زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

آفتاب سوختگی و راه های درمان آن

فصل تابستان بیماری‌های خاص خود را دارد، آفتاب سوختگی، گرمازدگی، مسمومیت، اسهال، گزش حشرات و ... از زمره بیماری‌هایی هستند كه در این فصل، سلامت شهروندان را تهدید می‌كنند به همین منظور پرونده این شماره نشریه رابه بیماری‌های فصل گرما اختصاص دادیم كه امیدواریم خوانندگان عزیز با مطالعه مطالب آن بتوانند ضمن پیشگیری از بیماری‌های متداول و رایج این فصل از تبعات ناخوشایند آنها در امان باشند، بخش عمده پرونده این شماره با همكاری و زیر نظر استاد فرهیخته و گرانقدر جناب آقای دكترمحمدعلی نیلفروش‌زاده ارائه گردیده كه ضمن تشكر از همراهی ایشان امیدواریم دعای خیر خوانندگان عزیز بدرقه راهشان باشد.

انواع طیف نور ماوراءبنفش (UV light Spectrum)

 UVA (nm315-400)   UVB (nm290-315)  UVC  (nm200-290)

بیش از 95درصد اشعه UV كه به سطح زمین می‌‌رسد UVA است و كل اشعه UVC و بیشتر UVB توسط اكسیژن و ازن جذب می‌‌شود. نور خورشید شامل (50درصد) اشعه قابل دید، (40درصد) نور مادون قرمز و (10درصد) نور ماورای بنفش می‌باشد.اشعه ماورای بنفش زیان آور بوده و عامل ایجاد کننده آسیب‌های پوستی است. به منظور حفاظت از ژنوم در برابر تاثیرات مخرب اشعه UV مكانیسم‌های دفاعی زیر استفاده می‌شود.  لایه‌‌های سطحی كه اشعه UV را جذب می‌‌كنند.  سیستم‌‌های دفاعی آنتی اكسیدان آنزیمی و غیرآنزیمی  پروسه ترمیم  سیستم از بین برنده سلول‌های آسیب دیده

میزان نفوذ اشعه UV به پوست در لایه‌‌‌های مختلف پوست متفاوت است. UVA در درم و UVB اغلب در اپیدرم جذب می‌شود. کرم در لایه‌های فوقانی درم جذب می‌شود و UVC در صورتی‌که به سطح زمین برسد، توسط استراتوم كورنیوم و لایه‌های فوقانی اپیدرم جذب یا بازتاب می‌شود. اشعه UV بر روی پوست اثرات آشکار کوتاه مدتی از جمله آفتاب سوختگی و برنزه شدن دارد. اثرات زیانبار آفتاب سوختگی با افزایش طول موج كمتر می‌شود. به عنوان مثال: طول موج nm360، هزار برابر كمتر از طول موج nm300 باعث بروز قرمزی می‌‌گردد.

آفتاب سوختگی چیست؟

آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی در معرض آفتاب یا سایر منابع پرتو ماورای بنفش حاصل می‌شود. این سوختگی در اثر پرتو ماورای بنفش موجود در نور خورشید یا دستگاه‌های برنزه‌کننده (سولاریوم) به ‌وجود می‌آید. از نشانه‌های آن می‌توان سرخی بیش از حد پوست، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول را نام برد. آفتاب سوختگی هنگامی رخ می‌دهد که مقدار تابش اشعه خورشید یا سایر منابع نوری حاوی پرتو ماورای بنفش بیش از توانایی رنگدانه محافظت کننده پوست بدن یعنی ملانین باشد.  آفتاب سوختگی خارجی‌ترین لایه پوست را درگیر كرده و اغلب سوختگی اغلب درجه 1 ایجاد می‌كند. ممکن است تاول ایجاد شود، ولی سوختگی درجه 3 ایجاد نمی‌شود. تماس 15 تا 30 دقیقه روی یک پوست حساس می‌تواند ایجاد آفتاب‌سوختگی کند. تماس مزمن و طولانی مدت با نور آفتاب وسایر منابع نور ماورای بنفش موجب ایجاد پیری پوست می‌شود که علایم آن شامل شلی پوست چین‌وچروک و ضایعات پیگمانته و کراتوز‌‌‌های آفتابی و بالاخره سرطان‌های پوستی می‌شود.  تماس بیش از حد در مدت کوتاه نیز باعث ایجاد آفتاب سوختگی می‌شود.

