوی 250 میلی‌گرم در دسی‌لیتر دارند.
7- اشخاصی كه سابقه بیماری تخمدان پلی‌كیستیك دارند.
8- كسانی كه سابقه قبلی اختلال در تحمل گلوكز دارند.
غربالگری دیابت در چه سنی انجام شود؟
آزمایش تشخیصی در بزرگسالان مستعد به دیابت در فاز قبل از ابتلا به دیابت باید در كلیه افرادی كه اضافه وزن (نمایه توده بدنی بالاتر یا مساوی 25 كیلوگرم به مترمربع) یا هر یك از عوامل خطر فوق را دارند، انجام شود و در صورت نرمال بودن نیز با فواصل كوتاه‌تری غربالگری آنها تكرار گردد.
اگر فردی هیچ یك از عوامل خطر ذكر شده را نداشت، باید در سن 45 سالگی تحت آزمایش قرار یرند و در صورت نرمال بودن هر 3 سال یك بار این تست تكرار گردد. لازم به ذكر است با توجه به افزایش شیوع چاقی در كودكان، آزمون غربالگری دیابت در شرایط خاصی برای كودكان توصیه می‌شود.
آزمایش غربالگری جهت تشخیص دیابت چیست؟
آزمایش قندخون بعد از هشت ساعت ناشتایی جهت غربالگری توصیه می‌شود. برخی مواقع ممكن است تست تحمل به گلوكز در افرادی كه اختلال در قندخون ناشتا دارند اما در حد دیابت نیست، جهت تایید تشخیص دیابت انجام شود كه در این تست 75 گرم قند به بیمار داده و قندخون ناشتا و دو ساعت بعد از خوردن قند آزمایش می‌شود.
