زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر شهریار شهاب

در سال‌های اخیر پیشرفت‌های شایانی در علم دندانپزشكی به منظور بازسازی شكل و عملكرد دهانی – صورتی با استفاده از ایمپلنت‌های دندانی حاصل شده است. ایمپلنت‌ها با استفاده از تكنیك‌های جراحی و پروتزی دقیق، امكان بازسازی موفق و قابل پیش‌بینی را برای طیف وسیعی از بیماران واجد نیازهای چالش‌برانگیز فراهم می‌سازند.

بخشی از اعتبار سیستم‌های امروزی ایمپلنت به دلیل تكنیك‌های تصویربرداری پیشرفته‌ای است كه در تمام مراحل درمان ایمپلنت مورد استفاده قرار می‌گیرند. پذیرش ایمپلنتولوژی دندانی به عنوان بخش لاینفك از كارهای دندانپزشكی معمول، لزوم آگاهی دندانپزشك عمومی را از تكنیك‌های تصویربرداری ایمپلنت و كاربرد بالینی آن ضروری می‌سازد.

تصویربرداری مقطعی (Cross Sectional) به طور فزاینده‌ای برای جایگذاری مطلوب ایمپلنت به خصوص در مورد بازسازی‌های پیچیده مورد توجه قرار گرفته‌اند. تصاویر كراس سكشنال قادر هستند تا ابعاد استخوانی و محل دقیق ساختارهای آناتومیكی حساس و میزان تراكم استخوانی رانشان دهند.

از میان تمام تكنیك‌های تصویربرداری كراس سكشنال، دو روش توموگرافی و سی‌تی‌اسكن بیشتر از بقیه در بررسی شكل و اندازه محل قرارگیری ایمپلنت‌های داخل استخوانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

در مورد روش سی‌تی‌اسكن تقریبا تمامی تحقیق‌ها به این نتیجه رسیده‌اند كه دقیق‌ترین روش در این مورد می‌باشد و قدرت تفكیك (Resolution) فوق‌العاده بالایی دارد.

روش توموگرافی از روش‌هایی بوده است كه همواره به علت هزینه و پرتودهی كمتر نسبت به سی‌تی‌اسكن مورد توجه بوده است. دستگاه‌های توموگرافی از نظر تكنیكی و بالطبع آن دقت تصاویر با یكدیگر متفاوتند به طوری كه اكثر محققان معتقدند بیشترین دقت و كیفیت تصویر را دستگاه‌های توموگرافی چند جهته (Multi Directional) دارا می‌باشند.

به گونه‌ای كه در یك بررسی كه Bou serhal و همكارانش در سال 2000 میلادی در بلژیك با دستگاه توموگرافی اسپیرال Cranex Tome انجام دادند و اندازه‌های به دست آمده از ارتفاع و عرض ناحیه خلف كاداور و ماگزیلا را با اندازه واقعی آن در برش جمجمه مقایسه كردند، اختلاف اندازه‌گیری به طور متوسط 24/0 میلی‌متر بود. این نتیجه نشان دهنده دقت قابل توجه و اعتبار قابل توجه این دستگاه بود.

یكی از ایراداتی كه متوجه تكنیك سی‌تی‌اسكن است هزینه بالای این دستگاه‌ها و آزمایش‌ها در مورد بیماران می‌باشد كه در تمام جهان و به‌خصوص در ایران مساله مهمی است و این مساله باعث می‌شود كه الزاما به دنبال روش‌های دیگری كه دارای دقتی قابل قبول باشد و در عین حال هزینه سنگین سی‌تی‌اسكن را نداشته باشد، رفت.

بحث

توموگرافی همواره به عنوان روشی مناسب برای بررسی كل استخوان فك قبل از قرار دادن ایمپلنت مورد توجه بوده است. اگرچه روش‌های ایده‌آلی نظیر سی‌تی‌اسكن نیز وجود دارند كه با دقت بالا شكل استخوان فك و محل ساختمان‌های حیاتی را نشان می‌دهند ولی علت توجه به توموگرافی ارزان‌تر بودن، در دسترس‌بودن و كمتر بودن میزان پرتودهی بیمار در این روش تصویربرداری است. در مورد دقت و اعتبار روش توموگرافی نظرهای محققان متفاوت است.

افرادی نظیر Butterfield، Todd و Williams در تحقیق‌های خود دقت و اعتبار این تكنیك را كمتر از حد قابل قبول می‌دانند، در صورتی كه افرادی مثل Bolin، Bouserhal، Dixon، Ekestubbe، Hanazawa، Ismail، Liang و Schropp این روش تصویربرداری را روشی قابل قبول در بررسی قبل از درمان ایمپلنت محسوب می‌كنند.

توموگرافی روشی است كه از آن برای ثبت تصاویر واضح از اجسامی كه در یك سطح دلخواه قرار دارند، استفاده می‌شود. برای این منظور در این روش، تصاویر ساختارهایی كه در سطح یا عمق لایه مورد نظر قرار گرفته‌اند، محو می‌گردند. این عمل توسط فرایندی به نام محو حركتی صورت می‌گیرد.

توموگرافی خطی (Linear) از اولین نسل دستگاه‌های توموگرافی است كه معایب آن منجر به نتایج متفاوت و گاه متضاد می‌گردید، توموگرافی مارپیچی (Spiral) از انواع توموگرافی چند جهته است كه مزایای آن نسبت به توموگرافی‌های دیگر یكنواختی دانسیته تصویر، بزرگنمایی متعادل، ثبات ابعادی و فقدان خطوط پارازیت و تصاویر شبح است. این عوامل باعث می‌شوند انطباق بیشتری بین لایه تصویری و منطقه آناتومیك مورد نظر به وجود آید.

سی‌تی اسكن تكنیكی است كه از اصول توموگرافی و تصویربرداری دیجیتال، به طور توأم استفاده می‌شود. یكی از اسكنرهای سی‌تی، اسكنر مارپیچی است در مقایسه با اسكنرهای سی‌تی معمولی اسكنرهای مارپیچی، زمان تصویربرداری بسیار كوتاه‌تر، كاهش دوز پرتوگیری بیمار تا بیش از 75 درصد، افزایش توانایی بازسازی تصاویر به خصوص تصاویر سه‌بعدی را دارند.

شاید جالب‌ترین كاربرد سی‌تی‌اسكن در دندانپزشكی، ارزیابی بیماران برای جایگذاری ایمپلنت‌های دندانی باشد، زیرا با وجود اینكه اطلاعات مشابهی درباره آناتومی فك بالا و پایین را می‌توان با استفاده از توموگرافی معمولی به دست آورد، سی‌تی‌اسكن امكان بازسازی تصاویر مقطعی تمام فك بالا یا پایین یا هر دو را با یك فرآیند ساده تصویربرداری فراهم می‌نماید.