دکتر اکرم صالحی - طب سنتی
تحریریه زندگی آنلاین : فرد مبتلا به دیابت برای مراقبت از پا باید به چه نکاتی توجه کند؟!
*هیچ‌وقت پابرهنه راه نروید. حس کف پا در فرد دیابتی کاهش یافته و فرد متوجه زخم شدن پای خود نمی‌شود. پس همیشه از دمپایی یا کفش استفاده کنید.
*هر روز پای خود را با آب گرم و یک صابون ملایم شستشو دهید. حرارت آب را اول با دست خود امتحان کنید نا با پا. پای شما حس خوبی ندارد. پا را برای مدت زیاد در آب نگذارید. برای خشک کردن پا آن را با حوله مالش ندهید بلکه فقط با فشار دادن ملایم حوله به پوست پا آن را خشک کنید. بین انگشتان پا را با دقت بیشتر خشک کنید
*پوست پا را با استفاده از لوسیون مناسب، نرم و مرطوب نگه دارید. پوست خشک زودتر زخم می‌شود. بین انگشتان را لوسیون نزنید
*ناخن انگشتان را مستقیم کوتاه کنید و گوشه ناخن‌ها را کوتاه نکنید. اگر ناخن در پوست اطراف انگشت فرو رفت به پزشک مراجعه کنید
*از محلول‌های ضد عفونی برای شستشوی پا استفاده نکنید. پای خود را بر روی رادیاتور یا جلوی بخاری یا شومینه قرار ندهید. ممکن است بسوزد و شما متوجه نشوید
*پای خود را گرم نگه دارید. هنگام خواب از یک جوراب شل استفاده کنید. مواظب باشد در هنگام برف و باران پای شما در کفش خیس نشود. در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید
*سیگار نکشید. حتماً سیگار نکشید. سیگار به عروق خونی آسیب می‌زند و اکسیژن خون را هم کم می‌کند. سیگار بهترین یار بیماری دیابت در از بین بردن پای شما است
بیشتربخوانید:
توصیه های ضروری برای پیشگیری از زخم پای دیابتی
*چهار زانو ننشینید. این کار جریان خون پای شما را کم می‌کنند.
*هر روز پای خود را به دقت نگاه کنید و به دنبال سوراخ‌های کوچک، کبودی، قرمزی، گرمای موضعی در پوست، تاول، زخم، خراشیدگی، بریدگی و مشکلات ناخن باشید. از یک آینه برای دیدن بهتر کف پا کمک بگیرید. به چند نقطه پا بیشتر دقت کنید. نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا
*در صورتی‌که پای شما تغییر شکل داده به پزشک مراجعه کنید. در صورت کم بودن تغییر شکل پزشک ممکن است برای شما کفی‌های خاص تجویز کند و درصورتی‌که تغییر شکل زیاد باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی برای اصلاح آن داشته باشید
*قندخون خود را به‌طور مرتب و دقیق زیر نظر متخصص غدد تنظیم کنید.
*وزن خود را تحت نظر پزشک کم کنید
*در صورت دیدن هرگونه زخم یا ابتدایی‌ترین علائم زخم به پزشک مراجعه کنید
*در هنگام بروز زخم، مشورت با کارشناس زخم و استفاده از پد و پمادهای مخصوص روند بهبودی را تسریع کرده و مانع از بروز عفونت بیشتر در محل زخم می‌شود.
*سلامتی حاصل دوراندیشی است.
بیشتربخوانید:
رژیم ويژه برای زخم پای دیابتی
تکنیک‌های مراقبت از زخم پای دیابتی
انتخاب کفش مناسب برای بیماران دیابتی به‌خصوص افرادی که دچار نوروپاتی شده‌اند بسیار ضروری است. به‌طورکلی بیمارانی که کاهش حس یا بیماری عروقی دارند، در ریسک پیدایش زخم هستند. درصورتی‌که بیماری سابقه زخم پا داشته باشد، احتمال ایجاد زخم طی 4 سال آینده بین 28 تا 100 درصد است. مراقبت استاندارد از زخم پای دیابتی شامل پانسمان زخم، استفاده از آنتی میکروبیال‌های موضعی، دبریدمان و برداشتن فشار از روی زخم می‌باشد. به علت ماهیت هتروژن زخم پای دیابتی برای همه انواع زخم‌ها نمی‌توان از یک نوع پانسمان استفاده کرد. با توجه به اینکه مرطوب نگه داشتن زخم باعث تسریع التیام زخم می‌شود، درمانگر باید بر اساس محل، اندازه، عمق، میزان اگزودا، وجود عفونت یا نکروز و حالت بافت اطراف زخم، نوع پانسمان مناسب را انتخاب کند.