زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی : متخصص فارماکوگنوزی ؛  استاد دانشکده داروسازی

تحریریه زندگی آنلاین :

نام دیگر: علف گربه

نام علمی: Valeriana officinalis

نام عمومی: Valerian

نام انگلیسی: Valerian

 نام عربی: حشیشه القطه

نام فرانسوی: Valeriane officinale

نام آلمانی: Gemeiner baldrian

نام خانواده: Valerianaceae (سنبل‌الطیب)

 بیشتر بخوانید:

با خاصیت جادویی گیاه صندل قرمز آشنا شوید

تركیبات مهم:

مهم‌ترین تركیبات ریشه گیاه، والپوتری ایت‌ها و اسید والرنیك است كه به میزان 2-5/0 درصد متغیر است. همچنین در اسانس آن به میزان 7/0- 3/0 درصد بورنیل استات، بتاكاریوفیلن ، والرانون و والرنال وجود دارد. مقدار كمی از آلكالوئیدهای والریانین و والرین، ایریدوئید، فلاونوئید و استرول‌ها از دیگر تركیبات این گیاه هستند. وجود دو جسم اسید والریانیك و اسید استوكسی والریانیك در گیاه استاندارد ضروری است، چون گونه‌های دیگر حاوی این اجسام نیستند.

تا چندی پیش والپوتری ایت‌ها را عامل آرامبخشی والریان می‌دانستند؛ ولی مطالعات جدید نشان داده كه عصاره آبی والریان نیز این اثر را دارد. با توجه به اینكه والریان‌ها در آب محلول نیستند، قسمتی از اثر آرامبخش گیاه مربوط به اسید والرنیك بوده كه در مطالعات انسانی تأئید شده است.

از زمانی كه خاصیت موتاژنیسیته والپوتری‌ایت‌ها مورد مطالعه قرار گرفته، فرآورده‌های سنبل‌الطیب بیشتر از عصاره‌ آبی تهیه و مصرف می‌شوند، كه بر حسب اسید والرنیك استاندارد می‌گردند.

گیاه‌شناسی:

علف گربه گیاهی است علفی به ارتفاع دومتر با ساقه شیاردار. برگ‌های این گیاه متقابل و متشكل از برگچه‌های بیضوی نوك‌‌تیز است. قسمت مورد استفاده گیاه ریزوم آن است كه از ریشه‌های زیادی پوشیده شده است.

ریزوم و ریشه‌ها بوی خاصی دارند كه گربه را به خود جلب كرده و باعث تحریكاتی در آن می‌شوند؛ به طوری كه حركات خاصی را انجام می‌دهد و به همین دلیل به آن علف گربه می‌گویند. گل‌های آن که به صورت دیهیم روی ساقه قرار دارند، دارای رنگ سفید یا صورتی با بوی مطبوع هستند. این گیاه بیشتر در نواحی جنگلی با ارتفاع كم رشد می‌كند. علف گربه در بعضی نقاط ایران می‌روید.

 بیشتر بخوانید:

گیاهان دارویی که شما را جوان و زیبا می کند!

با این توصیه های طب سنتی با آلرژی بهاری مبارزه کنید

تاریخچه:

سنبل‌الطیب با وجود بوی نامطبوعی كه دارد، در قرن شانزدهم، در اروپا به صورت عطر مورد استفاده بود. تنتور این گیاه قرن‌ها به عنوان مسكن به كار می‌رفته است و هنوز هم در فرانسه، آلمان و سوئیس، برای رفع بدخوابی مصرف زیادی دارد. در فرانسه سالانه حدود 50 تن سنبل‌الطیب به فروش می‌رسد.

منشأ جغرافیایی:

این گیاه بومی اروپا و آسیاست. همچنین با شمال شرقی آمریكا سازگار شده است. گیاه در هلند، بلژیك، فرانسه، آلمان، شرق اروپا، ژاپن و آمریكا كشت می‌شود.

داروشناختی و اثرات مهم:

مهم‌ترین اثر سنبل‌الطیب، آرامبخش بودن آن است. اثرات دیگر شامل خواص آنتی‌بیوتیكی؛ صفراآوری؛ كاهش پرفشاری خون؛ آرام كردن ماهیچه‌های روده؛ ضدسرطانی و به مقدار زیاد محرك است. همچنین اسید والریانیك ضداسپاسم می‌باشد.

فرآورده‌های استاندارد گیاه برای رفع بدخوابی مفید بوده و با مطالعات تجربی در زمینه دارونما به اثبات رسیده است. سنبل‌الطیب یك آرامبخش متوسط است و باید 45- 30 دقیقه قبل از خواب یا استراحت مصرف شود.

 بیشتر بخوانید:

خواص کافور؛ از درمان سرفه تا نابودی شپش سر

کنترل چربی خون با شربت هشت عرق +طرز تهیه

شربتی گوارا برای درمان کبد چرب

داروهای گیاهی:

در جهان داروهای زیادی به عنوان آرامبخش از سنبل‌الطیب ساخته شده است. در انگلستان بیش از 80 فرآورده از این گیاه وجود دارد.

طریقه و میزان مصرف:

داروهای استانداردی به اشكال: دراژه، قطره و شربت تهیه شده‌اند كه بر حسب میزان مواد تأثیرگذار با مقدار توصیه‌شده بر روی برچسب دارو به صورت‌های زیر مصرف می‌شوند.

تهیه‌ چای: به 5-3 گرم پودر ریشه یك لیوان آب جوش اضافه کرده و حدود 15-10 دقیقه بگذارید بماند؛ سپس صاف كرده و میل كنید.

تنتور: 6-4 میلی‌لیتر روزانه مصرف شود.

عصاره‌ آبی: 2-1 میلی‌لیتر روزانه مصرف شود.

پودر خشک عصاره: 500- 250 میلی‌گرم روزانه مصرف شود.

عصاره‌ والریان: روزانه 300-150 میلی‌گرم مصرف شود (حاوی 5/1 -1 درصد والپوتری‌ایت و 005/0 درصد اسیدوالرنیك است).

عوارض جانبی:

اصولاً مصرف والریان در حد دارویی بدون عارضه بوده و از طرف FDA آمریكا ورود آن در مواد غذایی بلامانع اعلام شده است. تاكنون دوز سمی آن مشخص نشده است؛ ولی یك گزارش از دوز بالای آن كه حدود 20 برابر مقدار دارویی بوده وجود دارد.

مهم‌ترین اثرات گزارش‌شده:

ضددرد، ضدمیكروب، ضدتشنج، ضدشوره سر، ضداسپاسم، ضدعفونی‌كننده، ضدسرطان، ضدزخم‌های داخلی، ضداضطراب، ضدنفخ، آرامبخش، سیتوتوكسیك، هضم‌كننده، ادرارآور، صفراآور، محافظ كبد، خواب‌آور، كاهش‌دهنده‌ پرفشاری خون، محرك و ضد كرم.

نكات قابل توجه

كسانی كه می‌خواهند به طور مداوم از سنبل‌الطیب یا فرآورده‌های آن استفاده كنند، باید پس از هر دو هفته مصرف یك یا دو هفته مصرف آن را قطع كنند.

برای استفاده مستقیم از ریشه سنبل‌الطیب، آن را در هاون له کرده و 5 گرم از له‌شده گیاه را با یك لیوان آب حداكثر 5 دقیقه بجوشانید، سپس صاف كرده آن را میل کنید.