اگرچه افراد با پوست روشن و چشم آبی بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند ولی در افراد با پوست تیره هم با طولانی قرار گرفتن در معرض این اشعه آفتاب سوختگی رخ می‌دهد. آفتاب سوختگی معمولاً افرادی كه به ساحل می‌روند، ماهی‌گیران، باغبانان یا هر كسی كه در محیط بیرون كار می‌كند و افرادی كه از دستگاه‌های برنزه كننده استفاده می‌‌كنند، درگیر می‌كند.

علایم

در آفتاب سوختگی خفیف قرمزی، تحریک پذیری و خارش پوست  وجود دارد. با ادامه تماس ممکن است تورم، درد و تاول پیدا شود. درد ناشی از آفتاب سوختگی 2 تا 4 ساعت بعد از تماس شروع می‌شود و شدت ان 12 تا 24 ساعت بعد است. اگر تماس در همین مرحله قطع شود، پس از چند روز در ناحیه آفتاب سوخته دچار پوسته‌ریزی شده و التیام می‌یابد. در صورت ادامه تماس با نور آفتاب علایم شدیدتری پیدا می‌شود. مثل تاول‌‌‌های بزرگ بعلاوه برتاول‌‌‌های بزرگ و زیاد، علایم سیستمیک مثل تب و لرز، تهوع و استفراغ، خواب آلودگی  و از دست دادن آب بدن  و اختلال آب و الکترولیت‌ بروز می‌كند. گاهی عفونت ثانویه  اضافه می‌شود و در موارد پیشرفته‌تر شوک و مرگ اتفاق می افتد.

آفتاب سوختگی شدید به همان اندازه سوختگی حرارتی وخیم است و ممکن است همان اثرات عمومی را داشته باشد. بنابراین نباید آن را بی‌اهمیت انگاشت. هر سال بسیاری از افراد در نتیجه قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید فوت می‌كنند و میلیون‌ها نفر دچار آفتاب‌ سوختگی می‌شوند. آفتاب‌ سوختگی برخلاف سوختگی حرارتی فوراً تظاهر نمی‌كند.

بنابراین هنگامی که دردناکی و قرمزی پوست شروع می‌شود، آسیب پوستی از قبل رخ داده‌ است. درد در ۶ تا ۴۸ ساعت ابتدایی پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید بیشترین شدت را دارد. گفته می‌شود که آفتاب‌سوختگی سیستم ایمنی بدن را تغییر می‌دهد. در اثر تماس‌‌‌های مکرر با نورحورشید آسیب‌‌‌های وارد شده به سیستم ایمنی افزایش می‌یابد  که این مسأله در ایجاد سرطان‌های پوستی نقش عمده‌ای دارد.  آفتاب سوختگی با ایجاد حالت پیش التهابی (Pre inflammatory effect) می‌‌تواند باعث بـروز فـوتـوتـوكـسیك، واكنش‌های آلرژیك، فوتودرماتوز، تشدید مشكلات التهابی پوست از جمله درماتیت آتوپیك، پسوریازیس، پتیریازیس و اشعه UV می‌‌تواند بـــاعــث بــــروز اثــــرات Immunosuppressive شود.

عوامل

برخی عوامل حساسیت شخص را نسبت به آفتاب‌سوختگی افزایش می‌دهند؛ از جمله:

1- قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعت اوج آفتاب (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر) خصوصاً در نوزادان و کودکان که نسبت به بزرگسالان پوست حساس‌تری دارند

2- روشنی پوست: افراد با پوست‌های روشن با احتمال بیشتری نسبت به افراد با پوست تیره‌تر دچار آفتاب‌سوختگی می‌شوند.

