زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو: رضا حسینمرد ی ، روزنامه‌نگار

تحریریه زندگی آنلاین : بیوگرافی

دکتر کریم پرستویی متولد سال 1356 تهران است. دانش‌آموخته کارشناسی رشته تغذیه علوم پزشکی تبریز طی سال 1375 تا 1379 در دوران استاد سلطانعلی محبوب، کارشناسی ارشد تغذیه علوم پزشکی شیراز 1379 تا 1382 زیر نظر استادانی از جمله خانم دکتر روانشاد خانم دکتر مظلوم، آقای دکترتوتونچی؛

دکتر پرستویی طی سال‌های وقفه بین مقطع ارشد و دکترای تخصصی رشته تغذیه در دانشگاه علوم پزشکی کاشان به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه، سرباز هیات علمی بود.

مقطع دکترای تخصصی تغذیه را در خدمت اساتید بزرگواری چون دکتر سیاسی و دکتر کشاورز طی سال‌های 1389 تا 1395 در دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران گذراند.

دکتر پرستویی بعد از فارغ‌التحصیلی به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... مشغول ادامه فعالیت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی خود شد.

طی این سال‌ها تلاش کرد تا با همکاری سایر اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا... دوره‌های تحصیلی کارشناسی علوم تغذیه، کارشناسی ارشد علوم تغذیه در بحران و کارشناسی ارشد بهداشت و ایمنی مواد غذایی را راه‌اندازی کند و اکنون نیز مسئولیت مرکز تحقیقات بهداشت تغذیه دانشگاه را عهده‌دار است و در میان بیست و دو مرکز تحقیقاتی این دانشگاه در ردیف سه مرکز تحقیقات برتر دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا... بوده است. مطابق بررسی‌های وزارت بهداشت نیز این مرکز تحقیقات رتبه بسیار خوبی در میان سایر مراکز تحقیقاتی داشته است.

وی از سال 1401 تا کنون به عنوان عضو هیات برد تخصصی رشته علوم تغذیه نیز مشغول همکاری است.

بیشتربخوانید:

چند راهنمایی برای تقویت ذهن

توجه ویژه بر اهمیت دانش تغذیه در کشور

رشته تغذیه فارغ‌التحصیلان فراوانی دارد و شاهد این موضوع نیز حضور گسترده کارشناسان و کارشناسان ارشد و متخصصان تغذیه در سطح کشور و دانشگاه‌ها و کنگره‌های متعدد علمی است.

تغذیه سالم در کنار فعالیت بدنی و سایر ابعاد سبک زندگی سالم، نقش بسیار مهمی دارد. بسیاری از بیماری‌های شایع در جامعه تا حد قابل توجهی به همین موضوع نحوه تغذیه ارتباط دارد. بیماری‌های غیر واگیر از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، فشار خون و ... به تغذیه ناسالم وابسته است و از این بابت امراض قلبی و عروقی در بین علل مرگ و میر رتبه بالایی دارد.

 اضافه وزن و چاقی، مادر بیماری‌های مزمن و غیر واگیر است. نتیجه بر هم خوردن تعادل بین دریافت و مصرف انرژی، اضافه وزن است. چاقی شیوع رو به رشدی طی سالیان اخیر داشته است، به گونه‌ای که فدراسیون جهانی چاقی بر اساس گزارش اواخر سال 2022 خود اعلام کرده است، بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان تا سال 2030 به چاقی مبتلا خواهند شد. متوسط شیوع چاقی به گونه‌ای خواهد بود که از هر هفت مرد یک نفر و از هر پنج زن یک نفر مبتلا به چاقی هستند. بر اساس فهرست درج شده در این گزارش، ایران در میان بیست کشور دنیا که مردم آن دچار چاقی و اضافه وزن هستند، قرار دارد! حدود چهل و دو درصد زنان تا سال 2030 در ایران مبتلا به چاقی خواهند بود؛ یعنی تقریباً از هر دو نفر زن، یک نفر مبتلا به چاقی است. بر اساس این آمار تا سال 2030 حدود بیست و هشت درصد مردان کشور به چاقی مبتلا خواهند بود، یعنی از هر سه مرد ایرانی یک نفر چاق خواهد بود.

چاقی؛ عامل بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر

اختلالات تنفسی، وقفه تنفس هنگام خواب، عملکرد نامناسب ریه‌ها و کبد چرب غیر الکلی ناشی از چاقی هستند، و چاقی هم به علت استفاده بیش از حد کالری می‌باشد.

