اخلاق در پزشكی بالينی
در طول تاریخ، در مورد اخلاق پزشكی بسیار صحبت شده است. بدون اخلاق زندگی كه در خور بشریت باشد، میسر نخواهد بود. پزشكی بدون رعایت موازین اخلال پزشكی امكان‌پذیر نیست. در واقع پزشكی اخلاق و اخلاق در پزشكی غیرقابل تفكیك است. اخلاق چگونگی و كیفیت برخورد با بیمار را نشان می‌دهد.
تعریف اخلاق:
اخلاق، نحوه و چگونگی تعامل انسان نسبت به دیگران بوده و با كل عالم هستی در تعامل است و معرف باید و نبایدهای صحنه عمل است. اعمال انسان، با صفات سزاوار او مشخص می‌شود.
طبقه‌بندی اخلاق: اخلاق خوب و شایسته به دو صورت تقسیم‌بندی می‌شود:
1- موازین اخلاقی نتیجه‌گرا: در این نوع هرگونه رفتاری كه در مسیر اتفاق افتد، آنقدر اهمیت ندارد، بلكه نتیجه عمل مهم است.
2- موازین اخلاقی و نكته‌گرا: در این نوع اخلاق، در مسیر حركت به سوی هدف آنچه وظیفه انسان است باید صورت گیرد.
اخلاق، شامل رفتاری است كه باید انسان نسبت به نفس و روان خود داشته باشد.
اصول چهارگانه اخلاق:
4 اصل كلی اخلاق شامل: مانع بودن، احتراز از زیان، اختیار و انتخاب، (برای افرادی كه اصول اخلاق برای آنها به اجرا در می‌آید) بالاخره اخلاق باید با عدالت در ارتباط باشد.
وظیفه پزشك در برابر بیمار:
پزشك باید در عملی كه برای بیمار انجام می‌دهد، به نافع بودن آن عمل دقت كند تا با علم روز مطابقت داشته باشد، در واقع پزشك نباید براساس سلیقه شخصی خود عمل كند، عمل وی باید براساس احتراز از زیان باشد یعنی زیان عمل وی كاملا حساب شده باشد. باید توجه داشت عدم زیان‌رسانی دارای حدودی نیست، پس این مورد نامحدود است، ولی نافع بودن محدود است. اهمیت پرهیزكاری و اجتناب از ضرر و زیان بسیار مهم است. نكته: هر كاری كه پزشك برای بیمار انجام می‌دهد، بایستی براساس تفكر باشد و رضایت بیمار در آن سهیم باشد. تفكر پزشك معالج به این صورت است كه هنگام تصمیم‌گیری برای بیمار، باید سود آن كار بیش از ضرر آن باشد، چرا كه می‌‌دانیم به عنوان مثال: تجویز یك دارو مضراتی را در بردارد ولی سود آن باید غالب باشد.
رضایت بیمار:
در دنیایی كه محدودیت منابع وجود دارد، نیاز بیماران مهمترین نكته است، بنابراین اخلاق نظری، پزشك را برای تصمیم‌گیری عادلانه هدایت می‌كنند. پزشك باید از زینت هنر ارتباطات برخوردار باشد.
حقوق بیمار:
باید پزشك با بیمار به نحوی برخورد كند كه در رفتار وی، احترام و اعتماد متقابل، ایجاد شود. رفتارش باتواضع بوده، به بیمار توجه لازم و كافی داشته باشد، حتی در نگاه خود به بیمار نیز باید پزشك، دقیق باشد. ممكن است چگونگی نگاه او به بیمار، باعث آزردگی و رنجش بیمار شود. به سخنان بیمار با انعطاف‌پذیری گوش فرا دهد، پزشك باید همواره در دسترس باشد و با رعایت مشاركت فعالانه با بیمار در تشخیص و درمان و ابراز دلسوزی و همراهی بیمار كه از موارد مهم در پزشكی بالینی است، دقت داشته باشد. همچنین بایستی، از اغراق و كذب احتراز كند. رازدار باشد و با بیان مخاطرات احتمالی درمان و ذكر آلترناتیوها، بیمار را از روند درمان مطلع سازد. این موارد جزء حقوق بیمار است كه رعایت تمامی آنها از سوی پزشك امری كاملا ضروری است. در مواردی كه خطر احتمالی درمان بیش از یك درصد باشد، باید خطر به طور كامل برای بیمار و وابستگانش تشریح شود. پس رعایت ارتباط عاطفی، رفتاری و گفتار و نگاه كاملا مهم و حائز اهمیت است پزشك معالج همواره، با رعایت اولویت‌ها و عدالت در جهت برطرف كردن خطر و حفظ حرمت انسانی بیماران و برقراری ارتباط لازم با بیمار كوشا باشد.امروزه، كسب رضایت بیمار امری مهم و ضروری است. بیمار باید كاملا در صحنه باشد. البته در چارچوب رعایت موازین و صلاح دید پزشكی پس باید تعادلی بین پزشكی طبیب محور و بیمار محور برقرار شود، هرگز فراموش نكنیم كه نظم و پرهیزكاری و عشق به انسان‌ها از اهداف اصلی پزشك است.
