دکتر ایرج ایرانزاد؛ فوق تخصص غدد کودکان
آقای دکتر چرا شما مصرف این دارورا به گلی‌بنكلامید ترجیح می‌دهید؟
گلی بنكلامید موجب تحریك مستمر سلول‌های بتای پانكراس می‌شود كه این امر در درازمدت خود از چند طریق موجب افزایش میزان ترشح انسولین خواهد شد. این تحریك مداوم از یك سو موجب بسته شدن كانال‌های پتاسیمی و باز شدن كانال‌های كلسیمی و متعاقبا تحریك بیشتر سلول‌های بتا می‌شود و از سوی دیگر با افزایش میزان انسولین ترشحی، میزان انسولیناز افزایش یافته كه خود موجب تولید بیشتر كورتون‌ها در خون خواهد شد و این امر موجب بالا رفتن قند، افزایش اشتها و حتی تبدیل كربوهیدرات‌هایی چون برنج و نان به تری‌گلیسرید و متعاقبا چاقی می‌شود.
بنابراین می‌توان گفت با مصرف گلی بنكلامید بیمار را در یك چرخه معیوب درمانی قرار داده‌ایم؛ در حالی كه نوانورم فقط در زمان خوردن غذا موجب تحریك پانكراس می‌شود.
در چه شرایطی می‌توانیم به برنامه غذایی به عنوان یك روش مستقل برای درمان نگاه كنیم؟
غالبا نمی‌توان به طور دقیق معقوله درمان دارویی و برنامه غذایی را از هم تفكیك كرد. در شرایط خاص كه بیمار ما هیچ مشكل زمینه‌ای دیگری ندارد و فاقد ریسك فاكتورهای ایجادكننده بیماری‌های مزمن است می‌توان با كنترل مرتب قند و اطمینان از اینكه سیر صعودی ندارد و همچنین افزایش كم قند فرد، از برنامه غذایی به عنوان یك روش مستقل به همراه ورزش استفاده كرد.
در بیمارانی كه نسبت به داروهای فوق مقاومت نشان می‌دهند و كاهشی در میزان قند آنها دیده نمی‌شود چه اقدامی را مد نظر می‌گیرید؟
در صورتی كه با اعمال فوق قند تحت كنترل قرار نگرفت استفاده از داروی Pioglitazone از گروه داروییThiazolidinedione كه با نام‌های تجاری چون Pitoz ،Dia Cut وActos و در دوزهای 15 و 30 میلی‌گرمی تجویز می‌شود که در بازار موجود است. البته به شرط آنكه بیمار دارای مشكل قلبی- عروقی، فشار خون بالا و ادم نباشد؛ چون خود این دارو گاهی ادم ایجاد می‌كند. بنابراین گلی‌بنكلامید را قطع كرده و به جای آن این دارو را به همراه نوانورم و متفورمین با حفظ برنامه غذایی متعادل و ورزش به بیمار تجویز می‌کنیم؛ این دارو موجب بالا رفتن میزان حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین می‌شود و می‌توان این دارو را به صورت روزانه دو بار یا روزی نصف قرص تجویزكرد.
فكر می كنید یك پزشك چگونه می‌تواند میزان قند برنامه غذایی یك فرد دیابتیك را به حداقل برساند؟
باید به این افراد توصیه كرد كه از مصرف قندهای ساده یا مونوساكاریدها مانند قند ساده، شكر،مربا و شیرینی اجتناب كرده و در عوض از قندهای پلی‌ساكاریدی مانند میوه‌ها استفاده كنند. اخیرا بر اساس تحقیقات FDA میوه‌های رنگی به عنوان میوه‌هایی كه دارای اندكس گلایسمیك كمتری نسبت به دیگر میوه‌ها هستند شناخته شده‌اند.
در مورد برنامه غذایی چربی و كلسترول نظر شما چیست؟
در گذشته در طرح برنامه غذایی دیابتیك‌ها گفته می‌شد كه باید رژیم روزانه این افراد حاوی 50 درصد كربوهیدرات، 30-20 درصد چربی اشباع نشده و 20-15 درصد پروتئین باشد. اما امروزه گفته می‌شود به دلیل عوارض بیشتر چربی‌ها (حتی از نوع غیر اشباع) نسبت به كربوهیدرات‌ها، بهتر است سهم چربی‌ها كمتر شود و این درصد به كربوهیدرات‌ها اضافه شود.
بنابراین شما با این باور غلط كه گفته می‌شود دیابتیك‌ها باید از مصرف مواد نشاسته‌ای اجتناب كنند مخالفید؟
طبعا، به شرط آنكه كالری دریافتی از طریق كربوهیدرات‌ها را در دفعات منقسم دریافت كند. همان طور كه قبلا گفتم می‌تواند تا شصت درصد كالری خود را از مواد نشاسته‌ای دریافت كند.
در مورد دفعات غذا نیز نكته‌ای هست كه بخواهید اضافه كنید؟
بهتر است تعداد وعده‌های غذایی این افراد افزایش یافته و در عوض از حجم غذا كاسته شود. به طور مثال در سه وعده اصلی غذایی فرد 26 درصد كالری دریافتی خودرا از وعده صبحانه، 30 درصد را از وعده ناهار و 20 درصد را از طریق شام دریافت كند. به علاوه می‌تواند سه وعده بین‌غذایی یا چاشت داشته باشد كه از هر كدام 8 درصدكالری كلی روزانه خود را دریافت كند.
آیا در مورد میزان پروتئین دریافتی این افراد نیز نظر خاصی دارید؟
اگر بیمار مشكلات كلیوی نظیر اسیداوریك یا كراتینین بالا نباشد، میزان پروتئین دریافتی به اندازه افراد سالم معمولی یعنی 9 درصد گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن است. به بیمار توصیه كنید كه به جای مصرف گوشت قرمز از مرغ و ماهی استفاده كند.
فكر می‌كنید یك پزشك برای نوشتن برنامه غذایی یك فرد دیابتیك باید به چه نكاتی توجه كند؟
این رژیم باید طوری باشد كه مانع تغییرات شدید در قند خون، مانع افزایش كلسترول و تری‌گلیسرید شود و به ثابت نگه داشتن وزن كمك كند و كالری محاسبه شده باید با توجه به وزن فرد و بر مبنای احتیاجات متابولیك پایه وی و میزان فعالیت فرد باشد. البته باز هم باید بیماری‌های زمینه‌ای فرد در نظر گرفته شود.
آیا به دیابتیك‌ها گرفتن روزه را پیشنهاد می‌كنید؟
از آنجایی كه اغلب دیابتیك‌ها تمایل زیادی به پرخوری دارند، گرفتن روزه به عنوان مانعی جهت جلوگیری از این تمایل بسیار مناسب است. به شرط آنكه این تمایل را در وعده‌های افطار و سحر جبران نكنند. همچنین روزه‌داری می‌تواند تا حدودی روند پیشرفت دیابت پنهان را كاهش دهد.
