زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

اعظم میرحاج؛ مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران

با شروع فصل تابستان بیماری‌های مربوط به گرما از جمله «گرمازدگی» شایع می‌شود كه یكی از اورژانس‌های پزشكی محسوب می‌گردد؛ زیرا در صورت عدم اقدامات صحیح و بموقع حتی می‌تواند منجر به مرگ شود.

خوشبختانه آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی قابل پیشگیری هستند. سیستم تنظیم درجه حرارت بدن در مغز از طریق تعادل در تولید و دفع گرما دمای بدن را ثابت نگه می‌دارد. دمای بدن انسان در محدوده 5/38- 5/36 درجه سانتی‌گراد طبیعی است و تغییرات بیشتر از دو درجه كمتر یا بیشتر از این محدوده می‌تواند اختلالات شدید عملكرد در دستگاه‌های بدن و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. دمای بدن انسان ناشی از تعادل میان تولید و جذب حرارت از یك‌سو و دفع آن از سوی دیگر است.

 تولید گرما در اثر فعالیت‌های بدنی و سوخت‌وساز سلولی.

 جذب محیطی گرما به دنبال حضور طولانی در برابر آفتاب یا هر منبع گرمایی دیگر.

 دفع گرما از طریق گشاد شدن عروق سطحی پوست (البته تا زمانی كه دمای محیط از دمای بدن پایین‌تر است).

 دفع گرما به‌ وسیله تعریق و تبخیر آن از سطح پوست كه به مقدار رطوبت و جریان باد محیط نیز بستگی دارد (هرچه مقدار رطوبت كمتر و جریان باد بیشتر باشد دفع گرما بهتر و بیشتر انجام می‌شود).

 اگر به هر دلیل میزان تولید بیش از دفع باشد و سیستم تنظیم‌كننده هم نتواند تعادل ایجاد نماید، آسیب‌های مربوط به گرما بروز می‌كند.

عوامل افزایش تولید گرما در بدن

1- فعالیت و ورزش 2- پركاری تیروئید 3- مصرف برخی داروها 4- تب

علل كاهش دفع گرما از بدن

1- گرما و رطوبت بیش از حد هوا

2- بیماری‌های قلبی - عروقی 3- مصرف برخی داروها 4- ضایعات پوستی وسیع

5- ضایعات مغزی 6- مصرف الكل 7- سن بالا

معمولا فعالیت بدنی شدید و طولانی و نیز آب و هوای گرم و مرطوب و عدم تامین آب و نمك از دست رفته موجب بیماری‌های مربوط به گرما می‌شود. بدن انسان به‌طور طبیعی از طریق منبسط كردن عروق سطحی پوست و نیز عمل تعریق،‌ دمای افزایش یافته بدن را كاسته و گرمای بدن را تنظیم و كنترل می‌كند.

علائم زدگی یا حمله گرمایی

1- سردرد 1- سرگیجه 2- بی‌قراری 3- دمای بالای 40 درجه سانتیگراد 4- پوست خشك و قرمز 5- نبض تند و ضعیف 6- تندی تنفس 7- حالت تهوع و استفراغ 8- كاهش شدید فشارخون و حتی كاهش سطح هوشیاری.

3- گرفتگی عضلات: نوعی آسیب‌ ناشی از گرماست كه معمولا پس از فعالیت شدید بدنی در هوای گرم ایجاد می‌شود. علت این حالت از دست رفتن مقادیر زیاد نمك در اثر تعریق فراوان و مصرف آب زیاد توسط فرد گرمازده می‌باشد. عمدتاً گرفتگی در عضلات بازو، ساق پا و شكم رخ می‌دهد. آنچه در بروز این آسیب مهم است، هوای بسیار گرم نیست، بلكه اختلال در تعادل آب و نمك بدن است.

4- سنكوپ گرما: نوعی غش خفیف با علائم مشابه گرمازدگی خفیف می‌باشد كه به‌دنبال فعالیت شدید در آب‌وهوای گرم ایجاد می‌گردد.

بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما، عروق سطحی پوست را منبسط می‌كند. اما وقتی كه این عمل به سرعت انجام می‌گیرد سبب كاهش خونرسانی به مغز شده و حالت غش ایجاد می‌شود.

5- عرق‌سوز: آسیب پوستی ناشی از گرما و تعریق بالا است كه معمولاً در نواحی پوشیده شده توسط لباس با علائمی مثل خارش و قرمزی و سوزش بروز می‌كند.

ورزشكاران، كارگران كوره‌پزخانه‌ها، نانوایان، بیماران قلبی عروقی، افراد چاق، كودكان و سالمندان بیشتر در خطر گرمازدگی قرار دارند. به گفته پژوهشگران افراد سالمند بیشتر از دیگران در معرض آسیب‌های ناشی از گرما قرار دارند.

اول اینكه به‌دلیل تغییرات جسمی  ناشی از بدن:

 دمای بدن آن‌ها با سرعت لازم پایین نمی‌آید.

 گرمای زیاد هوا را خوب احساس نمی‌كنند.

 حتی زمانی هم كه آب از دست می‌دهند، تمایل به خوردن آب ندارند.

 دفع گرما كمتر و كندتر است.

دوم اینكه، بخشی از قشر مغز كه با میل تشنگی ارتباط دارد، با تمایل به نوشیدن آب سعی می‌كند مقدار آب بدن را در مقدار طبیعی حفظ كند؛ اما در افراد سالمند با نوشیدن مقادیر اندكی آب غیر فعال می‌شود و این موجب می‌گردد تا فرد تمایلی به نوشیدن آب نداشته باشد؛ در حالی كه بدنش به آب نیازمند است.

سوم اینكه، اغلب سالمندان داروهای مختلف مصرف می‌كنند كه ممكن است در شرایط معمول مشكلی ایجاد نكند، اما در آب‌وهوای گرم می‌تواند آنها را در معرض خطر كم‌آبی و افزایش دمای بدن قرار دهد. برخی داروها عملكرد مغز را در ایجاد تعادل دمای بدن دچار مشكل می‌كنند، بنابراین برخی دیگر باعث می‌شوند آنچنان كه باید تعریق انجام نشود و برخی نیز آگاهی فرد را نسبت به گرما كم می‌كنند...

برای خواندن بخش دوم- اگر سالمند هستید- اینجا کلیک کنید.