زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر پیمان صالحی ،  بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری مردان

تحریریه زندگی آنلاین : یکی از شایع‌ترین دلایل ناباروری در مردان واریکوسل است. واریکوسل عارضه‌ای است که بر سیاهرگ‌های کیسه بیضه تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که وریدهای کیسه بیضه بزرگ شده و پیچ خورده و در نتیجه گردش خون ضعیف و تولید اسپرم کاهش می یابد که می تواند منجر به کاهش تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم شود که می تواند منجر به ناباروری شود. در برخی موارد، واریکوسل همچنین می تواند باعث کاهش تولید تستوسترون شود که می تواند بیشتر به ناباروری کمک کند.

وجود واریکوسل باعث کوچک شدن بیضه‎ها، افزایش درجه حرارت بیضه‎ها و اختلال در عملکرد نطفه‎سازی بیضه‎ها می‎گردد. بیماری واریکوسل در 15 درصد جمعیت مردان دنیا وجود دارد و در 40 درصد افراد نابارور واریکوسل دیده می‎شود. با اینکه واریکوسل‌ها همیشه باعث مشکلات باروری نمی‌شوند؛ اما ممکن است افراد مبتلا به واریکوسل برای باروری با مشکلاتی مواجه شوند. واریکوسلکتومی ممکن است یک روش دائمی برای درمان ناباروری مردان باشد؛ زیرا می تواند شرایط آسیب شناختی ناشی از ناباروری را معکوس کرده و سبب باروری مردان گردد.

تلاش جهت به حداکثر رساندن قدرت باروری مردان از طریق بهبود کیفیت اسپرم یا جلوگیری از کاهش عملکرد بیضه از اهداف مهم درمان ناباروری مردان به ویژه در صورت تمایل به داشتن بیش از یک فرزند است. علاوه بر واریکوسلکتومی، استفاده از روش های کمک باروری از قبیل IUI یا میکرواینجکشن نیز از جمله روش های مناسب برای درمان ناباروری با علل مردانه و ناشی از واریکوسل می باشد. تلقیح درون رحمی اسپرم را آی یو آی IUI می گویند. اسپرم سالم در آزمایشگاه تغلیظ می شود و سپس با کاتتر خاصی در زمان مشخصی که زن دارو مصرف کرده و یک یا چند تخمک آزاد کرده، داخل رحم قرار می‌گیرد.

بیشتربخوانید:

روش های طبیعی تقویت اسپرم

تقویت قوای جنسی با گیاهان دارویی

علت واریکوسل

دلایل بسیاری برای بیماری واریکوسل ارائه شده است. دریچه‌های موجود در رگ‌ها ممکن است به خوبی کار نکنند (یا ممکن است از بین بروند). اگر جریان خون کند باشد، ممکن است خون در رگ‌ها جمع شود. همچنین رگ‌های بزرگتر که از بیضه‌ها به سمت قلب حرکت می‌کنند به طور متفاوتی در سمت چپ و راست به هم وصل می‌شوند؛ بنابراین در سمت چپ بیضه فشار بیشتری لازم است تا خون در رگ‌ها به سمت قلب جریان یابد. اگر خون در رگ‌ها به سمت عقب جاری شود، می‌تواند باعث تورم آنها شود. گاهی به ندرت، غدد لنفاوی متورم یا توده‌های دیگر در پشت شکم جریان خون را مسدود می‌کنند. این اتفاق می‌تواند به تورم ناگهانی رگ‌های اسکروتوم منجر شود که در بیشتر موارد دردناک خواهد بود.

علائم واریکوسل

بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل دارای علائم خاصی نیستند و اغلب توسط یک پزشک هنگامی که دچار مشکلاتی در باروری هستند، تشخیص داده می‌شوند. مردانی که علائم دارند ممکن است درد یا احساس سنگینی را در کیسه بیضه‌ی خود یا کاهش اندازه‌ی یک بیضه را تجربه کنند. درد ممکن است:

به صورت شدید یا مبهم باشد.

با ایستادن یا فعالیت بدنی بخصوص اگر طولانی مدت باشد، افزایش یابد.

در طول روز بدتر شود.

هنگام خوابیدن به پشت تسکین پیدا کند.

