دکتر محمدحسین صالحی سورمقی - متخصص فارماکوگنوزی ، استاد دانشکده داروسازی
تحریریه زندگی آنلاین : ذرت گیاهی است علفی و یكساله كه ارتفاع آن تا 2 متر می‌رسد. برگ‌های این گیاه پهن، دراز و نوك‌تیز است كه قسمت انتهایی آن به غلاف تبدیل شده و دور ساقه را احاطه می‌كند.
ذرت دارای دو نوع سنبلك نر و ماده است. سنبلك‌های نر در انتهای ساقه و سنبلك ماده در كنار برگ‌ها و در محور ساقه قرار دارند که از آمیزش آنها میوه در 8 تا 12 ردیف تولید می‌شود. این میوه‌ها مدور، استوانه‌ای و سخت هستند. برحسب واریته ذرت دارای رنگ‌های سفید، زرد، مایل به قهوه‌ای یا رنگ‌های دیگر می‌باشد.
میوه منتهی به خامه بلند و طویلی است كه به مجموعه آنها كاكل ذرت می‌گویند. قسمت مورد استفاده ذرت دانه‌ها و كاكل آن است كه در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی- بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. منشأ اصلی ذرت آمریكای مركزی، مكزیك و گواتمالاست ولی در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا، از جمله ایران كشت می‌شود.
منشأ جغرافیایی:
ذرت بومی آمریكای مركزی است؛ اما در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا كشت می‌گردد. گیاه از شوروی سابق، بلغارستان، آلبانی، یوگسلاوی سابق و آمریكا به نقاط جهان صادر می‌گردد.
بیشتربخوانید:
پوست و موی سالم با ذرت
الف– دانه ذرت (Corn seed)
ذرت دارای نژادهای مختلفی است كه در سراسر جهان پراكنده‌اند. این نژادها تركیبات تا حدی متفاوت دارند. تركیبات مهم دانه ذرت شامل مواد نشاسته‌ای (كه گاهی تا 80 درصد وزن آن را تشكیل می‌دهد)، مواد آلبومینوئیدی (كه تا 10 درصد می‌تواند در دانه وجود داشته باشد)، رنگ زرد ذرت به تركیباتی به نام زئین و زیاگزانتین مربوط می‌باشد. زئین نوعی پروتئین و زیاگزانتین از تركیبات كاروتنوئیدی است. به غیر از نشاسته مهم‌ترین ماده دانه ذرت روغن می‌باشد كه در جوانه آن متراكم شده است.
میزان روغن در دانه تا حدود 6 درصد وزن آن را تشكیل می‌دهد. مهم‌ترین تركیبات روغن ذرت شامل اسیدهای چرب پالمیتیك، استئاریك، اولئیك، لینولئیك، آراشیدیك و لینوسریك است. بیشترین مصرف این روغن در تغذیه می‌باشد زیرا حاوی درصد بالایی از اسیدهای چرب اشباع‌نشده است. استفاده‌های دیگر آن در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی می‌باشد.
بیشتربخوانید:
خواص عجیب کاکل ذرت برای سلامتی
ب: كاكل ذرت (Corn silk)
تركیبات مهم:
اكثر اطلاعات مربوط به مطالعات، قدیمی هستند و پژوهش‌های جدید باید در مورد آن صورت گیرد. تركیبات مهم شامل: روغن ثابت به میزان 1/0 درصد (حاوی كارواكرول)، همچنین قندهای احیاكننده، موسیلاژ، اجسام شبه تانن به میزان 12 درصد، و مقدار زیادی نمك‌های پتاسیم هستند.
بعضی مطالعات نشان می‌دهد فلاونوئیدها، مواد تلخ، ساپونین‌ها و آلكالوئید در آن ممكن است وجود داشته باشد.
داروشناختی و اثرات مهم:
كاكل ذرت دارای خاصیت بسیار قوی ادرارآوری است كه مربوط به میزان بالای پتاسیم آن است. در طب عوام برای لاغر شدن، روماتیسم و آرتریت مصرف می‌شود.
تهیه چای:
5/0 گرم ازكاكل ذرت را در نصف لیوان آب سرد بریزید؛ سپس برای مدت كوتاه (حداكثر پنج دقیقه) بجوشانید و صاف كرده آن را میل كنید. این میزان مصرف را می‌توان به عنوان ادرارآور سه تا چهار بار در روز تكرار كرد.
داروهای گیاهی:
عصاره كاكل ذرت به همراه گیاهان دیگر به عنوان ادرارآور تهیه شده و در بازار جهان وجود دارد.
موارد احتیاط:
كاكل ذرت بهتر است به علت تحریك رحم، در بارداری و شیردهی مصرف نشود.
مقدار بیش از اندازه دارویی یا به مدت طولانی مصرف نشود.
مصرف كاكل ذرت گاهی در بعضی افراد ایجاد حساسیت می‌كند.
طریقه و میزان مصرف:
در صورتی كه فرآورده‌های صنعتی آن در دسترس باشد، طبق راهنمای آن مصرف شود؛ در غیر این صورت می‌توان به صورت چای كه شرح آن داده شد، مصرف گردد. مصرف مناسب آن حداكثر 4 تا 8 گرم به صورت چای تا سه روز است.
نكات قابل توجه
1- كاكل واریته‌های مختلف ذرت دارای اثرات دارویی مشابهی است.
2- از آنجا كه كاكل ذرت خاصیت ادرارآوری قوی دارد، ممكن است سنگ‌های مجاری ادرار حركت كرده و ضمن دفع شدن باعث خراش یا زخم و در نتیجه ناراحتی یا عفونت شوند، لذا باید در میزان مصرف آن احتیاط كرد.
3- كاكل ذرت به همراه گیاهان دیگر نظیر خارخاسك و دم گیلاس در طب عوام به عنوان دفع سنگ كلیه مصرف می‌شود.
4- روغن ذرت به عنوان حلال تزریقی محصولات دارویی كاربرد دارد.
5- برای نگهداری بهتر روغن ذرت، باید آن را دور از نور، هوا و حرارت كمتر از 25 درجه قرار داد.
6 - چون قسمت اعظم روغن ذرت از اسیدهای چرب اشباع‌نشده تشكیل شده است، یكی از روغن‌های ایده‌آل در تغذیه بوده و میزان كلسترول خون را نسبت به روغن‌های دیگر کمتر افزایش می‌دهد.
7- ده كشور اول تولیدكننده ذرت در سال 2012 شامل آمریكا، چین، برزیل، آرژانتین، مكزیك، هند، اوكراین، اندونزی، فرانسه و آفریقای جنوبی
است كه میزان 292/668 /690 تن ذرت تولید كرده‌اند.
