زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر محمدرضا شیرزادی؛ رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت

تحریریه زندگی آنلاین : در آستانه روز جهانی مبارزه با بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان با اشاره به شعار امسال روز جهانی بیماری‌های زئونوز مبنی بر " توجه به بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان"، ۶۰ درصد بیماری‌های عفونی در انسان‌ها و ۷۵ درصد از بیماری‌های نوپدید، از حیوانات به انسان منتقل می‌شود؛ بنابراین این بیماری‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

شناسایی ۲۰۰ نوع بیماری زئونوز در جهان

بیش از ۲۰۰ نوع از بیماری‌های زئونوز در جهان شناسایی شده است، بعضی از بیماری‌های زئونوز مانند هاری در صورت ابتلا ۱۰۰ درصد کشنده است اما، با انجام واکسیناسیون و سایر اقدامات پیشگیری کننده ۱۰۰ درصد قابل پیشگیری هستند.این بیماری‌ها به شکل عفونت ویروسی، باکتریایی و یا پریون (عواملی ساده‌تر و کوچک‌تر از ویروس‌ها) انتقال می‌یابند که تظاهرات بالینی متفاوتی از ضایعات مختصر پوستی تا بیماری‌های دستگاه گوارش، بیماری سیستم عصبی مرکزی و... دارند.

بیشتربخوانید:

کوتاه و گویا پیرامون وبا

زئونوزها متهم اول بروز بیماری‌های نوپدید

اهمیت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان باید برای همه مردم آشکار باشد، بروز بیماری کووید۱۹ خود دلیل مستدل بر این مدعا است. قبل از بروز بیماری کووید۱۹ بیماری‌های نوپدید مهم دیگری در سال‌های اخیر مانند جنون گاوی، آنفلوآنزای پرندگان و ابولا نیز توجه جهانیان را به بیماری‌های زئونوز دو چندان کرده بود.بسیاری از بیماری‌ها به خصوص آنهایی که توانایی همه‌گیری دارند، در گروه بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان طبقه بندی می‌شوند، همچنین در تداوم انتقال برخی از این بیماری‌ها، انتقال انسان به انسان بارز و شایع می‌شود که به عنوان نمونه می‌توان به عفونت HIV و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد.با توجه به اینکه تماس انسان با حیوان، دام و یا فرآورده‌های دامی درطول روز دائما وجود دارد،‌ خطر انتقال این بیماری‌ها هم بالا است و باید دقت کرد که اگر با حیوانات در تماس هستیم حتما از پوشش مناسب و لباس حفاظتی استفاده کنیم.

کدام بیماری‌ها شامل زئونوزها هستند؟

لیشمانیوز احشایی و جلدی (سالک)، تب مالت، هاری، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، سیاه زخم،‌ کیست هیداتید، مارگزیدگی و عقرب گزیدگی و... شامل بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان است.

وضعیت بروز بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان

سال گذشته حدود ۲۲ هزار مورد ابتلا به تب مالت، بیش از ۳۲۰ هزار مورد حیوان گزیدگی، ۱۴ مورد هاری و ۱۲هزار مورد سالک به ثبت رسید. آمار بروز به شکل تفکیکی برای هر بیماری مشخص است. در برخی از موارد بروز بیماری نسبت به سالیان قبل افزایشی و در برخی دیگر کاهشی بوده است.

بیشتربخوانید:

لوپوس درمان ندارد و واگیردار نیست

لزوم افزایش هماهنگی بین بخشی برای کنترل بیماری‌ها

اصل کنترل بیماری‌های زئونوز، هماهنگی بین بخشی است،‌ وزارت کشور،‌ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، سازمان دامپزشکی، وزارت جهاد کشاورزی و... در این زمینه باید به ما کمک کنند. از سوی دیگر گسترش کارخانه‌های تولید محصولات دامی پاستوریزه از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین نباید از آموزش به جامعه غافل شد، افراد باید آگاه باشند و به راحتی خود را در تماس با حیوانات قرار ندهند و در صورت مواجهه با حیوان آلوده حتی پیش از بروز علائم به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند و به هیچ عنوان فرآورده لبنی غیر پاستوریزه مصرف نکنند.

۴ شیوه انتقال بیماری‌های زئونوز

بیماری‌های زئونوز از ۴ روش‌ قابل انتقال است، تماس مستقیم،‌ تماس غیرمستقیم، ناقلین و غذا می‌توانند بیماری را انتقال دهند.این بیماری‌ها به دلیل وجود عامل بیماری‌زا در ادرار، بزاق، خون یا مدفوع حیوان و تماس مستقیم با آنها به انسان منتقل می‌شود. همچنین ممکن است از طریق هوای آلوده شده به این ترشحات مانند آنفلوآنزا به انسان منتقل شوند. موارد انتقال از طریق آب آلوده به این موارد نیز وجود دارد.

بیماری‌های زئونوز همچنین در صورت تماس با ناحیه‌ای که حیوانات آلوده در آن حضور داشته‌اند یا در آن زندگی می‌کنند یا با لمس جسمی که توسط حیوان آلوده، آلوده شده است، به طور غیر مستقیم منتقل می‌شوند. در اماکنی مانند اسطبل، مخازن آکواریوم، قفس مرغ، قفس یا لانه سایر پرندگان، خاک جایی که حیوانات آلوده وجود داشته‌اند و باغ وحش احتمال این نوع از انتقال بالاتر است.

زئونوزها می‌توانند از حیوان آلوده به سایر حیوانات و حتی انسان از طریق ناقلین منتقل شوند. مهمترین این ناقلین شامل کنه‌ها، پشه‌ها، شپش و کک است که نمونه‌ای از بیماری‌هایی که منتقل می‌کنند به ترتیب شامل تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، دنگ، تب راجعه و طاعون است.

بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان می‌تواند از محصولات غذایی حیوانی ناشی از آلودگی یا پخت نامناسب مواد غذایی به انسان منتقل شوند، دلایل شایع انتقال زئونوز از طریق غذا شامل فراورده‌های لبنی غیر پاستوریزه، گوشت یا تخم مرغ کاملا پخته نشده، میوه و سبزیجات خام آلوده به مدفوع حیوان آلوده، تغییرات آب و هوایی، مصرف بی‌مورد آنتی بیوتیک‌ها در انسان، مصرف آنتی بیوتیک‌ها در دام‌ها در افزایش سریع بیماری زئونوز تأثیر دارند.

بیشتربخوانید:

آیا بیماری زونا واگیردار است؟

چه کسانی در معرض خطر بیماری‌های زئونوز هستند؟

با توجه به مصرف روزانه فراورده‌های دامی و احتمال تماس با حیوانات حتی در مناطق شهری و تمایل برخی افراد به نگهداری حیوانات در منزل، همه مردم در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های زئونوز هستند؛ ولی برخی افراد مانند روستاییان، کشاورزان، دامداران، کارکنان کشتارگاه‌ها و افرادی که در صنایع شیر و گوشت فعالیت دارند، همچنین کارکنان باغ وحش‌ها یا فروشگاه‌های حیوانات خانگی یا افرادی که روزانه با حیوانات در تماس هستند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان هستند.