دکتر محسن نراقی؛ رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی، عضو هیئت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران
بوی بد دهان علامت است نه بیماری. بیماران‌ممكن است مزه بد یا خاصی را در دهان‌شان احساس كنند یا اینكه به وسیله افراد خانواده، دوستان و دیگر پزشكانی‌كه متوجه مشكل ایشان شده‌اند، نزد متخصص فرستاده شوند.
متخصص گوش، گلو و بینی معمولاً اولین فردی‌است كه در طی معاینات عادی متوجه بوی بد دهان بیمار می‌شود. بوی بد دهان اصولاً ممكن است از نواحی مختلف مجرای تنفسی ـ گوارشی فوقانی ناشی شود.
برای تمایز بین علل دهانی و مربوط به بینی، باید هوای دهان را از هوای بازدمی جدا كرد به طوری که بیمار وقتی بینی خود را محكم بگیرد و بازدم خود را از راه دهان خارج نماید بوی بد مربوط به علل دهانی-حلقی و هنگامی‌که بیمار دهانش را بسته، هوا را از راه بینی خارج می‌كند بوی بد مربوط به علل بینی-سینوسی است.
تهیه شرح حال دقیق و انجام معاینات كامل‌در ارزیابی علل بوی بد دهان ضروری است.
دلایل موضعی بوی بد دهان
علت بوی بد دهان ممكن است موضعی یا سیستمیك باشد.
در 90 درصد موارد منشأ بوی بد دهان، داخل حفره دهان و حلق است. بهداشت ناكافی دهان شایع‌ترین علت قابل‌پیش‌گیری است.
وجود پوسیدگی‌ها و پلاك دندانی و ذرات‌غذایی باعث افزایش رشد باكتری‌ها شده، در نتیجه موجب تولید گازهای بد بو می‌شود.
بیمارانی كه دچار چنین شرایطی هستند، باید به حفظ بهداشت دهان خود تشویق شوند و به صورت دوره‌ای جهت تمیز كردن دندان‌ها تحت معالجه دندان‌پزشكی قرار گیرند.
از دیگر علل شایع بوی بد دهان كاهش جریان بزاق است كه از پاكیزگی طبیعی دهان جلوگیری می‌كند و درنتیجه موجب افزایش رشد باكتری‌ها می‌شود.
بوی بد دهان در صبح‌ها به علت كاهش ترشح بزاق است و درافرادی كه از راه دهان تنفس می‌كنند، بسیار شدیدتر است.
از دیگر عوامل كاهش ترشح بزاق سندرم خشکی غدد بزاقی شوگرن، کم آبی بدن، پرتودرمانی، افزایش سن، داروها و انسداد مجاری بزاقی است.
اضطراب ممكن است باعث كاهش ترشح بزاق و متعاقب آن بوی بد دهان شود. برای حفظ رطوبت دهان، آب خوردن كافی در طول روز، ضروری است.
دلایل حلقی بوی بد دهان
لوزه‌های حفره‌ای یا به اصطلاح كریپتیك به علت نگهداشتن خرده‌های غذا و درنتیجه افزایش رشد باكتری‌ها، در ایجاد بوی بد دهان سهم دارند.
ذراتی كه در لوزه‌های كریپتیك، مدفون می‌شوند، سفید و سخت هستند و موجب التهاب لوزه‌ها می‌شوند.
پس از برداشتن لوزه‌ها، جوشگاه آن می‌تواند پایگاه باكتری‌های بی‌هوازی مولد گاز باشد و به طور موقت باعث بوی بد دهان شود.
نوعی از آنژین بنام آنژین ونسان، باعث ایجاد بوی فلزی می‌شود.
تومورهایی كه از حفره دهان منشأ می‌گیرند و دارای نواحی بافت مرده (نكروتیك) و زخمی هستند، به عنوان پایگاهی برای میكروارگانیسم‌هایی كه در ایجاد بوی بد دهان نقش دارند، عمل می‌كنند.