اثرات ای یو ای در بیماران واریکوسل

گاهی یک فاکتور عملکردی منجر به ناباروری مردان شده و میزان باروری مردان را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه پیش از انجام ای یو ای، مردان باید از نظر ابتلا به واریکوسل مورد ارزیابی قرار گیرند. نکته حائز اهمیت این است که ای یو ای معمولاً در صورت ناشناخته بودن علت ناباروری مردان مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعات اخیر بیانگر آن است که اگرچه درمان واریکوسل ممکن است سبب بهبودی تمام خصوصیات و پارامتر های اسپرم در همه مردان نشود؛ اما به نظر می رسد که باعث بهبودی قدرت باروری و تولد نوزاد زنده پس از انجام ای یو ای می شود.

در چه مواردی روش IUI تجویز می شود؟

زمانی که تعداد اسپرم های مرد کم باشد یا اسپرم ها تحرک کافی برای رسیدن به تخمک و باردار کردن را نداشته باشند، معمولاً روش IUI تجویز می شود. گاهی نیز متخصص در موارد زیر روش IUI را تجویز می کند:

ناباروری علت نامشخصی داشته باشد.

آی یو آی بدون تجویز داروهای تحریک تخمک گذاری به پیش می‌رود. اگر برای انجام این پروسه از تحریک تخمدان استفاده شود، شانس موفقیت ای یو ای به شدت افزایش می‌یابد؛ چرا که در تحریک تخمدان با استفاده از دارو، تعداد تخمک های بیشتری رها می‌یابد.

تعیین زمان تخمک گذاری: از آنجایی که تزریق اسپرم به داخل رحم باید هنگام تخمک گذاری انجام شود؛ لذا زمان تخمک گذاری توسط خود پزشک تعیین می‌گردد. در برخی از موارد، پزشک به منظور آزاد شدن تخمک در یک زمان مشخص، آمپول HCG را تزریق می‌کند. معمولاً رها شدن تخمک ۳۶ ساعت پس از تزریق HCG انجام می‌شود و پزشک در فاصله ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق، عمل IUI را انجام می‌دهد که این بازه، بهترین زمان انجام آی‌یوآی به شمار می‌رود. از طرفی دیگر، گاهی می‌توان با استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری به کمک ادرار، در منزل بر نشانه‌های تخمک‌گذاری نظارت داشت. گفته می‌شود که این کیت‌ها افزایش و انتشار هورمون LH را در بدن تشخیص می‌دهند. همچنین پزشک می‌تواند به کمک روش تصویربرداری (سونوگرافی ترانس واژینال) از تخمدان‌ها و بررسی رشد تخمک، بر زمان تخمک‌گذاری نظارت داشته باشد.

شستشوی اسپرم: در روز عمل آی‌ یو آی، یک نمونه مایع منی از مرد گرفته می‌شود؛ اما به دلیل اینکه ممکن است عناصر غیراسپرم موجود در مایع منی در بدن زن واکنشی خاص ایجاد کند؛ لذا نمونه گرفته‌شده ابتدا شسته می‌شود. پس از شستشوی این نمونه در محیط آزمایشگاه، اسپرم‌های فعال، متحرک و دارای کیفیت خوب جدا می‌گردند تا احتمال بارداری سالم افزایش یابد.

تلقیح اسپرم: پزشک، نمونه اسپرم شست و شو داده شده را توسط کاتتر از طریق دهانه رحم به رحم منتقل می‌کند. این عمل تنها چند دقیقه به طول می‌انجامد و در اکثر موارد بدون درد است.

تست بارداری: دو هفته پس از تلقیح اسپرم به داخل رحم، می‌توان تست بارداری را انجام داد.

بیشتربخوانید:

علل ناباروری در زنان و مردان چیست؟

مراقبت های بعد از ای یو ای

پس از تلقیح، فرد باید مدتی به پشت بخوابد. بهتر است برای موفق بودن آی یو آی، موارد زیر رعایت شوند:

بیمار چند دقیقه بعد از تلقیح اسپرم به داخل رحم، مرخص می‌شود و نیازی به استراحت مطلق ندارد. همچنین فرد می‌تواند فعالیت های عادی روزانه خود را از سر گیرد؛ اما باید از انجام فعالیت های سنگین بدنی و استرس و اضطراب پرهیز نماید.

