زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 تحریریه دنیای سلامت

آیا تا به حال كلمه زال به گوش‌تان خورده است؟

انسان‌ها، حیوانات و حتی گیاهان می‌توانند به این حالت دچار شوند؛ به این معنا كه آن حیوان، انسان و یا گیاه به اندازه كافی رنگدانه ندارد. زالی یا سفیدی پوست باعث می‌شود قسمتی از پوست یا ظاهر موجود زنده بسیار كمرنگ شود. اما بواقع چه چیزی باعث زالی می‌شود؟ زالی نوعی بیماری ژنتیكی است كه تقریباً از هر 17هزار نفر، یك نفر به آن دچار می‌شود.

در افرادی كه بیماری زالی دارند، اشكالات بینایی دیگری مثل تنبلی چشم، آستیگماتیسم و عدم ارتباط چشمی نیز ممكن است وجود داشته باشد. برای درك مفهوم زالی، ابتدا باید مفهوم ملانین را درك كنید. ملانین نوعی ماده شیمیایی است كه در بدن ما وجود دارد و به پوست، چشم و موهای ما رنگ می‌دهد.

این كار توسط ملانوسیت‌ها انجام می‌شود. ملانوسیت‌ها سلول‌هایی هستند كه در لایه زیرین پوست وجود دارند. گاهی اوقات یك كودك یا یك حیوان كوچك هنگام تولد به خاطر كمبود میزان ملانین تمام پوست بدنش سفید است. نبود رنگدانه‌ها به اندازه كافی باعث سفیدی پوست، مژه‌ها، ابروها و همه موهای بدن می‌شود. البته زالی انواع مختلفی دارد.

در برخی افراد فقط روی پوست و موها اثر می‌گذارد و گاهی اوقات فقط باعث روشن شدن چشم‌ها می‌شود. بیشتر كودكانی كه با زالی به دنیا می‌آیند، چشمان آبی و بقیه چشم‌های قهوه‌ای روشن دارند. گاهی اوقات رنگ چشم‌ها به صورتی و قرمز نزدیك می‌شود. دلیل آن هم این است كه عنبیه چشم (بخش رنگی چشم) صورتی و یا قرمز می‌شود.

در واقع عنبیه رنگ بسیار كمی دارد. رنگ‌های خونی درون چشم در عنبیه دیده می‌شوند و همین مسأله باعث می‌شود تا عنبیه قرمز یا صورتی به نظر برسد. ملانین علاوه بر رنگ دادن به پوست، چشم‌ها و موها، از پوست در برابر نورخورشید محافظت می‌كند. بدون ملانین كافی پوست توان محافظت از خود را نخواهد داشت. كودكانی كه زالی دارند، زودتر دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. بنابراین لازم است حتماً كرم ضدآفتاب استفاده كنند. برخی كودكان هم برای دید بهتر مجبورند از عینك و یا لنزهای تماسی استفاده كنند. برخی دیگر چشم‌های‌شان را عمل جراحی می‌كنند. یك مشكل دیگر كودكانی كه زالی دارند، این است كه چشم‌های‌شان در برابر نور بسیار حساس است.

عنبیه معمولا نوری را كه به شبكیه می‌رسد، كنترل می‌كند. این نور در پشت مردمك چشم جمع می‌شود. وقتی كسی زالی داشته باشد، عنبیه به اندازه كافی رنگ ندارد و به اندازه كافی نمی‌تواند از شبكیه چشم در برابر نور محافظت كند. به همین دلیل كودكان زال، در محیط‌های پر نور و روشن دچار دوبینی می‌شوند كه با استفاده از عینك و لنزهای تماسی این مشكل برطرف می‌شود.
چه چیزی باعث زالی می‌شود؟
زالی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا از طریق ویروس‌ها منتقل نمی‌شود. بلكه كاملاً ژنتیكی ایجاد می‌شود. بدن هر فرد از بیلیون‌ها سلول تشكیل شده است كه بدون چشم مسلح قابل مشاهده نیستند. درون این سلول‌ها كروموزم‌ها قرار دارند. و كروموزم‌ها حاوی صدها و حتی هزاران ژن می‌باشند. ژن‌ها، ویژگی‌ها و نشانه‌های فیزیكی ما را مشخص می‌كنند.

آنها حاوی اطلاعاتی هستند كه مشخصات افراد را تشكیل می‌دهند؛ مثلا باعث می‌شوند كه موها‌ صاف یا مجعد باشند، پاها كوتاه باشد یا بلند، رنگ چشم‌ها قهوه‌ای باشد یا آبی و ... این ژن‌ها در میان افراد یك خانواده نسل به نسل منتقل می‌شود؛ به همین دلیل وقتی یك كودك متولد می‌شود، اطرافیانش می‌گویند، چشمانش شبیه مادرش است، لبخند پدربزرگش را دارد و موهایش به پدرش رفته است.

همه انسان‌ها دو گروه ژن دارند. نیمی از ژن‌ها را از پدرشان گرفته‌اند و نیم دیگر را از مادر. گاهی اوقات پدر و مادر ژن زالی دارند؛ در حالی كه در ظاهرشان علائم آن دیده نمی‌شود؛ اما در كودك‌شان بروز می‌كند. چطور ممكن است؟
هر یك از والدین ژن‌های رنگدانه‌ای و ژن‌های زالی دارند.

وقتی كه كودكی زالی داشته باشد، ژن‌های زالی پدر و ژن‌های زالی مادر، هر دو با هم به كودك منتقل می‌شود؛ اما وقتی كودك فقط از یكی از والدین ژن زالی را به ارث می‌برد و از والد دیگر، ژن نرمال رنگدانه‌ای ارث می‌برد، دچار زالی نمی‌شود و فقط حامل ژن زالی است؛ به این معنی كه او هم ژن زالی را دارد و هم ژن نرمال رنگدانه‌ای. وقتی كه این كودك بزرگ می‌شود، ازدواج می‌كند و خودش صاحب فرزند می‌شود، درست به اندازه خودش، كودكش نیز می‌تواند زالی داشته باشد. اما آیا كودكانی كه پوست روشن و موهای‌ روشن دارند، مبتلا به زالی هستند؟
لزوماً نه. ممكن است آنها نیز همانند پدر و مادرشان سفیدپوست و مو بلوند باشند؛ مثلاً خرس‌های قطبی به‌طور ژنتیكی سفیدند و این به معنای آن نیست كه زال هستند.