3- مصرف داروها: مصرف خوراکی  بعضی از داروها می‌تواند باعث حساس شدن پوست به آفتاب شود و به دنبال ان آفتاب سوختگی رخ دهد. از جمله این داروها: تتراسیکلین‌ها و دیورتیک‌‌‌های تیازیدی را می‌توان نام برد. مصرف بعضی مواد آرایشی و بهداشتی  مثل صابون‌‌‌های معطر  عطر‌ها  و کرم‌ها می‌تواند باعث حساس شدن پوست  به نور آفتاب شود و آفتاب سوختگی رخ دهد. از جمله این ترکیبات برگومات را می‌توان نام برد.

 درمان

 بیمار باید به یک محل خنک و دور از آفتاب انتقال یابد.  کمپرس‌‌‌های خنک‌کننده استفاده شود. برای مثال: دوش یا حمام آب سرد بگیرید یا پارچه مرطوب و سرد روی سوختگی قرار دهید.  کرم‌های  بیحس کننده حاوی بنزوکایین، لیدوکایین و وازلین روی پوست مالیده نشود، زیرا ممكن است باعث تحریك پوست و واكنش‌های آلرژیك شود. از قرار دادن یخ یا مخلوط آب و یخ بر روی پوست بپرهیزید.   از مصرف تركیبات حاوی وازلین روی پوست بپرهیزید. وازلین از تعریق و دفع حرارت پوست جلوگیری می‌كند. این امر در مورد مصرف كره و روغن‌ها نیز صادق است.

   از کرم‌‌‌های مرطوب‌کننده و یا کرم هیدروکورتیزون‌ استفاده شود.  نوشیدن آب زیاد توصیه می‌شود.   اگر تاول پوستی به وجود آمده‌است، تاول‌ها را نتركانید، زیرا آنها برای محافظت از لایه‌‌های زیرین پوست تشكیل می‌شوند و تركاندن‌شان ممكن است به عفونت بینجامد. اگر تاول خودبخود باز شد به آرامی پوست مرده را از روی آن بردارید و یك پماد آنتی بیوتیك روی آن بمالید و یک گاز خشک روی تاول قرار دهید. پانسمان خشک می‌تواند از عفونت جلوگیری کند.  سیلورسولفادیازین (كرم 1درصد) جهت درمان آفتاب سوختگی مناسب است. البته باید در مورد مصرف آن در ناحیه صورت احتیاط كرد.  اگر پوست‌تان تاول نزده‌است، از کرم مرطوب‌کننده  و یا کرم‌‌‌های کورتیکوسترویید‌‌‌های موضعی برای تسکین ناراحتی استفاده كنید. 

داروهای مسکن مانند ایبوپروفن در کاهش درد موثرند.  در صورتی که به همراه آفتاب سوختگی تب وجود دارد یا تاول‌های پر از مایع، سرگیجه یا اشکالات بینایی ایجاد شده است، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.  در موارد وجود دهیدریشن و اختلال آب و الکترولیتی بستری در بیمارستان و مایع درمانی نیاز است.  آفتاب سوختگی می‌‌تواند چند روز فرد را از كارش باز  دارد. همچنین می‌‌تواند باعث پیری زودرس یا سرطان پوست شود. سایر مشكلات پوستی مثل هرپس سیمپلكس، لوپوس و پورفیری ممكن است بدتر شود.

 پیشگیری

1- از قرار گرفتن غیر ضروری در برابر آفتاب خود داری کنید. 4- حداکثر تابش اشعه ماورای بنفش بین ساعات 10 صبح تا