کبد چرب و اهمیت تشخیص به موقع

نکته قابل تأمل و مهم تشخیص عارضه کبد چرب توسط دستگاه سونوگرافی است و آن اینکه دستگاه سونوگرافی زمانی کبد چرب را نشان می‌دهد و تشخیص خواهد داد که حتماً باید حدود 30 درصد «بافت کبد» درگیر عارضه کبد چرب شده باشد تا بتواند تشخیص داده شود. اگر سونوگرافیست به تشخیص گرید 1 یا درجه یک عارضه کبد چرب پی ببرد، بدان معنا است که 33 درصد کبد فرد درگیر شده است. بر اساس تعریف کتب علمی اگر پنج درصد کبد، چرب شده باشد عارضه کبد چرب درجه یک (گرید یک) رخ داده است.

عارضه استئوآرتریت یکی دیگر از عوارضی است که چاقی بر زانوهای فرد باقی می‌گذارد. دیابت، تشکیل لخته در وریدهای عمقی (DVT)، نقرس، ناباروری و مشکلات پوستی از پیامدهای چاقی هستند. سکته و مشکلات عروق قلبی در بیماران دیابتی حدود دو تا چهار برابر بیشتر است. سکته‌های مغزی و فشار خون بالا نیز از عوارض چاقی هستند.

 بیشتربخوانید:

5 ویتامینی که اعصابتان آرام میکند

سرطان؛ یکی دیگر از عوارض چاقی

 انواع سرطان‌ها به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش، سرطان پروستات در مردان و سرطان تخمدان در زنان ناشی از عوارض جدی چاقی است. مردم تعجب می‌کنند که چرا سرطان در جامعه زیاد شده است!!! در پاسخ باید گفت که چاقی نیز افزایش یافته است. سرطان از عوارض چاقی و اضافه وزن است. همه این موارد از معضلاتی محسوب می‌شوند که نیازمند سیاستگذاری جدی است.

انواع چاقی

به جز انواع چاقی‌های سیب شکل و گلابی شکل اندام‌ها که به ترتیب در مردان و زنان داریم، در مجموع دو نوع چاقی وجود دارد؛ یک نوع چاقی مربوط به حجم و اندازه سلول‌های چربی است که در بزرگسالی بیشتر مطرح است و نوع دیگر مربوط به افزایش تعداد سلول‌های چربی می‌باشد که درمان برای این نوع چاقی دشوارتر خواهد بود و در کودکان و نوجوانان بیشتر مشاهده می‌شود که در این میان والدین باید خیلی دقت داشته باشند.

اهمیت تغذیه از قبل بارداری

به نظر اینجانب، موضوع تغذیه، قبل از زمان تشکیل نطفه تا زمانی که حیات انسان ادامه دارد، در زندگی فردی مهم است و نقش دارد. اگر یک مادر قبل از باردار شدن «شاخص توده بدنی» نامناسبی داشته باشد، در نتیجه بارداری و فرزند‌آوری نقش خواهد داشت. لاغر بودن بیش از حد مادر نیز در تولد نوزادان زیر وزن مناسب نقش دارد. در مادر بارداری که توده بدنی بالاتری دارد، امکان ابتلا به دیابت وجود خواهد داشت و این موضوع موجب تولد نوزادان با وزن و حجم بزرگ خواهد شد و نوزاد «ماکروزوم» (وزن بیش از چهار کیلوگرم) را زایمان می‌کند و این رخداد یعنی تعداد سلول‌های چربی در بدن این نوزاد تازه متولد شده خیلی زیاد است.

استعداد افزایش وزن در این نوزاد زیاد است و همین‌طور احتمال بروز امراض غیر واگیر و دیابت، فشار خون و ... در سال‌های آتی برای این فرد تازه متولد شده بالا‌تر است. زوجین باید بدانند که قبل از بارداری باید به وزن ایده‌آل و تناسب‌اندام خود برسند. اگر در تمام مقاطع زندگی خود و فرزندان‌مان به الگوی غذایی سالم و داشتن تحرک کافی دقت کنیم، می‌توانیم شاهد نتایج خوبی در طول زندگی باشیم.

