دکتر محمدعلی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
برای جلوگیری از پیدایش بیشتر لکه‌ها، هر وقت بیرون از خانه یا جلوی آفتاب می‌روید باید پوستتان را با ضدآفتاب با SPF 15 یا بیشتر حفاظت کنید شاید شادابی و زیبایی پوست اولین چیزی باشد که در نگاه به ظاهر افراد دیده شود.
به همین دلیل است که بسیاری از افراد، به ویژه بسیاری از خانم‌ها، حساسیت زیادی روی سلامت و زیبایی پوست خود دارند.
یکی از مشکلات پوستی رایج درخانم‌ها و آقایان، لکه‌های پوستی است که درباره علل و چگونگی شکل گیری و راهکارهای درمان و پیشگیری از آنها با دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده، متخصص پوست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفتگو کرده‌ایم.
لکه‌هایی که روی پوست افراد دیده می‌شود، چند نوع است؟
این لکه‌ها معمولاً به گروه‌های متعددی تقسیم می‌شوند اما شایع‌ترین لکه‌های پوستی عبارتند از لکه‌های پس از التهابات پوستی، کک و مک، خال‌ها، لکه‌های وابسته به سن، لکه‌های دوران بارداری و... که هر کدام شکل و ویژگی‌های درمانی خاصی دارند.
خیلی‌ها از داشتن کک و مک در صورتشان ناراحت هستند. برای رفع این کک و مک ها چه باید کرد؟
این لکه‌ها در افرادی که پوست روشن و زمینه ژنتیکی دارند دیده می‌شود.
نور آفتاب علت اصلی ایجاد و تشدید کک و مک است. معمولاً کک و مک در نواحی فوقانی بدن مانند پوست صورت و دست‌ها که بیشتر در معرض مستقیم نور آفتاب است، دیده می‌شود.
در فصول پاییز و زمستان که شدت تابش نور آفتاب ضعیف‌تر است، کک و مک‌ها کمرنگ‌تر و در بهار و تابستان پررنگتر می‌شوند. کک و مک با استفاده از دارو کمرنگ می‌شود، ولی با هر بار تماس آفتاب دوباره برمی‌گردد.
بهترین درمان برای کک‌ومک، استفاده از لیزر است ولی بهتر است همه افراد بعد از لیزر همیشه باید رعایت کنند تا مانع برگشت لکه‌ها شوند زیرا این پوست‌ها بسیار مستعد هستند و ممکن است این لکه‌ها عود کنند.
در مورد خال‌های پوستی چه توصیه‌ای دارید؟ آیا خال‌ها را هم می‌توان نوعی لکه پوستی دانست؟
بله، خال‌ها نیز به صورت لکه‌های پررنگتر روی پوست ظاهر می‌شوند.
درمان برخی خال‌ها که رنگشان متمایل به آبی است، کمی مشکل‌تر است و حتی روی صورت و دور چشم هم دیده می‌شوند.
در این موارد درمان دارویی کمک کننده نیست، ولی لیزردرمانی آن هم به صورت مکرر مفید است. در هر حال از بین بردن خال‌ها امکان‌پذیر است.
لکه‌های قهوهای یا خرمایی رنگ که در نواحی باز پوست بدن ایجاد می‌شوند، نتیجه سال‌ها برخورد با آفتاب است.
سلول‌های سازنده رنگدانه در این نواحی فعال‌تر می‌شوند.
در عین حال که این لکه‌ها شبیه خال هستند، خیلی بزرگ و نامنظم‌ترند و رنگشان تیره‌تر و نابرابر است. اندازه این خال‌ها 0/5 تا 3 سانتیمتر و گاهی بزرگ‌تر است.
آیا این باور درست است که هر چه سن بالاتر می‌رود، لکه‌های پوستی بیشتری هم ایجاد می‌شود؟
نه، در باور عموم این است که وجود بیماری‌های کبدی باعث ایجاد این لکه‌ها در افراد پیر یا میانسال می شود اما اینگونه نیست.
لکه‌های دوران پیری نتیجه تماس زیاد با آفتاب است و افرادی که در گذشته تماس مداوم با آفتاب داشته‌اند، زودتر دچار این لکه‌ها می‌شوند.
هر چه سن بالاتر می‌رود، لکه‌ها پررنگتر می‌شوند و درمان آنها هم فقط لیزر است.
لیزرهایی که به طور اختصاصی بر رنگدانه ها اثر می‌کنند، می‌توانند باعث بهبود واضح با عوارض بسیار کم شوند و از طرف بیمار هم به خوبی پذیرفته می‌شوند.
برای جلوگیری از پیدایش بیشتر لکه‌ها، هر وقت بیرون از خانه یا جلوی آفتاب می‌روید باید پوستتان را با ضدآفتاب با SPF 15 یا بیشتر حفاظت کنید.
ممکن است فرآورده‌های بی‌رنگ کننده که حاوی هیدروکینون هستند، لکه‌های موجود را روشن‌تر کنند اما این راه کمتر موفقیت‌آمیز است.