4 بعد از ظهر است. در این ساعات در محیط‌‌‌های بسته بسر برید و اگر در محیط بیرون هستید، در سایه باشید، زیرا سایه می‌تواند تا 50درصد باعث کاهش اثرات اشعه ماورای بنفش شود. 3- در روز‌‌‌های ابری هنوز اشعه ماورای بنفش وجود دارد و ممکن است آفتاب سوختگی رخ دهد. در فصل زمستان در روز‌‌‌های برفی برف می‌تواند تا 80درصد اشعه ماورای بنفش را منعکس کند و موجب آفتاب سوختگی شود.  با بالا رفتن در ارتفاعات شدت اشعه ماورای بنفش افزایش می‌یابد. با افزایش ار تفاع، هر 300 متر 4 تا 5 درصد شدت آن اضافه می‌شود؛ بنابراین کسانی که به کوهنوردی می‌روند  توصیه می‌شود با توجه به این نکته از کرم‌‌‌های ضد آفتاب  استفاده کنند. از گرفتن حمام آفتاب و برنزه کردن پوست باید پرهیز کرد. از رفتن به سالن‌‌‌های مخصوص برنزه کردن و استفاده از اشعه‌‌‌های مصنوعی بپرهیزید. در صورتی‌که تمایل به برنزه شدن دارید، می‌توانید از کرم‌‌‌های مخصوص برنزه کردن استفاده کنید تا ضمن محافظت ازاشعه آفتاب رنگ دلخواه‌تان را نیز به‌دست آورید.

 استفاده صحیح از ضد آفتاب‌ها

 پوست باید تمیز و خشک باشد.  یک‌ربع تا نیم ساعت قبل از بیرون رفتن از ضد آفتاب استفاده شود.  مقدار ضد آفتاب باید کافی باشد (2 میلی‌گرم به ازای هر سانتی متر مربع و یا یک بند انگشت برای کل صورت). نیاز است.  هر چهار ساعت بسته به نوع ضد آفتاب بایستی تکرار شود.  ضد آفتاب باید روی کل نواحی در معرض نور مالیده شود (صورت، پشت گردن،  گوش‌ها و پشت دست‌ها).  در زمان‌های شنا در استخر‌‌‌های رو باز  از ضد آفتاب‌‌‌های واتر پروف یا مقاوم به آب  استفاده شود  مدت دوام این ضد آفتاب‌ها 80 دقیقه است و باید پس از این مدت تجدید شوند.

 استفاده از پوشش مناسب

 لباس می‌تواند به عنوان یک عامل محافظت کننده از آفتاب باشد.  لباس‌‌‌هایی که بافتی فشرده دارند و لباس‌‌‌های ضخیم محافظت بیشتری اعمال می‌‌كنند.  آستین لباس باید بلند باشد. لباس‌‌‌های تیره محافظت بیشتری و لباس خیس محافظت کمتری دارد. از دستکش برای پوشش دست‌ها استفاده شود.   از کلاه‌‌‌های نقاب دار استفاده شود. لبه آنها باید 7/5 تا 10 سانتی متر باشد.  از عینک‌‌‌های آفتابی استفاده شود. اینها علاوه بر محافظت از چشم، از پوست اطراف چشم ها نیز محافظت می‌كنند.

 در مورد بچه‌ها تمامی نکات فوق باید رعایت شود

70 تا 90درصد از زمانی‌كه هر فرد در طول عمرش در آفتاب قرار می‌‌گیرد، در 20 سال اول زندگی است. قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای‌بنفش اولین عامل ایجاد انواع سرطان پوست است. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند كه آفتاب سوختگی شدید در دوران كودكی ممكن است منجر به ملانوم یعنی كشنده‌ترین نوع سرطان پوست شود. افرادی دارای پوست و موی روشن یا كك مك و كسانی‌كه چشم‌های آنها آبی یا سبز است، بیش از سایرین در معرض آسیب‌های مختلف پوستی، از جمله سرطان پوست هستند، ولی به هر حال اشعه آفتاب برای همه افراد خطرناك است.به بچه‌ها باید آموزش داده شود که وسط روز در محیط‌‌‌های باز و آفتابی بازی نکنند. و حتی‌الامکان در سایه بسر ببرند. همچنین  از پوشش مناسب  و کلاه‌‌‌های نقاب‌دار استفاده کنند. پوشیدن یک بلوز می‌تواند فاکتور محافظتی  3 تا4 داشته باشد. بچه ها نیز باید از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنند. استفاده از ضد آفتاب‌ها  در طی 18 سال اول زندگی منجر به کاهش 78درصد سرطان‌های پوستی شده است.