ارتقای سواد تغذیه‌ای

خانواده، مدرسه، آموزش و پرورش در ارتقای سواد تغذیه‌ای افراد نقش دارند، البته رسانه ملی نیز باید نقش خود را به خوبی ایفا کند و زمان کافی برای فرهنگ‌سازی در طولانی مدت اختصاص بدهند. توجه به زندگی و تغذیه سالم به واسطه ساخت فیلم‌های مرتبط با این حوزه نیز نقش مفیدی خواهد داشت، البته انتخاب‌های سالم غذایی و الگوهای غذایی سالم برای جامعه یک هدف است و برای داشتن ذهن سالم به بدن سالم نیاز است. رابطه بین بدن سالم و روح سالم اثبات شده است.

پیامدهای کهنسال شدن جامعه

جمعیت کشورمان در حال کهنسال شدن است و ایران فقط حدود 20 سال فرصت ترمیم جمعیت دارد. از آنجایی که نیروی کار زیادی نخواهیم داشت، پس در زمینه تولید و بهره‌وری نیز دچار مشکلاتی خواهیم شد. متاسفانه هرم جمعیتی کشور وارونه شده و جمعیت میانسال فراوانی داریم که 20 سال دیگر سالمند می‌شوند. ناباروری به واسطه شیوع بالای چاقی، به این موضوع دامن خواهد زد.

بیشتر بخوانید:

نقش تغذیه در تقویت حافظه

برای فشار خون بالا رژیم غذایی نقش مهمی دارد

 در رژیم غذایی «DASH» که حاوی میوه‌ها سبزیجات و لبنیات کم‌چرب است، مصرف مغز خشکبار و حبوبات به میزان متناسب توصیه می‌شود، چون حاوی منیزیم است، البته در سبزیجات سبز نیز منیزیم وجود دارد و در اصل رنگ سبزیجات به خاطر کلروفیل است و رنگ سبز کلروفیل نیز به خاطر منیزیم می‌باشد؛ بدین ترتیب منیزیم در کاهش فشار خون بسیار نقش دارد.

اهمیت اهتمام به تغذیه دانش‌آموزی

بسیاری از مشکلاتی که برای سلامت و بدن انسان در دهه پنجم زندگی رخ می‌دهد، مربوط به رفتارهای نادرست دهه دوم زندگی است. اگر از دهه دوم زندگی این دقت انجام شود، ما شاهد کمتر شدن مشکلات خواهیم بود. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، شیوع چاقی در نوجوانان و حتی کودکان زیر پنج سال نگران‌کننده است.

اگر والدین و اطرافیان به فرزندان خود کمک کنند که انتخاب‌های غذایی سالمی داشته باشند، یعنی در اصل کمک کردند که کمتر به بیماری مبتلا شوند و فرزندان سلامت داشته باشند. باید فرصت‌هایی فراهم کنیم که فرزندان و دانش‌آموزان مواد غذایی و خوراکی‌های سالم‌تری در دسترس داشته باشند و اگر بوفه مدارس و یا حتی والدین برای صبحانه و میان‌وعده‌های آنان تدارکی می‌بینند، باید مواد غذایی سالم و مفیدی انتخاب کرده باشند. فست‌فودها غنی از چربی و غنی از کالری هستند و با توجه به ماهیت کم‌تحرکی در مدارس که ساعت‌ها در کلاس‌های درس حضور دارند یا بازی‌های کامپیوتری و کار با موبایل انجام می‌دهند، دانش‌آموزان دچار اضافه وزن خواهند شد. در دوره نوجوانی انفجار رشد اتفاق می‌افتد و وزن و قد رشد پیدا می‌کند، یعنی از نه تا هجده سالگی این دوران طی خواهد شد؛ بسیار مهم است که به خصوص برای این دوران یک وضعیت تغذیه‌ای مناسب فراهم کنیم.

یکی از گروه‌های مهم نان و غلات است؛ اغلب مردم از جمله کودکان و نوجوانان درصد قابل توجهی از نان، غلات و برنج استفاده می‌کنند. به همین خاطر تاکید می‌شود فرزندان از نان‌هایی که سبوس بیشتری دارند، استفاده کنند. بهتر است که از نان سفید، نان لواش، نان باگت و نان‌های تست که سبوس ندارند تا حد ممکن کمتر استفاده کنند. بهتر است که به سمت مصرف برنج قهوه‌ای برویم. سبوس برنج حاوی مواد مغذی پر اهمیتی است که مصرف آن برای سلامت دستگاه گوارش بسیار مفید خواهد بود. سبوس در رشد باکتری‌هایی که در روده با انسان همزیستی می‌کنند، بسیار مفید است. افرادی که نان بدون سبوس مصرف می‌کنند، فلور طبیعی میکروبی روده را برهم می‌زنند و این مساله باعث پدیده «دیس‌بیوزیس» و بر هم خوردن تعادل میکروب‌های روده خواهد شد که عوارض مخصوص به خود دارد. نان و غلات سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، ماکارونی و پاستا سبوس‌دار باید انتخاب کرد.

