زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر روشنک جزایری؛ پزشک و مشاور ژنتیک بالینی

مباحث اخلاقی در تمام شاخه های پزشکی وجود دارد، ولی به خاطر اثری که ژنتیک نه تنها در زندگی فرد بلکه در جامعه به طور کل دارد،این موضوع در مورد ژنتیک از اهمیت خاصی برخوردار است.در حال حاضر تاکید بر مشاوره ژنتیک به عنوان یک فرایند ارتباطی غیر دستوری و بدون قضاوت می باشد که به وسیله آن اطلاعات واقعی جهت تسهیل انتخاب شخصی آگاهانه ارائه می شود.هدف نهایی این است که اطمینان حاصل شود شخص یا زوج بر پایه آگاهی کامل از خطرات و انتخاب ها، بتوانند شخصا تصمیم گیری نمایند.حتی اگر تصمیم نهایی نابخردانه و بر خلاف عقاید مشاور باشد،نباید قضاوت کند. بنابراین وظیفه پزشک مشاور ژنتیک ،تسهیل وافزایش خود مختاری فرد می باشد و نباید راهکارهای خاصی را تنها توصیه کند.قواعد کلی و اصول محوری اخلاق پزشکی به طور کلی عبارتند از:سودمندی ،خود مختاری ، رازداری و عدالت

اصل سودمندی

در هر مداخله پزشکی وآزمایشگاهی سود حد اکثری عاید بیمار و خانواده او بشود و آنچه به نفع مریض است انجام داده شود.

اصل خودمختاری

یک مشکل خاص در ژنتیک پزشکی می تواند اصل خود مختاری باشد که مهمترین اصل است. مراجع در زمان  تصمیم گیری باید دارای اختیار باشد که درجه این اختیار به کیفیت اطلاعات داده شده بستگی دارد.برای این منظور ضروری است مزایا و معایب و پیامد های روش پیشنهادی توضیح داده شود. درمورد عملکرد مشاورین ژنتیک این فرایند در سه مرحله صورت می گیرد:

الف-آموزش و مشاوره قبل از انجام آزمایش ها،که منافع و مضرات انجام آزمایش یا اقدام مورد نظر توضیح داده می شود.توان فنی انجام آزمایش، زمان مورد نیاز برای انجام آن و هزینه ها همگی باید روشن شود.

ب-مرحله انجام آزمایش ها ، در صورت تمایل به انجام آن

ج-مشاوره بعد از انجام آزمایش ها،که نتایج به دست آمده توضیح داده شده و اطلاعاتی که مراجع یا خانواده نیاز دارند، به بحث گذاشته می شود.

اصل رازداری

بیمار این  حق را دارد که اسرارش کاملا محرمانه بماند ومسلما موضوعات بسیاری در ارتباط با بیماری های ژنتیکی وجود دارند که آن ها می خواهند محرمانه بماند.به طور مرسوم این محرمانه بودن ،تنها تحت شرایط بسیار خاصی باید نقض شود، برای مثال زمانی که به نظر می رسد رفتار افراد می تواند خطر آسیب به خود و دیگران داشته باشد و یا دلایل و الزامات خانوادگی در کار باشد.

اصل عدالت

باید تمام مشاوره جویان از حقوق برابر در ارائه خدمات برخوردار باشند.یعنی بیماران و خانواده هایی که مشکل مشابه دارند،در شرایط کاملا یکسان از راهنمایی ها و خدمات مشاوران سود ببرند.

تنگناهای  اخلاقی

در عمل مسائلی که عموما در کلینیک ژنتیک در هر برخوردی با بیمار ایجاد می شود، عبارتند از: تشخیص قبل از تولد،تست های پیش بینی کننده در کودکی،در گیر شدن افراد نزدیک خانواده ، در گیر شدن افراد دیگر خانواده و کسب رضایت آگاهانه در تحقیقات ژنتیک.پیشرفت های اخیر در ژنتیک مخصوصا در زمینه تست های ملکولی، مباحث اخلاقی را وارد حوزه وسیع تری کرده است. موضوعاتی مانند ژنتیک و بیمه،پتنت کردن،ژن درمانی، غربالگری جمعیت، کلونینگ و تحقیقات سلول های بنیادی در حال حاضر به عنوان موضوعات مهم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در نظر گرفته می شود و احتمالا جای تعجب ندارد ،اگر آن ها در مباحث پزشکی به طور غالب وارد شود.

نتیجه گیری

مشخصا مسائل اخلاقی از اهمیت بر جسته ای در ژنتیک پزشکی برخوردارند و ملاحظات اخلاقی در کلیه جنبه های ژنتیک بالینی اثر گذار می باشد. متاسفانه راه حل های درست و آسانی برای بسیاری از مسائل اخلاقی موجود در ژنتیک بالینی وجود ندارد . 
مهم آن است که آئین نامه های موجود حق اساسی افراد را شناخته و به اصولی همچون خود مختاری، انتخاب آگاهانه و رضایت و محرمانه بودن احترام بگذارند و مشاوره جویان را بدون جهت دهی به افکارآن ها کاملا درباره مشکل شان آگاه کنند تا خود آن ها آزادانه و با اختیار کامل و به طور متناسب با شرایط ویژه شان تصمیم بگیرند.