 در  نهایت

عواقب درازمدت سال‌های متوالی قرار گرفتن در معرض نور تند خورشید مهم است.یک بار آفتاب سوختگی همراه با تاول زدن پوست احتمال سرطان سلول‌های رنگی پوست (ملانوسیت‌ها) را که ملانوم نامیده می‌شود، دو برابر می‌كند. قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید باعث پیری زودرس پوست و ایجاد چین و چروک روی آن می شود. و لکه‌‌‌های قهوه‌ای  به نام لنتیگو  روی پوست نتیجه تابش نورآفتاب هستند.سرطان پوست (چه از نوع سلول پایه‌ای و چه از نوع سلول فلسی) مستقیماً با میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب (که بر حسب دو عامل رنگدانه‌های پوست و ساعات زیر آفتاب بودن معین می‌شود) ارتباط دارد. نهایتاً قرار گرفتن در معرض نور خورشید و صدمه ناشی از پرتو فرابنفش در ایجاد آب مروارید دخیل است.

آلرژی‌های خورشیدی چه هستند؟

آفتاب سوختگی تنها بلایی نیست که اگر مدتی زیر نور آفتاب قرار بگیرید، به سرتان می‌آید. از جمله حساسیت‌هایی که آفتاب در برخی افراد ایجاد می‌کند، می‌توان به کهیر آفتابی و لوسیت اشاره کرد که به عنوان آلرژی‌های آفتابی شناخته شده‌اند.

کهیر آفتابی چیست؟

در برخی افراد تابش شدید آفتاب شدید در عرض چند دقیقه جوش‌های کوچک قرمز رنگی روی پوست آنها ایجاد می‌كند که مثل جای نیش حشرات است و خارش دارد. در صورتی که فرد وارد سایه شود، این دانه‌ها در عرض یكی‌دو ساعت ناپدید می‌شوند. کهیر آفتابی گاهی بسیار شدید است؛‌ به‌طوری که فرد را از خارج شدن از خانه باز می‌دارد. این بیماری بیشتر در خانم‌های 20 تا 40 ساله دیده می‌شود و ممکن است چند سال پس از دیده شدن این بیماری در یک فرد مدام عود کند.

لوسیت تابستانی

این بیماری نیز از جمله ناراحتی‌های شایعی است که آفتاب مسبب آن است و مانند بسیاری دیگر از بیماری‌های پوستی، زنان بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. جالب اینجاست که این بیماری در افرادی که در مواجهه طولانی مدت با نور خورشید نبوده اند هم دیده شده است. نشانه‌های بیماری بسیار شبیه نشانه‌های بیماری کهیر آفتابی است. دانه‌های قرمز همراه با خارش در نواحی زیر بغل، روی دست‌ها و پاها ایجاد می‌شود. در افراد دچار این نوع از آلرژی آفتابی، دانه‌ها پس از 30 دقیقه ماندن زیر آفتاب بیرون زده و ایجاد آنها تا چند ساعت و حتی تا چند روز پس از آن نیز باقی می‌ماند. و تقریبا یک هفته برای محو شدن آنها زمان لازم است.

اگر مبتلا به یکی از این دو آلرژی هستیم، چه کنیم؟

جواب این سوال ساده است. همیشه در سایه بمانید و حتی در سایه نیز از یک ضد آفتاب خوب بهره بگیرید، چون اشعه‌های مضر آفتاب حتی از ابرها هم گذشته و به پوست آسیب می‌رسانند. در صورتی که آلرژی‌های آفتابی در شما بسیار شدید بروز می‌کند، حتما به پزشک مراجعه برخی از افراد به دلایل موروثی مبتلا به این نوع ناراحتی‌ها می‌شوند، اما برخی بیماری‌ها نظیر لوپوس نیز می‌تواند سبب بروز حساسیت‌های پوستی در مواجهه با آفتاب گردد.