دکتر جواد فرخی : متخصص رادیولوژی و سونوگرافی
تحریریه زندگی آنلاین : سونوگرافی یک روش تشخیصی در پزشکی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند که به آن امواج فراصوت نیز می‌گویند. به‌طوری‌که می‌تواند ساختار بدن را نشان دهد و یا از آن عکس تهیه کند. در اتاق سونوگرافی یک کامپیوتر قرار دارد که این امواج فراصوت را به صورت تصویر ترجمه و تفسیر می‌کند و تکنسین می‌تواند ساختار را شناسایی کند و اندازه آن را ببیند و سپس متخصص، عکس‌ها را می‌خواند و تشخیص و شرایط فرد را اعلام می‌کند.اهداف این تست، تهیه تصویر سونوگرافی است که می‌تواند سایز، شکل و ساختار خوب و بد اعضای بدن را نشان دهد. سونوگرافی یک روش کاربردی برای ارزیابی سایز، شکل و چگالی بافت‌های بدن می‌باشد که به تشخیص در وضعیت‌های پزشکی کمک بسیار زیادی می‌کند و امواج فراصوت و تصاویری که از آنها به دست می‌آید، یک راه عالی برای تشخیص بیماری‌ها است.
نحوه انجام سونوگرافی
برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می‌دهد تا تصاویری از اندام‌های داخلی فرد بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود. پس از انجام این اسکن می‌توانید ژل را از روی شکم پاک نموده و در همان روز جواب سونوگرافی خود را دریافت کنید.
بیشتربخوانید:
اهمییت غربالگری قبل از زایمان
مزایای سونوگرافی
بیشتر سونوگرافی‌ها غیرتهاجمی و امن هستند (سوزن یا تزریقی نیاز نیست).سونوگرافی ممکن است به صورت موقت، دردآور باشد؛ اما در بیشتر موارد بیمار دردی را احساس نمی‌کند.سونوگرافی به‌طور گسترده در اختیار افراد قرار می‌گیرد، کاربرد آن آسان است و نسبت به سایر روش‌های تصویر داری کم‌هزینه‌تر است.سونوگرافی بسیار امن است و از تابش‌های یونیزه شده استفاده نمی‌کند.این بررسی‌ها تصویر واضح و روشنی از بافت‌های نرم ایجاد می‌کند که از طریق اشعه ایکس قابل نمایش نیست.سونوگرافی برای تشخیص و بررسی زنان باردار نسبت به سایر روش‌ها ارجح‌تر است.
سونوگرافی، تصاویر زمان واقعی را فراهم می‌کند و یک ابزار خوب برای فرایندهای کم تهاجمی همچون بیوپسی سوزنی و آسپیراسیون مایع است.
انواع مختلف سونوگرافی
۱- سونوگرافی ترانس واژینال: جهت تولید تصاویر سونوگرافی در داخل واژن مورد استفاده قرار می‌گیرند که ترانس واژینال اغلب در دوران اولیه بارداری استفاده می‌شود.
۲- سونوگرافی معمولی: معاینه‌ای که از یک مبدل استفاده می‌شود و در نواحی مختلف بدن مانند شکم برای تولید تصاویر دوبعدی از جنین در حال رشد صورت می‌گیرد.
۳- سونوگرافی تخصصی: این معاینه شبیه سونوگرافی معمولی است؛ اما این نوع معاینه یک مشکل مشکوک را هدف قرار می‌دهد و از تجهیزات پیچیده‌تر استفاده می‌شود.
۴- تصویربرداری رنگی یا کالر داپلر: این روش تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج فراصوتی را اندازه‌گیری می‌کند؛ زیرا آنها از اجسام متحرک مانند سلول‌های خونی تصویربرداری می‌کنند.
۵- سونوگرافی سه بعدی: با استفاده از prob های مخصوص از قبل طراحی شده و نرم‌افزارهای تخصصی مثلاً برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد است.
۶- سونوگرافی ۴ بعدی یا ۳ بعدی داینامیک: با استفاده از اسکنرهای مخصوص طراحی شده و به‌عنوان مثال برای نگاه کردن به صورت و حرکات کودک قبل از زایمان استفاده می‌شود.
۷- اکوکاردیوگرافی جنینی: استفاده از امواج اولتراسوند برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب کودک است. این گزارش برای کمک به ارزیابی مشکلات نقص قلب مادرزادی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
به طورکلی سونوگرافی‌های جنرال شامل موارد زیر می‌شود:
- سونوگرافی شکم
- سونوگرافی لگن (رحم و تخمدان)
- شکم و لگن
- بارداری روتین
- سونوگرافی غربالگری (هفته 11 تا 13) بارداری
- سونوگرافی ناهنجاری‌های مادرزادی (هفته 22 تا 28) بارداری
- سونوگرافی بیوفیزیکال
- سونوگرافی کلیه‌ها و مجاری ادراری و مثانه
- سونوگرافی کلیه‌ها و مثانه و مجاری ادرار و پروستات
- سونوگرافی ترانس واژینال
- سونوگرافی ترانس رکتال
- سونوگرافی تیروئید
- سونوگرافی نسج نرم سطحی و عمقی
- سونوگرافی کبد و کیسه صفرا
سونوگرافی‌های اختصاصی شامل:
- سونوگرافی‌های پستان
- بیوپسی از پستان زیر گاید سونوگرافی
- سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی جنین
- سونوگرافی کالر داپلر عروق
بیشتربخوانید:
آزمایش های غربالگری لازم برای مادران باردار
اقدامات قبل از انجام سونوگرافی
روش سونوگرافی یکی از روش‌های تشخیصی مهم می‌باشد، لذا جهت انجام صحیح آن و کسب نتیجه مناسب‌تر آمادگی‌های خاصی برای انجام هر سونوگرافی وجود دارد که در صورتی که مراجعه کنندگان محترم از آن اطلاع داشته باشند و آنها را رعایت کنند هم از اتلاف وقت پیشگیری می‌شود و هم نتیجه مناسب‌تری در جهت تشخیص مشکل آنان به دست خواهد آمد.
1- مثانه باید پر از آب باشد، زیرا مثانه پر همانند یک ذره‌بین برای بررسی رحم و تخمدان‌ها در سونوگرافی عمل نموده و موجب شفافیت تصویر می‌شود. به علاوه مثانه پر، گازهای روده را که مزاحم سونوگرافی هستند به بالا رانده و آنها را از صحنه تصویربرداری دور می‌سازد.۲- نوشیدن آب، چای، آب‌میوه و دیگر مایعات برای پر شدن مثانه کافی است. لذا هیچ‌گاه از داروهای ادرارآور، خصوصاً بدون توصیه پزشک استفاده نکنید.
۳- در سونوگرافی از زنان باردار تا هفته دوازدهم حاملگی، مثانه باید کاملاً پر باشد؛ ولی برای ماه‌های بالاتر، نیازی به پر بودن مثانه نیست.
۴- برای انجام سونوگرافی از داخل واژن، مثانه نیمه پر کافی است. در این حالت مثانه خیلی پر ایجاد مزاحمت می‌کند؛ بنابراین اگر در مواردی قرار باشد سونوگرافی از روی شکم انجام گیرد، ابتدا با مثانه پر مراجعه نمایید. سپس کمی از ادرار داخل مثانه در صورت لزوم تخلیه شده و سونوگرافی داخل واژن انجام می‌شود.
۵- سونوگرافی باید از روی پوست و با ژل مناسب انجام شود.
۶- وجود موی اندک در ناحیه سونوگرافی مزاحمتی ایجاد نمی‌کند، ولی در مواردی که موی بیش ازحد در محل وجود دارد، باید قبل از انجام سونوگرافی نسبت به تراشیدن آن اقدام نمود.
۷- هنگام داشتن زخم باز نمی‌توان سونوگرافی انجام داد؛ زیرا ژل سونوگرافی موجب تحریک زخم یا آلودگی بیشتر آن می‌شود.
۸- همیشه قبل از انجام سونوگرافی، پزشک خود را از سابقه عمل‌های جراحی قبلی خود مطلع نمایید.
۹- انجام سونوگرافی داخل واژن در ماه‌های پایین حاملگی اشکالی ندارد و در ماه‌های بالاتر نیازی به انجام این روش نیست.
عوارض سونوگرافی
اگر سونوگرافی به دست پزشکان توانمند و با سواد و با فن‌های معقول و دفعات مناسب انجام گیرد فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. هیچ‌گونه گزارشی دال بر عوارض بالینی سونوگرافی گزارش نشده و استفاده از سونوگرافی طبق نظر پزشک معالج با رعایت حدّ اعتدال کاملاً بی‌ضرر است.