هدف ایجاد یک محیط مرطوب برای زخم است که سبب ایجاد گرانولیشن، فرآیند اتولیتیک، آنژیوژنز و مهاجرت سریع‌تر سلول‌های اپیدرم به انتهای زخم می‌باشد. بنابراین اگر زخمی خشک است باید از پانسمان مرطوب استفاده شود، اگر زخمی اگزودا دارد باید از پانسمان جذبی استفاده شود، اگر زخمی نکروتیک است باید دبریدمان شود. از بین پانسمان‌های معمول، گاز مرطوب شده با سالین، هیدروژل، برای زخم‌های خشک و نکروتیک و Alginate، و فوم برای زخم‌های اگزوداتیو استفاده می‌شود. دبریدمان که شامل خارج کردن بافت نکروتیک، غیر زنده و یا مواد خارجی از زخم یا خارج کردن هیپرکراتوز می‌شود به ایجاد بافت گرانولیشن و اپی تلیزاسیون مجدد کمک می‌کند. دبریدمان باید فقط شامل برداشتن نسوج نکروتیک و هیپر کراتوز باشد. جراحان عروق معتقدند در پای ایسکمیک، قبل از اصلاح خون‌رسانی پا نباید نسوج نکروز خشک و سیاه‌رنگ را برداشته و زخم را بزرگ‌تر نمود.اگرچه در افراد دیابتی گردش خون مویرگی ممکن است طبیعی نباشد، ولی اختلال التیام در زخم‌های نوروپاتیک معمولاً به علت فشار روی زخم است، لذا برداشتن فشار از روی زخم (off loading) برای زخم‌های دیابتی که مشکل حسی دارند مفید است و روش‌های متعددی دارد که استاندارد طلائی آن استفاده از گچ‌های تماسی کامل (Total Contact Casting: TCC می‌باشد، ولی قبل از استفاده از آن باید مشخص شود که آیا بیمار از آن سود می‌برد یا نه؟ اگر زخم بیمار دردناک بوده و حس کف پا خوب باشد، باید به دنبال سایر علل زخم (به جز نوروپاتی) مانند ایسکمی، تروما، بدخیمی و یا استاز وریدی بود. در زخم‌های نوروپاتیک غیر عفونی استفاده از آتل‌های تماسی کامل باعث تسریع التیام زخم می‌شود. اشکال TCC در این است که ساخت آن نیاز به تجربه دارد، بعلاوه هر هفته باید تعویض شود. البته این روش نباید در افرادی که بیماری شرائین محیطی و یا عفونت فعال دارند به کار رود و لذا گچ موقت مناسب‌تر است.در مجموع اگر پیشگیری از عفونت زخم مدنظر قرار گیرد، زخم پانسمان مرطوب شود و شخص روی پای مبتلا راه نرود (off loading) التیام زخم تسریع شده و ریسک آمپوتاسیون کاهش می‌یابد. اگر پس از دو ماه اقدامات درمانی غیر جراحی، زخم بیش از 10 درصد کاهش اندازه پیدا نکند، بیمار کاندید جراحی می‌شود.اقدامات جراحی پلاستیک ممکن است با عوارض همراه باشد، اما در برخی موارد اقداماتی مانند گرافت و فلاپ، در کاهش میزان آمپوتاسیون مؤثر بوده است. انتظار می‌رود همه زخم‌های دیابتی که دچار استئومیلیت نشده و ایسکمیک نباشند، التیام پیدا کنند. فلپهای لوکال راندوم را می‌توان جهت درمان زخم‌های پا، با خون‌رسانی خوب و بدون عفونت به کار برد، در این صورت مشکلات استخوانی زیرین را هم می‌توان اصلاح کرد و حتی همه این‌ها را در یک مرحله انجام داد.
بیشتربخوانید:
زخم هولناك دیابت
در صورت وجود زخم‌های مزمن و استئومیلیت، برای پوشش زخم، استفاده از فلپهای عضلانی بر فلپهای پوستی ارجحیت دارد.درمان با اکسیژن هایپرباریک در بیمارانی که پرفیوژن خوب دارند فایده مشخصی ندارد، ولی در چند مطالعه دیده شد که در پای ایسکمیک مفید واقع شده است. بنابراین هر چند برقراری خون‌رسانی مجدد در پای ایسکمیک درمان استاندارد است، اگر خون‌رسانی به اندام ممکن نبود، درمان با اکسیژن هایپر باریک باید در نظر گرفته شود. مشکلات عروقی باید توسط جراح عروق بررسی و درمان شود. و به‌طورکلی قبل از بررسی و مطالعه عروقی نباید بیمار را کاندید آمپوتاسیون نمود. درمان‌های مکمل هم در مراقبت از زخم پای دیابتی پیشنهاد شده‌اند که شامل فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت، فاکتورهای تحریک کننده گرانولوسیت‌ها، اکسیژن هیپر باریک و یا درمان موضعی با فشار منفی با استفاده از وکیوم می‌باشند. اگر زخم پای دیابتی عل یرغم مراقبت‌های مناسب بهبود نیافت درمانگر باید ارزیابی مجددی شامل بررسی مجدد عروقی، بررسی استئومیلیت، بیوپسی از زخم برای رد کردن بدخیمی‌ها مانند ملانوم یا سارکوم کاپوزی به عمل آورد.
