دكتر محمدمهدی كاشفی‌الاصل؛ متخصص داروساز
انسان واجد ریتم‌های سیركادین (24 ساعته) آندوژن است كه توسط یك ساعت اصلی شبانه‌روزی در بدن به نام هسته سوپراكیاسماتیك (Supra Chiasmatic Nucleus) واقع در هیپوتالاموس تنظیم می‌شود.
انسان بسته به ریتم‌های مختلف دارای ساعت‌های بیولوژیك متعدد است كه عبارتند از:
1- ریتم‌های اینفرادین (طولانی‌تر از یك روز) 2- اولترادین (كوتاه‌تر از یك روز) 3- سیركادین (یك روز) 4- سیر كاآنوآل (در حدود یكسال).
مطالعات اخیر نشان داده است كه بیماری‌ها ریتم‌های دوره‌ای قابل پیش‌بینی دارند و زمان‌بندی رژیم‌های دارویی می‌تواند باعث بهبودی نتایج در حالت مزمن خاص شود. محققین بر این باورند كه بیماری‌هایی در انسان وجود دارند كه در آنها ریتم‌های نوسانی ثابت‌شده‌ای در پیدایش آنها دخیل است. پزشك در این نگرش با در نظر گرفتن ریتم‌های بیولوژیك فرد مقدار و زمان تجویز دارو را به‌گونه‌ای تنظیم می‌كند تا بهترین نتیجه به دست آید.كرونوتراپی به معنی هماهنگی ریتم‌های بیولوژیك با درمان‌های دارویی است.
لیست بیماری‌هایی كه كرونوتراپی برای آنها مطالعه شده است، به طور خلاصه عبارتند از:
آسم: در این بیماری تغییرات شبانه‌روزی در فیزیولوژی ریه‌‌ها در نهایت باعث افزایش در مقاومت به تنگی نفس منجر می‌شود. علایم آسم شبانه بین ساعات 3 الی 5 صبح تشدید می‌یابد. همچنین مقاومت راه‌های هوایی در بیماران آسمی در طول شب افزایش می‌یابد.
رینیت آلرژیك: علایم عطسه، آبریزش بینی و گرفتگی بینی در ساعات اولیه بیداری به شدت وخیم‌تر از دیگر ساعات روز است.
آرتریت روماتویید و اوستئوآرتریت: یك ریتم 24 ساعته در غلظت CRP و اینترلوكین 6 در بیماران با آرتریتروماتویید وجود دارد. بیماران مبتلا به اوستئوآرتریت از درد كمتری در ساعات صبح و درد بیشتری در ساعات شب رنج می‌برند. این در حالی است كه درد در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید صبح به اوج خود رسیده در طی روز كاهش می‌یابد. لذا سختی مشاهده شده در اوایل وقت صبح می‌تواند به عنوان یك معیار تشخیصی در بیماری آرتریت روماتویید بشمار آید.
زخم‌ها: در ریتم سیر كادین اسیدیته پایه معده بیشترین اسیدیته عصرها و كمترین آن صبح‌ها دیده می‌شود. در واقع ترشح اسید معده، درد ناشی از زخم معده و مقدار سوراخ شدن زخم‌های معدی- روده‌ای شب‌ها بیشتر است و نیز میزان اسید معده در بیمارانی كه زخم معده دارند در موقع شب به اوج خود می‌رسد.
سرطان: مقدار جریان خون تومورها و نیز میزان رشد تومورها تا 3 برابر در حین هر فاز فعالیت روزانه از سیكل سیر كادین افزایش می‌یابد.
بیماری‌های قلبی- عروقی و انفاركتوس میوكارد: مقاومت مویرگی و واكنش‌پذیری عروقی در موقع صبح افزایش یافته و در ساعات انتهایی روز كاهش می‌یابد. همچنین در ساعات صبح تجمع‌پذیری و چسبندگی پلاكت‌ها افزایش و فعالیت فیبرینولیتیك نقصان می‌یابد و نهایتا منجر به وضعیتی می‌شود كه باعث چسبندگی و زیاد خون و افزایش غلظت خون می‌شود.
میزان وقوع انفاركتوس میوكارد در اوایل ساعات صبح مخصوصا بین ساعات 6 صبح تا ظهر بیشتر است. درصد وقوع ایست قلبی حاد و ایسكمی گذرا صبح‌ها بیشتر است و دلیل آن را رهایی كاتكولامین‌ها، كورتیزول و افزایش چسبندگی پلاكت‌ها و تونوس عروقی می‌دانند.
هیپركلسترولمی: معمولا سنتز كلسترول كبدی و میزان دریافت كلسترول در حین ساعات شب بیش از ساعات روز است و حداكثر میزان تولید در ساعات اولیه صبح یعنی 12 ساعت بعد از آخرین وعده غذایی رخ می‌دهد. مطالعات انجام شده با استفاده از مهاركنندگان آنزیم 3- هیدروكسی- 3- متیل گلوتاریل نشان داده است كه درمان دارویی با این داروها در ساعات عصر خیلی موثرتر از روز است.
در واقع می‌توان رابطه بین بیماری‌ها و ریتم سیر كاردین را به طور شماتیك به صورت ذیل نشان داد:
بی‌اختیاری، بیماری‌های قلبی، اسكمیك، آرتریت روماتویید، آسم، صرع، برونشیت، پاركسینسون، رینت، آلرژیك، زخم معده، اوستئوآرتریت، خونریزی از بینی، زخم هوراژیك و سوراخ شده، بحران آنمی داس شكل
ساعات تقریبی وقوع بیماری‌ها:
ساعت 1 صبح- مرگ بعد از عمل جراحی
ساعت 2 صبح- زخم معده
ساعت 3 صبح- فشار خون
ساعت 4 صبح- آسم
اگرچه كرونوتراپی در پزشكی چندان شناخته شده نیست ولی توانسته است به طرز چشمگیری تاثیر داروها و مواد مغذی را در بدن بهبود بخشد. كرونوتراپی اغلب در شاخه‌های پزشكی كاربرد دارد. این بدان معناست كه قبل از شروع برنامه درمانی لازم است سیكل بیماری با دقت مطالعه شود. بخشی از برنامه درمانی استاندارد را تشكیل دهد مطالعات تكمیلی بر روی انسان بایستی انجام پذیرد.