بینی منشأ بوی بد دهان
حلق پشت بینی یا نازوفارنكس ممكن است محل تكثیر باكتری‌ها باشد و باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
در کودکان لوزه سوم که در پشت بینی قرار گرفته ممکن است به مخزنی برای نگهداری باکتری‌ها و عفونت‌ها و همچنین عاملی برای تداوم سینوزیت تبدیل شود.
سینوزیت‌های مزمن، مسدود بودن مادرزادی سوراخ پشتی بینی به صورت یک طرفه (آترزی‌یك طرفه كوآن خلفی بینی) و وجود اجسام خارجی در بینی ممكن است، مسؤول بوی بد باشند.
در کودکان در هنگام ترشحات چرکی و بدبوی یک طرفه بینی باید تشخیص جسم خارجی را در نظر داشت.
هر حالتی كه سبب اختلال در پوشش مخاط طبیعی بینی شود، نظیر لاغری شدید مخاط بینی یا رینیت آتروفیك ممكن است موجب افزایش رشد باكتری‌ها و بوی دهان شود.
استفاده غیرمجاز از قطره‌های بینی موجب رینیت دارویی و افزایش رشد باكتری‌ها و بوی دهان می‌شود. اولین علامت تومورهای حفره‌بینی می‌تواند بوی بد دهان باشد.
التهاب یا عفونت کیست‌های مادرزادی پشت بینی بنام بورسای‌حلقی تورنوالد می‌تواند موجب سردرد، ترشحات پشت بینی و بوی بد شود.
اغلب مواردی که با منشأ بینی و سینوس ممکن است موجب بوی بد دهان شوند، با یک معاینه ساده بینی و سینوس‌ها به وسیله اندوسکوپ قابل ریشه‌یابی و تشخیص‌اند.
مشکلات روحی توهم و بوی بد دهان
بیماری ممكن است از بوی بد دهان شكایت داشته باشد، در حالی كه این بو توسط دیگران قابل تشخیص نباشد.
صرع لوب تمپورال، می‌تواند مسؤول این حالت باشد.
بیمار ممكن است همچنین تجربه توهم بوی بد دهان داشته باشد كه در این حالت بیمار متوجه بوی بدی است‌كه از دهانش خارج می‌شود.
این توهم‌ها اغلب با افسردگی، اسكیزوفرنی و سندرم ارگانیك مغز همراه است.
دلایل ریوی و گوارشی بوی بد دهان
ضایعات برونش و ریه ممكن است در بوی بد بازدم دخیل باشد.
عفونت‌هایی مثل برونشیت، پنومونی وبرونشكتازی ممكن است عامل بوی بد دهان باشد.
تومورهایی كه منشأ آن‌ها در ریه‌هاست می‌توانند در بوی بد بازدمی دهان مؤثر باشند.
استفاده دراز مدت از اسپری‌های استروئیدهای، جهت‌درمان بیماری‌های ریوی، موجب تغییر فلور باکتریایی مجرای تنفسی فوقانی شده، ممكن است سبب بوی بد دهان شود.
به طور طبیعی گازهای لوله گوارش فوقانی با هوای بازدمی آمیخته نمی‌شوند.
بوی بد دهان ممكن است همراه با تهوع، استفراغ و آروغ باشد. گیر كردن و ماندن غذاهای خورده شده یا غذاهای برگشت یافته دردیورتیكولوم زنكر می‌تواند سبب بوی بد دهان‌شود.
فتق‌های مری یا بازگشت اسید معدی ـ مروی ممكن است احساس طعم بد را در دهان برانگیزد.
از عوامل سیستمیك بوی بد دهان، خروج ریوی مواد بدبوی حل شده در جریان خون است.
بر خلاف عقیده عموم، بوی بد سیر، پیاز و الكل از خون منشأ می‌گیرد كه ذرات را از روده كوچك می‌گیرد و آن را به آلوئول و منافذ پوست انتقال می‌دهد.
بوی بد دهان ممكن است در اثربیماری‌های سیستمیك مثل نارسایی كبدی (بوی سولفور)، اورمی (بوی آمونیاك) یا كتواسیدوز دیابتی (بوی استون) باشد.
بیشتر بخوانید:
