زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق

خانمی 24 ساله با تشخیص كاردیومیوپاتی به درمانگاه مراجعه كرده است. درمعاینه توسط رزیدنت سوفل سیستولیك در كانون میترال و صدای سوم و چهارم و وریدهای گردن برجسته و كبد بزرگ و آسیت یافت شده است. در شرح حال انجام شده توسط اینترن ریفلاكس هپاتوژوگولر را مثبت معرفی می‌كند. از اینترن سوال می‌شود كدام موج ورید گردنی شاخص‌تر می‌باشد؟

برای درك امواج وریدهای گردن باید آن را با صداهای قلب و ECG مقایسه كرد به این ترتیب كه هر وقت در الكترو موج P داشته باشیم در گردن موج a و در سمع صدای چهارم ایجاد می‌كند. وقتی QRS وجود داشته باشد، پاسخ به این انرژی الكتریكی و تبدیل به انرژی مكانیكی، سیستول بطنی می‌باشد كه در ورید گردن موج C و در سمع قلب صدای اول وجود دارد.

وقتی كه قلب دی‌پلاریزه شده و موج T وجود دارد و در ورید گردن موج v و y وجود دارد و در سمع قلب صدای دوم و سوم شنیده می‌شود. اگر یك لیوان كاغذی را پر از آب كرده و لیوان را واژگون نماییم و مدتی بعد لیوان را همان‌طور كه واژگون است فشار دهید و از این عمل عكس گرفته شود و بعد به صورت آرام فیلم را نگاه كنید، متوجه می‌شوید یك زمان است كه لیوان كاملا واژگون است و آب در آن پر می‌باشد سپس همه آب ریخته، بعد قطره قطره آب می‌چكد و با فشار دادن لیوان، مختصری از آن خارج می‌شود.

كه چنین عملی در فشار وریدهای گردنی نیز وجود دارد. به این ترتیب كه وقتی موج V گردنی وجود دارد یعنی دهلیز راست از بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین پر از خون شده است و هنوز دریچه تریكوسپید بسته است. وقتی موج T در الكترو دیده شد یعنی رپلاریزاسیون رخ داده است و پاسخ مكانیكی قلب به این انرژی الكتریكی دیاستول می‌باشد كه در ورید گردنی یك كاهش فشار كه همان موج y است دیده می‌شود كه به آن مرحله پر شدن سریع یا Rapid Filling می‌گویند و این به این معنی است كه بطن سریع پر می‌شود.

پس از این مرحله، پر شدن قطره قطره قلب وجود دارد كه به آن Slow Filling یا موج h در ورید گردنی گفته می‌شود. پس از آن همان‌گونه كه در شكل دیده می‌شود. موج P در الكترو وجود دارد كه پاسخ به این موج P انقباض دهلیز می‌باشد كه با این كار هر چه خون در دهلیز راست باشد به داخل بطن راست رانده می‌شود.

در یك نبض ورید گردنی شاخص‌ترین موج باید موج a گردنی باشد. هر وقت بلوك كامل قلب وجود داشته باشد و ارتباطی بین موج P و QRS وجود نداشته باشد و دهلیز و دریچه‌های بسته منقبض گردد در گردن موج a قوی یا giant a wave دیده می‌شود، زیرا برجسته‌ترین موج، در گردن موج a است و هرگز در شرایط عادی موج v برجسته‌تر از a نیست.

حال مختصری در مورد تغییر پاتولوژیك فشارهای ورید گردنی صحبت می‌كنیم:

موج a:

وقتی فیبریلاسیون دهلیزی داریم، از بین می‌رود و برعكس به هر دلیلی عبور خون از یكی از حفرات قلب دچار اشكال شود موج a گردنی قوی می‌شود. مثلا در تنگی آئورت یا نارسایی قلبی موج a گردنی قوی است.

موج c:

همانطور كه قبلا گفته شد اثر انقباض بطن راست هنگام سیستول و بسته شدن دریچه تریكوسپید باعث می‌شود فشار دهلیز راست مختصری بالا رود كه در نارسایی پیشرفته قلب راست و تنگی دریچه تریكوسپید خیلی ضعیف می‌شود. برعكس در نارسایی تریكوسپید موج C، شاخه بالا‌رو پیدا می‌كند زیرا مرتبا خون از دریچه نارسا وارد دهلیز راست می‌شود.

موج x:

یك سقوط فشار را در دهلیز راست هنگام سیستول بطنی نشان می‌دهد كه در آخر سیستول، قلب به سمت پایین و عقب كشیده می‌شود و موج x در پریكاردیت فشارنده، عمق منفی بیشتری پیدا می‌كند و برعكس در نارسایی تریكوسپید، موج x روند بالا‌رو به خود می‌گیرد زیرا مرتب در زمان سیستول به خاطر نارسایی دریچه تریكوسپید خون از بطن راست وارد دهلیز راست می‌شود.

موجV:

پر شدن دهلیز روی دریچه بسته است كه در نارسایی تریكوسپید نیز وارد دهلیز می‌شود و در اینجا موج V برجسته شده و از موج a قوی‌تر می‌شود. موج Rapid Filling می‌باشد كه موج منفی مانند x است چون فشار در دهلیز به دلیل باز شدن دریچه تریكوسپید سقوط می‌كند كه در تنگی تریكوسپید شیب و عمق آن كم می‌شود و در نارسایی بطن راست عمق آن بیشتر می‌شود ولی بیشترین و منفی‌ترین عمق موج y را نیز در پریكاردیت فشارنده داریم.