دکتر غلامرضا کردافشاری، دکتر محمود خدادوست، دکتر حوریه محمدی کناری، دکتر مریم مقیمی
بیماریهای قلبی
قلب پمپ گردش خون بدن است. وظیفه گردش خون تامین نیاز بافت‌های بدن و انتقال مواد تغذیه‌ای به آنها و در مجموع حفظ یک محیط مناسب برای کل مایعات بافتی بدن به منظور تامین بقا و عملکرد مطلوب سلول‌هاست.
از منظر دانشمندان طب سنتی ایران از جمله بوعلی سینا و زکریای رازی، قلب یکی از مهم‌ترین اعضای بدن محسوب می‌شود، به طوری که در منابع طب سنتی ایران از آن به عنوان یکی از اعضای رئیس در بدن یاد شده است.
عملکرد قلب رساندن حیات به تمام اعضای بدن است و سلامت و قوت و اعتدال همه اعضای بدن به سلامت قلب وابسته است زیرا این عضو، معدن حرارتی است که پایه آفرینش انسان است و بدن به وسیله آن حیات یافته و پایدار مانده است.
بیماریهای قلبی – عروقی شایع‌ترین بیماریهای جدی در جوامع توسعه یافته می‌باشند و شیوع آنها در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال افزایش است.
قبل از سال 1900 میلادی بیماریهای عفونی و سوءتغذیه شایع‌ترین علل مرگ و میر در جهان محسوب می‌شدند و بیماریهای قلبی علت کم‌تر از 10 درصد موارد تمام مرگ‌ها بود. اما امروزه بیماریهای قلبی شایع‌ترین علت مرگ در جهان است که این میزان در کشورهای پردرآمد نزدیک به 40 درصد و در کشورهایی با درآمد پایین تا متوسط در حدود 28 درصد است و در حدود یک‌چهارم از این موارد، مرگ‌های ناگهانی هستند.
افزایش جهانی بیماریهای قلبی نتیجه تغییر بی‌سابقه‌ای است که در علل ایجاد مرگ و میر و ناخوشی در قرن بیستم و بیست و یکم به وجود آمد. این تغییر ناشی از صنعتی شدن، شهرنشینی و تغییر سبک زندگی همراه با آنهاست که در همه قسمت‌های جهان و در میان همه نژادها، گروه‌های قومی و فرهنگ‌ها در حال رخ دادن است.
یکی از مهم‌ترین تغییرات، تغییر در رژیم غذایی افراد است. در واقع بیماریهای قلبی، ریشه در عادات غذایی ناسالم و در تمام طول عمر دارند. با پیشرفت کشورها، استفاده از مواد غذایی فرآوری شده و روغن‌های گیاهی هیدروژنه افزایش و مصرف غذاهایی با منشا طبیعی و گیاهی کاهش یافته است که این موضوع زمینه‌ساز بروز بیماریهای قلبی است.
تجمع خانوادگی بیماریهای قلبی – عروقی نیز نه تنها به دلایل ژنتیکی رخ می‌دهد، بلکه به الگوهای رفتاری و تغذیه‌ای خانواده مرتبط است.
از دیدگاه طب سنتی ایران، قلب به علت حساسیت و اهمیت مسئولیتی که به عهده دارد، بسیاری از بیماری‌هایی که در سایر اعضا اتفاق می‌افتند و بهبود می‌یابند را نمی‌توان تحمل کند و مواجهه او با بعضی بیماری‌ها مساوی است با مرگ انسان.
به همین خاطر سزاوار است که بیش‌ترین توجه پزشک بر حفظ سلامت قلب و جلوگیری از بروز بیماری در آن باشد. همچنین لازم است که در صورت بروز بیماری به زودی اقدام به معالجه و درمان آن نموده و قلب را از آسیب‌ها و آفات رسیده به آن ایمن سازد.
یکی از بهترین راه‌ها در معالجه امراض قلبی و استخراج مواد آن تقویت قلب است. فرح، شادی، سرور، غم، حزن و اندوه و غضب از عمده موارد موثر در سلامت و بیماری قلب هستند. فرح و سرور موجب تقویت قلب و غم، ترس، غضب و خجالت موجب تحلیل روح و تحلیل نیروی حیوانی و ضعف قلب می‌شوند.
پیشگیری از بروز بیماریهای قلبی
بزرگان طب سنتی ایران، مواردی را بیان می‌نمایند که رعایت آنها بقای سلامت قلب را بشارت می‌دهد. از آن جمله است:
عدم استنشاق بوهای ناخوشایند و در عوض بوییدن گیاهان و میوه‌های خوشبو مثل گل سرخ، شکوفه سنجد، شکوفه سیب، شکوفه بید و بیدمشک، ریحان، سیب، به، مورد، عنبر، مشک، گلاب، تخم گشنیز، گل نیلوفر و صندل البته مناسب بامزاج بیمار زیرا منفعت بوییدنی‌ها به سرعت به قلب می‌رسد.
پرهیز از عصبانیت، خشم، اندوه، افکار وسواسی و هیجانات ناگهانی و بیداری طولانی مدت، پرهیز از زیاده‌روی در فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین و نیز رعایت دستورات غذایی که مورد اخیر در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در ایام ماه رمضان رویکرد همگانی به انجام فریضه روزه نه تنها فقط نزد افراد روزه‌دار بلکه در جامعه نیز سلامت روانی و رفتار اجتاعی سالم‌تر را در پی دارد.
از آنجا که یکی از راه‌های مقابله جدی با استرس، روی آوردن به تکیه‌گاه لطف خدا و احساس بندگی او و خود را در حیطه سرپرستی او دیدن است، روزه می‌تواند الگوی خوبی از این شیوه مقابله تلقی شود.
تحقیقات متعددی در مورد اثرات مثبت روزه‌داری بر کاهش اضطراب و افسردگی و نیز افزایش اعتماد به نفس و به طور کلی تاثیر روزه‌داری بر سلامت روانی و مهارت‌های مقابله‌ای صورت گرفته است.
به علاوه مصرف الکل و سیگار که هم سلامت روحی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم برای سلامت قلب مضر است، در این ماه کاهش می‌یابد.
روزه‌داری اسلامی با تقویت شکیبایی، بخشش، خودآگاهی متعالی و تجربیات معنوی قادر است هوش معنوی و شادکامی روزه‌داران را افزایش دهد. بنابراین مسلمانان در ماه رمضان شادتر بوده و استرس کم‌تری دارند.
روزه در واقع یک نوع تسکین و تسلی روحی در افراد به وجود آورده و این دیانت و تقوا یک رضایت درونی به آنها می‌دهد که تا حدی تمایلات دنیوی و اضطراب را در آنها کاهش می‌دهد.
این آرامش روانی و دوری از عوامل استرس‌زا به عنوان یکی از اصول حفظ صحت قلب، نقش روزه‌داری در این ماه را در تامین سلامت قلب آشکار می‌سازد. از سوی دیگر مطالعات نشان می‌دهند که روزه‌داری به اضافه فعالیت ورزشی مناسب و منظم در تنظیم چربی خون و کاهش دادن میزان LDL و افزایش HDL که از فاکتورهای مهم در بروز بیماریهای قلبی از دیدگاه طب جدید می‌باشد، بسیار موثر است.
همانطور که ذکر شد یکی دیگر از اصول مهم حفظ صحت قلب، رعایت دستورات صحیح غذایی است.
