دكتر محمدتقی صالحیان
Trombosis یا لخته‌های درون وریدهای عمقی، از موارد بسیار شایع در جامعه می‌باشد. علایم و نشانه‌ها: درد بسیار شدید و ورم پا از عوارض DVT می‌باشد كه در صورت عدم رسیدگی به موقع ممكن است فرد را تا سرحد مرگ پیش ببرد.
علل به‌وجود آورنده
با توجه به اینكه امروزه در زندگی به علت پیشرفت تكنولوژی، افراد تحرك كمتری دارند این بیماری شایع است.
لخته‌های وریدی در چه محل‌هایی به وجود می‌آیند؟
در سیستم وریدی سطحی و سیستم وریدی عمقی. لخته‌های سیستم وریدی سطحی، بیشتر در بیمارستان‌ها و هنگام تزریق‌های وریدی و یا در اثر وارد آمدن ضربه‌های مختصر به وریدهای سطحی دست و پا ایجاد می‌شوند كه حایز اهمیت نمی‌باشند. آنچه بسیار اهمیت دارد، ایجاد لخته در وریدهای عمقی است.
به چه علت لخته، در سیستم وریدی عمقی بیشتر به وجود می‌آید؟
در سیستم گردش خون، پمپ قلب وجود دارد كه فشار آن باعث چرخش خون شریانی شده، خون به تمامی نقاط بدن می‌رسد، ولی در سیستم وریدی (سیاهرگی) به جهت اینكه پمپ قلب پشت آن نیست، بازگشت وریدی و برگشت خون به قلب با مكانیسم‌های زیادی انجام می‌شود كه بسیار حائز اهمیت است.
از مهم‌ترین این مكانیسم‌ها، می‌توان به وجود دریچه‌هایی اشاره نمود كه داخل سیستم وریدی عمقی هستند. با توجه به اینكه دریچه‌های عمقی اغلب لابه‌لای عضلات اندام‌ها (بخصوص اندام تحتانی كه موضوع بحث است) وجود دارند، فعالیت‌های روزانه مانند پمپی خون را به قلب باز می‌گردانند. برای بهتر كار كردن پمپ عضلانی، ورزش و فعالیت بدنی از اهمیت بالایی برخوردار است.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر ایجاد لخته در وریدهای عمقی می‌باشند؟
افرادی كه برای مدت طولانی حالت ایستاده یا نشسته دارند و یا در یك وضعیت به مدت طولانی قرار می‌گیرند (مثلا هنگام رفتن به سفر و یا در برخی گروه‌های شغلی مانند: پلیس، منشی، پزشك، پرستار و معلمین)، در این افراد عدم تحرك و كار نكردن عضله ساق پا باعث ایجاد لخته می‌شود.
چه عواملی باعث افزایش خاصیت انعقادپذیری خون و ایجاد لخته می‌شوند؟
عواملی كه ویسكوزیته خون را بالا می‌برند عبارتند از: سیگار كشیدن، هورمون تراپی، مصرف قرص‌های ضدبارداری و یا مصرف هورمون در خانم‌ها به دلایل مختلف. این عوامل با افزایش ویسكوزیته خون و افزایش غلظت خون، شانس ایجاد لخته را افزایش می‌دهند. در بیماران سرطانی نیز سلول‌های بدخیم ماده‌ای از خود ترشح می‌كنند كه باعث می‌شود خاصیت انعقادپذیری خون و ایجاد لخته افزایش یابد.
در صورت ایجاد لخته در سیستم وریدی عمقی، اولین علامت هشداردهنده برای فرد چیست؟
وجود درد شدید در ساق پا یا ران اولین علامت هشداردهنده می‌باشد كه به تدریج با افزایش حجم اندام (ساق یا ران) همراه می‌شود و در نتیجه در ناحیه پا، تورم ایجاد می‌گردد. درد به حدی است كه شاید حتی فرد قادر نباشد پای خود را به زمین بگذارد. در این هنگام بیمار به علت افزایش قطر پا و درد شدید، به پزشك مراجعه می‌كند. پزشك در صورت تشخیص لخته، باید سریعا فرد را بستری نموده، درمان لازم را انجام دهد.
در صورتی كه بیمار خوب درمان نشود چه عوارضی ممكن است به وجود آید؟
در این صورت واریس‌های ثانویه ایجاد شده، همراه با آن ورم پا و زخم‌ها یا لكه‌های قهوه‌ای همراه با زخم روی پا، به وجود می‌آید. این مورد نشان‌دهنده ایجاد واریس ثانویه است كه درمان آن نیز بسیار سخت است
پیشگیری
1- كلیه افرادی كه به مدت طولانی در حالت ایستاده یا نشسته قرار دارند، بهتر است از جوراب‌های ساپورت (جوراب واریس) كه حالت الاستیك دارند استفاده كنند. پوشیدن این جوراب‌ها باعث می‌شود برگشت خون وریدی به سمت قلب به راحتی صورت گیرد.
2- توصیه می‌شود هنگام اعمال جراحی طولانی در اتاق عمل، پاهای بیمار بالاتر از سطح قلب وی قرار گیرند.
3- در افرادی كه به هر علتی كم تحرك هستند (سكته، فلج و...)، پزشك داروی هپارین را به مقدار كم (Low dose) تجویز می‌نماید تا با مصرف آن، افزایش ویسكوزیته خون باعث ایجاد لخته نشود.
4- افراد سیگاری (با توجه به ریسك بالای ایجاد لخته در این افراد)، در صورت عدم ترك سیگار باید روزانه 1 عدد آسپرین 80 میلی‌گرمی مصرف كنند تا از بروز ترومبوفلبیت جلوگیری شود.
5- تمام بیمارانی كه در بیمارستان بستری هستند، باید پس از هر عمل جراحی (بخصوص اعمال جراحی لگنی و شكمی) و به هوش آمدن كامل، راه بروند تا این حالت به وجود نیاید (جریان خون در اندام‌ها در اثر تحرك بهتر شده، مانع از ایست خون و ایجاد لخته می‌شود).
چه توصیه‌ای برای كلیه افراد جامعه دارید؟
تمام افراد باید در صورت بروز هرگونه درد شدید یا تورم عضو و افزایش قطر دست یا اندام تحتانی، هر چه سریع‌تر به پزشك مراجعه نموده، در صورت تایید DVT، طبق دستور پزشك بستری شوند تا درمان‌های لازم صورت گیرد و همواره توجه داشته باشند در صورتی كه این موضوع را جدی نگیرند، دچار عوارض جبران‌ناپذیری خواهند شد.