مصرف سبزی‌ها و انواع سالاد فصل، سالاد شیرازی، سبزی خوردن، خورش‌های حاوی سبزیجات باید انتخاب مهم خانواده باشد یا اینکه سبزیجات پخته شامل انواع لوبیا سبز کلم و کدو پخته را به صورت دورچین مصرف کرد.

بر اساس اعلام دانشگاه هاروارد در یک بشقاب غذای سالم، بیش از یک‌چهارم این بشقاب باید شامل سبزی‌ها باشد. سبزی‌ها کمترین کالری و بیشترین مواد مغذی را دارند.

مصرف میوه‌های رنگی اولویت بعدی است. رنگ میوه‌های رنگی مربوط به فیتوکمیکال‌ها است. تقریباً حدود پنج هزار فیتوکمیکال داریم که هر دسته از این مواد خواص سلامت‌بخشی اختصاصی خود را دارد. برای هر فرد در هر روز دو تا پنج واحد میوه‌های مختلف فصل توصیه می‌شود. میوه‌های متنوع خیلی بهتر از ساندویچ‌های سوسیس و کالباس، همبرگر و ... است. میوه‌ها میان‌وعده‌های خوبی هستند؛ حتی میوه‌های خشک مثل انجیر، برگه‌های آلو و زردآلو بسیار مفید می‌باشند.

مصرف لبنیات توصیه همیشگی متخصصان تغذیه است. لبنیات حاوی مواد مغذی کافی برای بدن می‌باشد. تخم‌مرغ و شیر دو ماده غذایی حاوی پروتئین مناسب و مورد نیاز بدن است. مشتقات شیر از جمله ماست و دوغ برای همه افراد به خصوص دانش‌آموزان توصیه می‌شود و باید بوفه مدارس به هیچ عنوانی نوشابه‌های مختلف را ارائه ندهد؛ در بوفه مدارس ماست پروبیوتیک و ماست میوه‌ای باید ارائه شود.

مصرف غذاهای دریایی به جای گوشت قرمز بسیار توصیه می‌شود. پس یعنی ماهی و میگو باید متناسب و متعادل مصرف شود. نیمی از اسیدهای چرب موجود در مغز انسان از نوع دوکوزاهگزانوئیک اسید «DHA» از خانواده امگا 3 بوده و نیمی دیگر آراشیدونیک اسید از خانواده امگا 6 است. منبع امگا 3، ماهی و غذاهای دریایی است و اگر میزان این ماده در مغز فرزند ما بیشتر باشد، میزان قدرت و تمرکز وی نیز بیشتر خواهد شد.

یکی از مشکلاتی که در بچه‌ها داریم اختلال بیش‌فعالی همراه با کم‌توجهی و بی‌دقتی است. مصرف کم اسیدهای چرب امگا 3 باعث این عارضه «ADHD» خواهد شد.

باید ماهی در برنامه غذایی بچه‌ها گنجانده شود. نسبت امگا 6 (که بیشتر در روغن ذرت، آفتابگردان، پنبه‌دانه و ... وجود دارد) به امگا 3 (که در ماهی و غذاهای دریایی وجود دارد) باید به گونه‌ای باشد که امگا 3 بیشتری دریافت کنیم. باید تا می‌توانیم امگا 3 بیشتری مصرف کنیم تا به اهداف تغذیه مفید نزدیک شویم.

گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ باید در برنامه غذایی گنجانده شوند. یک نوجوان در طول یک هفته باید حدود 26 تا 30 انس (هر انس 30 گرم) گوشت و پروتئین مصرف کند.