اغلب دو هفته پس از عمل آی یو آی، تست هورمون BHCG یا همان تست بارداری انجام می‌شود. تست BHCG از آن جهت اهمیت دارد که افزایش این هورمون، نخستین نشانه بارداری محسوب می‌گردد.

زن باید مصرف پروتئین‌های کم چربی مانند ماهی، جوجه، آجیل و انواع لوبیا را افزایش دهد.

هر روز سبزیجات و میوه‌ی زیادی خورده و کربوهیدرات‌های مورد نیاز خود را از دانه‌های کامل کسب کند.

مواد لبنی پر چرب را در رژیم غذایی خود بگنجاند.

مکمل اسید فولیک بخورید. روزانه حداقل 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف کند.

مصرف کافئین را محدود کرده و بیش از 200 میلی گرم کافئین در روز مصرف نکند.

عوارض آی یو آی

تلقیح درون رحمی یک روش نسبتاً ساده و بی خطر است و خطر ایجاد عوارض جدی در آن بسیار کم است. خطرات این روش عبارتند از:

وجود زخم در دهانه رحم

ترشحات غیرطبیعی از دهانه رحم

درد و ناراحتی شدید در هنگام رابطه جنسی

زود انزالی یا اختلال در انزال مرد

وجود حساسیت در زن نسبت به مایع منی و اسپرم همسر

وجود بیماری های آمیزشی از جمله HIV (ایدز) یا هپاتیت در یکی از زوجین

وجود آنتی اسپرم آنتی بادی در مایع منی

عفونت. خطر ایجاد عفونت در اثر انجام آی یو آی بسیار کم است.

لکه بینی. گاهی عمل ورود کاتتر در رحم باعث خونریزی واژن می‌شود. این خونریزی تاثیری بر شانس بارداری ندارد.

بارداری چندقلو. رابطه‌ای بین انجام آی یو آی و بارداری دوقلو، سه قلو و بیشتر وجود ندارد؛ اما زمانی که مصرف داروهای محرک تخمک گذاری با انجام آی یو آی همزمان شود، احتمال بارداری چند قلو تا حد زیادی افزایش می‌یابد. خطر بارداری چند قلو بیشتر از بارداری تکی است. برخی از خطرات بارداری چند قلو عبارت است از زایمان زودرس و کم وزنی نوزاد در هنگام تولد.

علاوه بر این، از روش درمان ناباروری IUI می توان در مواردی استفاده کرد که زن اسپرم اهدایی دریافت می کند و یا مرد به دلایل مختلف اسپرم خود را منجمد کرده است و حالا قصد فرزندآوری دارد.

 بیشتر بخوانید:

ناباروری در میان مردان ایرانی ؛ از علت تا درمان

دستورات قبل از آی یو آی

بیمارانی که جهت انجام آی یو آی از داروهای تزریقی تخمک گذاری استفاده می‌کنند، توصیه به مصرف سروقت داروها و حاضر شدن سر زمان مناسب، جهت مانیتورینگ تخمک با سونوگرافی واژینال توصیه می‌شود.

زن و مرد از مصرف سیگار، قلیان و الکل، حداقل دو ماه قبل از شروع آی یو آی خودداری کنند.

در صورتی که مرد از داروهای خاصی که ممکن است روی اسپرم اثر نامناسب داشته باشد استفاده می‌کند، به پزشک اطلاع دهد؛ زیرا ممکن است پزشک تصمیم به جابه‌‌جایی داروها و استفاده از داروهای بهتری که اثر مضر روی اسپرم نداشته باشد بگیرد.

مراحل آی یو آی

درمان ناباروری به روش IUI نیازمند تخمک گذاری، حداقل یک لوله رحمی باز و همچنین مایع منی حاوی اسپرم های سالم می‌باشد. هر بار سیکل آی یو آی یک دوره نام دارد. دوره ای که از اولین روز قاعدگی آغاز می‌شود و تا زمان تخمک گذاری، تلقیح و انجام تست بارداری حدود دو هفته بعد از تلقیح ادامه می‌یابد.