در مورد لکه‌هایی که پس از جوش در صورت ایجاد می‌شوند، چه نظری دارید؟
ببینید، صورت بعضی از افراد زیاد آکنه یا جوش می‌زند و بعد از بهبود دچار لکه می‌شوند بطوری که فرد ابتدا دچار جوش‌های قرمز یا چرکی می‌شود و به مرور زمان وقتی جوش‌ها خشک می‌شود، لک قهوهای یا بعضاً لک قرمز به جای می‌گذارد، خصوصاً اگر فرد جوش خود را دستکاری کند، احتمال لک قهوهای یا لک تیره بعد از جوش زیاد می‌شود.
در بسیاری از این افراد در ایجاد لک بعد از جوش یک زمینه یا استعداد ارثی هم دخیل است، خصوصاً در مورد لکه‌های قرمز بعد از جوش این علت یعنی زمینه ژنتیکی مهم‌تر است، چراکه دیده شده برخی افراد بدون اینکه جوش را دستکاری کنند هم دچار جوشگاه و لکه‌های قرمز (و گاهی لکه قهوهای) بعد از بهبود جوش می‌شوند.
در ضمن نوع جوش هم در بروز لک اثر دارد، مثلاً جوش‌های عمیق، کیستی و چرکی ممکن است بیشتر لک ایجاد کنند.
دوام و مدت جوش هم در ایجاد لک بعد از جوش مؤثر است، اگر مثلاً کسی جوش‌های صورت خود را درمان نکند و جوش‌ها به مدت طولانی باقی بمانند، احتمال بروز لک در صورتش زیاد خواهد شد.
پوست، بارداری و زایمان
علت ایجاد لکه‌های بارداری چیست؟
این لکه‌ها ابتدا قهوهای کمرنگ (بزرگ‌تر از کک و مک) هستند و بهتدریج اندازه آنها بزرگ‌تر و رنگشان تیره‌تر می‌شود و در موارد شدید مناطق وسیعی از صورت (مثلاً گونه‌ها، بینی و پیشانی) را درگیر می‌کنند.
همانند کک و مک، 3 عامل ژنتیک، هورمون و نور آفتاب در بروز و تشدید لک بارداری دخیل‌اند ولی برخلاف کک و مک در ملاسما (لک بارداری) نقش عوامل هورمونی بارزتر و آشکارتر است، مثلاً دیده شده فردی اصلاً این لک‌ها را نداشته، اما بعد از ازدواج و استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا هنگام بارداری این لکه‌ها در صورتش ایجاد شده است.
اگر فرد مصرف قرص را ادامه دهد یا در معرض نور آفتاب قرار گیرد، شدت و وسعت این لکه‌ها بیشتر خواهد شد.
لکه‌های بارداری به صورت لکه‌های تیره و قهوهای روی گونه‌ها، پیشانی و اطراف چشم‌ها دیده می‌شوند. این ضایعات معمولاً به تدریج ایجاد می‌شوند و قرینه هستند.
لکه‌های بارداری بیشتر در نیمه دوم بارداری ایجاد می‌شوند اما گاهی در صورت خانم‌های که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شوند که البته بروز آنها به مدت زمان مصرف دارو و نوع دارو (حاوی استروژن و پروژسترون) بستگی دارد.
لکه‌های بارداری معمولاً به طور کامل در عرض یک سال بعد از زایمان ناپدید می‌شوند، اگر چه ممکن است بعد از 10 سال نیز باقی بمانند.
لکه‌های ناشی از مصرف قرص‌های ضدبارداری مدت بیشتری می‌مانند. هر چه درمان سریعتر شروع شود، نتیجه بهتری نیز می‌توان گرفت.
ریشه شکل گیری خط تیره روی شکم چیست؟
این خط که «خط سیاه» خوانده می‌شود، در واقع همان «خط سفید» است که به‌طور طبیعی از بالای شکم تا قسمت پایینی شکم و استخوان عانه ادامه دارد و در حالت طبیعی به رنگ پوست است و دیده نمی‌شود.
افزایش تولید ملانین باعث تیره شدن این خط می‌شود، اما در بیشتر موارد چند ماه پس از زایمان رنگ قبلی خود را بازمی یابد.
بعد از زایمان چگونه از پوست‌مان نگهداری کنیم که دچار لکه‌های پوستی نشویم؟
بعد از زایمان، به محافظت پوست خود از نور آفتاب ادامه دهید. در بیشتر موارد، تیرگی‌های ایجاد شده به آهستگی و بدون هیچگونه درمانی برطرف می‌شوند.
در صورتی که تیرگی پوستتان در حد ناراحت کننده‌ای است، بهتر است روش دیگری برای جلوگیری از بارداری انتخاب کنید.
اگر بعد از گذشت چند ماه از زایمان، لکه‌های تیره همچنان وجود داشته باشند می‌توان از کرم‌های روشن کننده پوست استفاده کرد.
اگر شیرده هستید، داروی شما با یک خانم معمولی تفاوت دارد. البته نباید انتظار داشته باشید به سرعت نتیجه بگیرید.
درمان ممکن است چند ماه طول بکشد. (در بعضی موارد نادر، متخصصان پوست برای از بین بردن لکه‌ها از لیزر استفاده می‌کنند ولی این درمان قدم اول نیست.)
درمان هر چه باشد، محافظت در مقابل اشعه خورشید در طول درمان و بعد از آن نکته‌ای حیاتی است که باید به آن توجه داشت.
