زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محسن نراقی؛ فوق‌تخصص راینولوژی و جراحی اندوسكوپیك بینی و سینوس؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی

معاینه زبان و حفره دهان به نور كافی، مشاهده تیزبینانه و لمس دقیق نیاز دارد. نور كافی، لازم است تا قادر باشیم كه نواحی عفونی تغییر رنگ یافته و ضایعات نئوپلاستیك را مشاهده كنیم. سرنخ‌های قابل مشاهده مانند ادم یا عدم تقارن مخاط می‌تواند بیانگر مرحله‌ای از یك ضایعه باشد.

برای مثال برآمدگی یك طرفه پیلارهای لوزه‌ها ممكن است حضور توده پارافارنژیال را مشخص كند. معاینه كامل حفره دهان باید شامل لمس زبان، كف دهان، مخاط دهان و مثلث رترومولار- در جست‌وجوی یافتن توده، حساسیت در لمس و سفتی- باشد. وجود ترشحات چركی از مجرای غده بزاقی ممكن است تشخیص سیالوآدنیت را مستدل نماید.

اختلالات مادرزادی

قسمت متحرك زبان از به هم پیوستن برآمدگی‌های زبانی كناری پیرامون توبركولوم ایمپار میانی، تكامل می‌یابد. توبركولوم ایمپار میانی با تكامل بیشتر زبان تحلیل می‌رود. كوپولا قاعده زبان را تشكیل می‌دهد. میان توبركولوم ایمپار و كوپولا، مجرای تیروگلوسال- منشا غده تیروئید- قرار دارد.

مجرا فیبروزه می‌شود و فورامن سكوم به صورت برآمدگی یا فرورفتگی روی زبان باقی می‌ماند تا منشا آن را مشخص نماید. این الگوی تكاملی، فهم برخی از ‌آنومالی‌های مادرزادی زبان را آسان می‌كند.

زبان دو شاخه

اختلال در به هم پیوستن برآمدگی‌های طرفی زبان، منجر به ایجاد زبان دوشاخه می‌شود. معمولا درمان با هدف زیبایی انجام می‌شود اما این آنومالی به ندرت بر كارآیی زبان نیز تاثیر می‌گذارد.

تیروئید زبانی

این حالت زمانی رخ می‌دهد كه غده تیروئید به درون گردن نزول نكند و ممكن است مانند یك برآمدگی در نواحی فورامن سكوم یا در هر جای دیگری در طول مسیر مجرای تیروگلوسال در گردن ایجاد شود. ممكن است این توده در بعضی بیماران، تنها بافت تیروئیدی فعال باشد.

در نتیجه ممكن است به صورت برآمدگی بدون علامت در گلوی بیماران یا توده زبانی آزاردهنده باشد. اسكن تیروئید حضور دیگر بافت‌های فعال تیروئید را مشخص می‌كند. درمان با استفاده از مصرف هورمون تیروئیدی برای تحلیل توده، ید رادیواكتیو و جراحی است.

آخرین روش را باید در درمان نشانه‌های خطرناك، هموراژی مكرر یا شدید، هیپرتیروئیدیسم غیرقابل مهار، دژنراسیون همراه با نكروز و تغییر شكل بدخیم مشكوك، به كار بست. جراحی از طریق دهان یا گردن انجام می‌شود. كاشت غده نیز ممكن است در برخی بیماران صورت گیرد.

آنكیلوگلوسیا

آنكیلوگلوسیا (زبانِ بسته) زمانی رخ می‌دهد كه فرنولوم- كه سطح تحتانی زبان را بین سوراخ‌های مجرای ساب مندیبولار به كف دهان متصل می‌كند- بسیار كوتاه است و زبان را از حركت به سمت جلو باز می‌دارد. این حالت ممكن است با آزادسازی فرنولوم از طریق عمل جراحی اصلاح شود.

مشكلات گفتاری یا خواست بیماری برای كسب قدرت تحرك بیشتر زبان، دلایل معمول برای انجام درمان جراحی‌اند. آنكیلوگلوسیا ممكن است موجب اشكال در جفت شدن دندان‌ها شود مانند: Open-bite یا پروگناتیسم.

آگلوسیا و ماكروگلوسیا

تعداد كمی از بیماران با عدم تكامل یا تكامل ناقص زبان متولد می‌شوند (آگلوسیا). رشد بیش از حد زبان (ماكروگلوسیا) ممكن است در بعضی موارد از جمله حالات لنفانژیوم، نوروفیبروماتوز و بیماری ذخیره گلیكوژن به وجود آید.

میكروگناتی

میكروگناتی در نتیجه عدم تكامل مندیبل به وجود می‌آید. وقتی میكروگناتی به همراه شكاف كام و گلوسوپتوز (جابه‌جایی زبان به سمت خلف و پایین) باشد، سندرم پی‌یرروبین نام دارد. كودكان دچار این آنومالی ممكن است تنگی نفس و سیانوز داشته باشند، چون مندیبل هیپوپلاستیك قادر به نگاه داشتن زبان نیست و انسداد راه تنفسی فوقانی ایجاد می‌شود.

تا هنگامی كه مندیبل به اندازه كافی رشد كند، اجتناب از وضعیت طاق‌باز، از راه تنفسی كودك حمایت می‌كند. در موارد شدیدتر ممكن است ثابت كردن زبان به محل اتصال مندیبل در یك وضعیت قدامی از طریق جراحی انجام شود. تراكئوستومی نیز در برخی بیماران انجام می‌شود. تا سن 6-4 سالگی، بسیاری از بیماران ‌كارآیی طبیعی و ظاهر مناسب را به دست می‌آورند.

شكاف لب و كام

این حالت از شایع‌ترین ناهنجاری‌های سر و گردن به شمار می‌آیند و در  از تولدها دیده می‌شوند. شكاف لب و كام ممكن است به تنهایی یا به همراه هم دیده شوند؛ كامل یا ناقص باشند. شكاف كام منفرد در دخترها شایع‌تر است، در حالی كه شكاف توام لب و كام در پسرها شایع‌تر است. از آنجایی كه مشكلات كودك با ناهنجاری‌های مذكور عدیده و پیچیده است، ارزیابی و درمان این بیماری برنامه جامع و درازمدتی را می‌طلبد.

یك گروه تیم پزشكی چندمنظوره شامل متخصص كودكان، جراح گوش و گلو و بینی، ارتودنتیست، مشاور ژنتیك، پاتولوژیست گفتاری، ادیولوژیست، روان‌شناس، مددكار اجتماعی و پرستار مورد نیاز خواهد بود. معاینه بالینی كامل جهت رد كردن احتمال دیگر ناهنجاری‌ها یا سندرم‌های ژنتیك ضروری است.

درمان ابتدایی بر اساس تغذیه مناسب از طریق دهان پایه‌گذاری می‌شود. ضعف كاف یا گسیختگی آن موجب مشكلات علمكردی شیپوراستاش می‌شود كه خطر عفونت گوش میانی را به همراه دارد. عوارض شكاف كام عبارتند از اتیت میانی راجعه، افیوژن گوش میانی، اشكال در جفت شدن و ترتیب دندان‌ها و اختلالات گفتاری كه حتی پس از جراحی نیز ممكن است باقی بمانند، سن پیشنهادی برای ترمیم لب 2 ماهگی و برای ترمیم كام 18-12 ماهگی است.