به واسطه تراکم زیاد ترکیبات گیاهی قدرتمند، بسیاری از گیاهان دارویی به مبارزه با ویروس‌ها کمک کرده و از گزینه‌های مورد علاقه پزشکان سنتی بوده اند.
با این وجود، برخی فواید گیاهان دارویی از پشتیبانی پژوهش‌های علمی گسترده، به ویژه مواردی که با حضور سوژه‌های انسانی انجام شده باشند، برخوردار نیستند، از این رو، باید جانب احتیاط را در مصرف آن‌ها رعایت کرد.
در ادامه این مطلب با برخی از گیاهان دارویی با قوی‌ترین فعالیت ضد ویروسی بیشتر آشنا می‌شویم.
اُرگانو
ارگانو که به نام پونه کوهی نیز شناخته می‌شود گیاهی محبوب در خانواده نعناعیان و به واسطه خواص دارویی خود شناخته شده است. ترکیبات گیاهی موجود در ارگانو، از جمله کارواکرول (Carvacrol) ویژگی‌های ضد ویروسی را ارائه می‌کنند.
در یک مطالعه آزمایشگاهی، هم روغن ارگانو و هم کارواکرول به صورت مجزا فعالیت نوروویروس موشی را طی ۱۵ دقیقه پس از مواجهه کاهش دادند.
نوروویروس موشی بسیار مسری است و از دلایل اصلی آنفلوآنزا معده در انسان است. این نوع بسیار شبیه به نوروویروس انسانی است و در مطالعات علمی استفاده می‌شود، زیرا رشد و تکثیر نوروویروس انسانی در محیط آزمایشگاهی بسیار دشوار است.
روغن ارگانو و کارواکرول فعالیت ضد ویروسی در برابر ویروس هرپس سیمپلکس نوع-۱ (HSV-۱)، روتاویروس، دلیل شایع اسهال در نوزادان و کودکان، و ویروس سنسشیال تنفسی (RSV) که موجب عفونت‌های تنفسی می‌شود را نیز نشان داده اند.
مریم گلی
مریم گلی یکی از اعضای خانواده نعناعیان و یک گیاه دارویی معطر است که از گذشته‌های دور در پزشکی سنتی برای درمان عفونت‌های ویروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواص ضد ویروسی مریم گلی بیشتر با ترکیباتی به نام سافی‌سینولید (Safficinolide) مرتبط است که در برگ‌ها و ساقه این گیاه وجود دارند.
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده اند که مریم گلی ممکن است با ویروس نقص ایمنی انسان نوع ۱ (HIV-۱) که به ایدز منجر می‌شود، مبارزه کند. در یک مطالعه، عصاره مریم گلی با پیشگیری از ورود ویروس به سلول‌های هدف به طور قابل توجهی فعالیت اچ‌آی‌وی را مهار کرد.
همچنین، مریم گلی توانایی خود در مبارزه با ویروس هرپس سیمپلکس نوع-۱ و ایندیانا وسیکیولوویروس (Indiana Vesiculovirus) که حیوانات اهلی مانند اسب، گاو و خوک را آلوده می‌سازد، نشان داده است.
ریحان
بسیاری از انواع ریحان، از جمله شیرین و مقدس، ممکن است با برخی عفونت‌های ویروسی مبارزه کنند.
به عنوان مثال، یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که عصاره ریحان شیرین حاوی ترکیباتی مانند اپی‌ژنین و اسید اورسولیک، می‌تواند آثاری قدرتمند در برابر ویروس‌های هرپس (تبخال)، هپاتیت B و انتروویروس داشته باشد.
همچنین، ریحان مقدس توانایی خود در افزایش ایمنی بدن را نشان داده که ممکن است به مبارزه با عفونت‌های ویروسی کمک کند.
طی یک مطالعه چهار هفته‌ای با حضور ۲۴ بزرگسال سالم، مصرف ۳۰۰ میلی گرم عصاره ریحان مقدس افزایش چشمگیر سطوح سلول‌های T و سلول‌های قاتل طبیعی در بدن این افراد را نشان داد که هر دو مورد سلول‌های ایمنی هستند که به محافظت و دفاع از بدن در برابر عفونت‌های ویروسی کمک می‌کنند.
رازیانه
رازیانه گیاهی با عطر و طعمی شبیه به شیرین بیان است که ممکن است با برخی انواع ویروس مبارزه کند.
یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که عصاره رازیانه آثار ضد ویروسی قوی را در برابر ویروس‌های هرپس و پاراآنفلوآنزا نوع-۳ (PI-۳) که موجب عفونت‌های تنفسی در گاو‌ها می‌شود، ارائه کرده است.
افزون بر این، ترانس-آنتول، ترکیب اصلی موجود در روغن اساسی رازیانه، آثار ضد ویروس قوی در برابر ویروس‌های هرپس را نشان داده است.
برخی مطالعات با حضور سوژه‌های حیوانی نشان داده اند که رازیانه ممکن است سیستم ایمنی را تقویت کرده و التهاب را کاهش دهد که این شرایط ممکن است به مبارزه با عفونت‌های ویروسی کمک کند.
سیر
سیر یکی از درمان‌های طبیعی محبوب برای طیف گسترده‌ای از بیماری ها، از جمله عفونت‌های ویروسی است.
در یک مطالعه با حضور ۲۳ بزرگسال مبتلا به زگیل ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، دو بار در روز استفاده از عصاره سیر روی نواحی تحت تاثیر قرار گرفته به از بین بردن زگیل‌ها پس یک تا دو هفته کمک کرد.
افزون بر این، مطالعات آزمایشگاهی در گذشته نشان داده اند که سیر ممکن است فعالیت ضد ویروسی در برابر آنفلوآنزای A و B، اچ‌آی‌وی، ویروس هرپس سیمپلکس نوع-۱، سینه پهلوی ویروسی، و راینوویروس که موجب سرماخوردگی می‌شود، داشته باشد. با این وجود، به پژوهش‌های بیشتری در این زمینه نیاز است.
مطالعات آزمایشگاهی و مواردی با حضور سوژه‌های حیوانی نشان داده اند که سیر واکنش سیستم ایمنی را با تحریک سلول‌های ایمنی محافظ که ممکن است در برابر عفونت‌های ویروسی وارد عمل شوند، بهبود می‌بخشد.
بادرنجبویه
بادرنجبویه یک گیاه لیمویی است که معمولا در چای‌ها و چاشنی‌ها استفاده می‌شود. این گیاه به واسطه خواص دارویی خود نیز شناخته شده است.
عصاره بادرنجبویه منبعی از ترکیبات قوی است که فعالیت ضد ویروسی دارند.
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده اند که بادرنجبویه آثار ضد ویروسی در برابر آنفلوانزای مرغی، ویروس‌های هرپس، ویروس نقص ایمنی انسان نوع ۱، و انتروویروس ۷۱ که می‌تواند موجب عفونت‌های جدی در نوزادان و کودکان شود، دارد.
نعناع بیابانی
نعناع بیابانی به واسطه خواص ضد ویروس قدرتمند خود شناخته شده است و معمولا به چای ها، عصاره ها، و تنتور‌ها اضافه می‌شود و به عنوان درمانی طبیعی در برابر عفونت‌های ویروسی کاربرد دارد.
برگ‌ها و روغن اساسی نعناع بیابانی حاوی ترکیبات فعال، از جمله منتول و اسید رزمارینیک هستند که فعالیت ضد ویروسی و ضد التهاب دارند.
در یک مطالعه آزمایشگاهی، عصاره برگ نعناع بیابانی فعالیت ضد ویروسی قوی در برابر ویروس سنسشیال تنفسی را نشان داده و همچنین سطوح ترکیبات التهابی را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
رزماری
رزماری که به نام اکلیل کوهی نیز شناخته می‌شود گیاهی پر استفاده در آشپزی است، اما به واسطه ترکیبات مختلف خود، مانند اسید اولئانولیک، کاربرد‌های درمانی نیز دارد.
در مطالعات آزمایشگاهی و با حضور سوژه‌های حیوانی، اسید اولئانولیک فعالیت ضد ویروسی در برابر ویروس‌های هرپس، اچ‌آی‌وی، آنفلوآنزا و هپاتیت را نشان داده است.
افزون بر این، عصاره رزماری آثار ضد ویروس در برابر ویروس‌های هپاتیت A که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نشان داده است.
اکیناسه
اکیناسه که به نام سرخارگل نیز شناخته می‌شود، به واسطه خواص تقویت کننده سلامت خود یکی از گیاهان پر استفاده در دارو‌های گیاهی است. بسیاری از بخش‌های این گیاه از جمله گل ها، برگ‌ها و ریشه‌ها برای درمان‌های طبیعی استفاده می‌شوند.
در حقیقت، Echinacea Purpurea نوعی از این گیاه که گل‌های مخروطی دارد، توسط بومیان آمریکا برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری ها، از جمله عفونت‌های ویروسی، استفاده می‌شد.
چندین مطالعه آزمایشگاهی نشان داده اند که برخی انواع اکیناسه، از جمله E. Pallida، E. Angustifolia و E. Purpurea در مبارزه با عفونت‌های ویروسی مانند هرپس و آنفلوآنزا موثر عمل می‌کنند.
به طور خاص، E. Purpurea دارای آثار تقویت کننده سیستم ایمنی است که آن را به گزینه‌ای مفید برای درمان عفونت‌های ویروسی تبدیل می‌کند.
سامبوکاس
سامبوکاس (Sambucus) یا آقطی خانواده‌ای از گیاهان است که به نام الدر (Elder) نیز شناخته می‌شوند. الدربری یا آقطی سیاه در اشکال مختلف، مانند قرص و شربت، به عنوان درمانی طبیعی برای عفونت‌های ویروسی، مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی، استفاده می‌شود.
مطالعه‌ای با حضور سوژه‌های حیوانی نشان داد که آب الدربری در مهار تکثیر ویروس آنفلوآنزا و تحریک واکنش سیستم ایمنی موثر عمل می‌کند.
در یک بررسی که شامل چهار مطالعه و داده‌های ۱۸۰ نفر می‌شد نیز پژوهشگران دریافتند استفاده از مکمل الدربری در کاهش علائم تنفسی ناشی از عفونت‌های ویروسی موثر عمل کرده است.
شیرین بیان
شیرین بیان دیر زمانی است که در پزشکی سنتی چینی و دیگر روش‌های درمانی طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترکیبات فعال موجود در شیرین بیان، مانند گلیسیریزین، لیکوریتیژنین و گلابریدین از خواص ضد ویروسی قدرتمند برخوردار هستند.
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که عصاره ریشه شیرین بیان در برابر اچ‌آی‌وی، ویروس سنسشیال تنفسی، ویروس‌های هرپس و کروناویروس مرتبط با سندرم تنفسی حاد که موجب نوعی سینه پهلوی شدید می‌شود، موثر عمل می‌کند.
آستراگالوس
آستراگالوس که به نام گون نیز شناخته می‌شود، گیاهی گلدار و پر استفاده در پزشکی سنتی چینی است. این گیاه دارویی حاوی آستراگالوس پلی‌ساکارید (APS) است که از خواص تقویت کننده سیستم ایمنی و ضد ویروس چشمگیری برخوردار است.
مطالعات آزمایشگاهی و با حضور سوژه‌های حیوانی نشان داده اند که آستراگالوس با ویروس‌های هرپس، هپاتیت C، و ویروس H۹ آنفلوآنزای پرندگان مقابله می‌کند.
افزون بر این، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که آستراگالوس پلی‌ساکارید ممکن است از سلول‌های آستروسیت انسانی، شایع‌ترین نوع سلول در سیستم عصبی مرکزی، در برابر عفونی شدن توسط ویروس‌های هرپس محافظت کند.
زنجبیل
محصولات تهیه شده از زنجبیل مانند چای ها، قرص‌ها و شربت ها، درمان‌های طبیعی محبوبی هستند. زنجبیل به لطف تراکم بالای ترکیبات گیاهی قدرتمند فعالیت ضد ویروس چشمگیری را نشان داده است.
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده اند که عصاره زنجبیل از آثار ضد ویروسی در برابر آنفلوآنزا پرندگان، ویروس سنسشیال تنفسی، و کالیسی‌ویروس گربه‌ای (FCV)، قابل مقایسه با نوروویروس انسانی، برخوردار است.
افزون بر این، برخی ترکیبات در زنجبیل، مانند جینجرول و زینجرون، توانایی خود در مهار تکثیر ویروس و پیشگیری از ورود ویروس‌ها به سلول‌های میزبان را نشان داده اند.
جینسینگ
جینسینگ دیر زمانی است که در پزشکی سنتی چینی استفاده می‌شود، و به طور خاص توانایی خود در مبارزه با ویروس‌ها را نشان داده است.
در مطالعات آزمایشگاهی، عصاره جینسینگ قرمز کره‌ای آثار چشمگیر در برابر ویروس سنسشیال تنفسی، ویروس‌های هرپس، و هپاتیت A را نشان داده است.
افزون بر این، ترکیباتی در جینسنگ به نام جینسنوسید‌ها دارای آثار ضد ویروسی در برابر هپاتیت B، نوروویروس و کوکساکی‌ویروس (Coxsackievirus) است که مورد آخر با چندین بیماری، از جمله یک عفونت مغزی به نام مننگوانسفالیت مرتبط است.
قاصدک
قاصدک شاید بیشتر به عنوان علف هرز شناخته شود، اما این گیاه از خواص دارویی، از جمله آثار ضد ویروسی برخوردار است.
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده اند که قاصدک ممکن است با هپاتیت B، اچ‌آی‌وی، و آنفلوآنزا مبارزه کند.
افزون بر این، یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که عصاره قاصدک تکثیر دنگ، ویروسی که موجب تب دنگ می‌شود را مهار کند. این بیماری که می‌تواند کشنده باشد، علائمی مانند تب بالا، استفراغ و درد عضلانی را موجب می‌شود.
منبع: عصر ایران