تغذیه دانش‌آموزان و بوفه مدارس

بوفه مدارس باید به عنوان یک غذای سالم از سبزیجات و میوه‌ها به طور بهداشتی در بسته‌بندی‌های مناسب در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد. سویا یکی از پروتئین‌های گیاهی بسیار خوب است که باید در تغذیه از آن استفاده کرد. کیفیت پروتئینی «سویا» از «گوشت قرمز» بالاتر است. تخم‌مرغ، شیر و سویا بالاترین کیفیت پروتئین برای جذب در بدن را دارند. استفاده از سویا در غذا‌هایی مانند ماکارونی، کتلت یا به صورت آجیل سویا باید در برنامه غذایی باشد یا در اختیار دانش‌آموز قرار گیرد.

کدام روغن‌ها؟

مصرف روغن مناسب نیز بسیار مهم است و باید از روغن‌های حاوی امگا 3، امگا 9 و سپس امگا 6 استفاده کنیم. اغلب روغن‌های مصرفی که همین حالا هم به طور روزمره زیاد مصرف می‌کنیم، حاوی امگا 6 هستند. روغن کانولا (کلزا) و روغن بذر کتان حاوی امگا 9 و 3 می‌باشد؛ روغن بذر کتان امگا 3 فراوانی دارد.

متاسفانه طبق عادت، ماهی که حاوی امگا 3 است را در منزل با روغن حاوی امگا 6 فراوان سرخ می‌کنیم که همین موجب تخریب مواد مغذی و امگا 3 موجود در ماهی

 خواهد شد. بهتر است ماهی را کباب‌پز، بخار‌پز یا آب‌پز کنیم.

مصرف روغن «MCT» به طور روزانه به میزان 10 سی‌سی جهت افزایش وزن و رشد کودک مفید خواهد بود، چون این روغن حاوی اسیدهای چرب کوتاه و متوسط زنجیر است و انرژی کافی برای فرزندان ما تأمین خواهد کرد و چربی ذخیره‌ای هم برای بدن ایجاد نمی‌کند.

نگرانی بابت برخی معضلات رفتاری در تغذیه و رژیم‌درمانی

رژیم‌های غیر علمی مشکلات جدی ایجاد خواهند کرد. امروزه شاهد افرادی هستیم که رژیم‌های غذایی نامناسب جهت لاغری می‌گیرند و دچار سنگ کیسه‌صفرا و مشکلات گوارشی متعاقب آن می‌شوند. اینقدر که به موضوع درمان بیشتر توجه می‌شود، به پیشگیری توجه نمی‌شود. باید مراقب بود که به دیابت مبتلا نشویم، چرا که دیابت درمان قطعی ندارد و فقط با داروها و رژیم غذایی و تغییر شیوه زندگی می‌توان آن را مراقبت و کنترل کرد.

جایگاه آموزش تغذیه در نظام پیشگیری؛ پیشگیری مقدم بر درمان

طی این دو دهه گذشته با یک حساب سر انگشتی من به حدود دو هزار نفر پزشک، تغذیه تدریس کردم. درس تغذیه برای پزشکان فقط دو واحد دانشگاهی است. این یعنی هفده جلسه دو ساعته که جمعاً کمتر از 30 ساعت در مورد تغذیه آموزش می‌بینند. دانش تغذیه می‌تواند برای پیشگیری و حتی درمان بسیاری از بیماری‌ها مؤثر باشد. تفکر در آموزش پزشکی کشور، تفکر درمانی است و به پیشگیری کمتر توجه می‌شود.

 یک سؤال؛ کرونا در دنیا درمان شد یا به واسطه اصول پیشگیری و تغذیه رفع شد؟

پاسخ: کرونا دارو و درمان مستقیمی نداشت، بلکه پیشگیری، واکسیناسیون و تغذیه مناسب به رفع آن کمک کرد.

سؤال دیگر اینکه، چرا عمل جراحی اسلیو اینقدر مخاطب پیدا کرده است؟

پاسخ اینکه اجازه می‌دهیم مردم چاق بشوند. بعد مجبور می‌شوند جراحی کنند؛ اجازه می‌دهیم با تغذیه نادرست دچار مشکلات عروق قلب شوند بعد راهکار جراحی را پیشنهاد می‌کنیم. دیابت هم همین‌طور و متعاقب آن بیماری‌های مرتبط با دیابت را شاهد خواهیم بود.

سخن پایانی

امیدوارم هموطنانی با تناسب‌اندام، بدون بیماری و بدون دیابت، بدون فشار خون و بدون بیماری قلبی داشته باشیم. طول عمر با عزت 120 ساله برای هموطنان عزیز آرزومندم. امیدوارم موفق و سلامت باشید.